Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson skrifar 15. maí 2024 10:45 Á undanförnum árum hef ég í starfi mínu sem læknir á Íslandi upplifað að víða er hægt að gera gott heilbrigðiskerfi enn betra. Læknisstarfið er einstakt og innan heilbrigðiskerfisins starfar frábært fólk, en þrátt fyrir það eru fjölmörg þekkt vandamál sem gera það að verkum að þjónusta við sjúklinga verður óskilvirk og álag oft of mikið þannig að langir biðlistar myndast. Mikilvægast er að sjálfsögðu að við hugum að forvörnum, en í því felst að sinna grunnþáttum heilsu okkar sem eru: hreyfing, næring, svefn og andleg heilsa. Heilbrigðiskerfið hér á landi þarf þó að vera skilvirkara og einfaldara og nauðsynlegt er að innleiða nýsköpun og tækni sem hefur það að markmiði að draga úr álagi og skriffinnsku heilbrigðisstarfsmanna, en um leið þjónusta betur skjólstæðinga heilbrigðiskerfisins. Einn lykill að þeirri lausn gæti falist í einu orði - fjarheilbrigðisþjónusta. Heilbrigðisþjónusta þróast og tekur breytingum Á tímum þar sem tæknin hefur umbylt nánast öllum þáttum lífs okkar, þá kemur ekki á óvart að heilbrigðisþjónusta breytist og þróist. Fjarheilbrigðisþjónusta hefur víða komið fram sem ein mikilvægasta lausn til að auka aðgengi sjúklinga að heilbrigðisþjónustu. Í gær, þann 14. maí, var frumvarp heilbrigðisráðherra um skilgreiningu á heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007 (fjarheilbrigðisþjónusta) samþykkt í lögum á Alþingi. Þetta mál er gríðarlega mikilvægt fyrir Íslendinga þar sem fjarheilbrigðisþjónusta er án efa ein þeirra tæknilausna sem geta umbylt heilbrigðisþjónustu fyrir fólk um land allt. Skilgreiningin á fjarheilbrigðisþjónustu er þegar stafræn samskipta- og upplýsingatækni er nýtt til að veita heilbrigðisþjónustu sem styður við heilbrigði þar sem aðilar eru ekki á sama stað á sama tíma, t.d. myndsamtöl, fjarvöktun og stafrænar heilbrigðislausnir. Tækniframfarir með fjarlækningum hafa nú þegar gert læknum í mörgum nágrannalöndum okkar kleift að aðstoða fólk sem glímir við algeng vandamál með einföldum, fljótlegum og þægilegum hætti. Þessi þróun býður upp á umbyltingu og aukna skilvirkni í heilbrigðiskerfinu og vil ég fara yfir nokkra kosti þess að nýta fjarlækningar í heilbrigðiskerfinu. 1. Aðgengi að læknisþjónustu Fjarlækningar brúa bilið milli heilbrigðisstarfsfólks og skjólstæðinga. Þá ber sérstaklega að nefna fólk sem býr á afskekktum svæðum víða um land þar sem langt er í næstu læknisþjónustu og einstaklingar sem eiga erfitt með að nýta sér læknaheimsóknir vegna aðstæðna sinna. Fjarlækningar gera fólki kleift að ráðfæra sig við heilbrigðisstarfsfólk án þess að þurfa að ferðast um langan veg og tryggir þannig aðgengi að heilbrigðisþjónustu óháð búsetu. 2. Þægindi og sveigjanleiki Einn augljósasti kostur fjarlækninga eru þægindi þjónustunnar þar sem sjúklingar geta fengið læknisráðgjöf hvar sem er. Þetta kemur til dæmis í veg fyrir að fólk þurfi að endurskipuleggja vinnuplön eða bíða klukkustundum saman í yfirfullum biðstofum eftir aðstoð við einföldum vandamálum. Auk þess bjóða fjarlækningar oft upp á sveigjanleika með því að veita aðgang að þjónustu utan hefðbundins opnunartíma heilbrigðisstofnana. 3. Kostnaðarhagkvæmni Með því að lágmarka ferðakostnað og kostnað við að halda úti fullbúinni læknastofu bjóða fjarlækningar hagkvæman valkost sem getur dregið verulega úr kostnaði bæði fyrir sjúklinga og heilbrigðiskerfið. Þessi leið getur að auki höggvið á hnút langra raða á biðstofum og dregið úr óþarfa heimsóknum á heilsugæslur og bráðamóttöku þegar ekki er þörf á skoðun læknis. Þetta getur haft í för með sér verulegan sparnað fyrir heilbrigðiskerfið í heild. 4. Bætt útkoma sjúklinga Fjarlækningar geta leitt til bættrar afkomu sjúklinga með því að auðvelda snemmtæka íhlutun og samfellu í umönnun. Með fjarvöktun og góðu samráði getur heilbrigðisstarfsfólk fylgst náið með sjúklingum með langvinna sjúkdóma, uppgötvað hugsanleg heilsufarsvandamál á forstigi og gripið tafarlaust inn í til að koma í veg fyrir fylgikvilla. Þessi fyrirbyggjandi nálgun bætir ekki aðeins heilsu sjúklinga, heldur dregur úr hættu á endurinnlögnum og íþyngjandi heimsóknum á bráðamóttöku. Þetta hefur reynst vel á Norðurlöndum, en bæði fjarlækningar og fjarvöktun hafa verið stundaðar þar til fjölda ára með góðum árangri. 5. Aukið samstarf Fjarlækningar gera heilbrigðisstarfsfólki kleift að vinna á skilvirkari hátt, óháð landfræðilegri staðsetningu. Sérfræðingar geta stýrt samráði við heilsugæslulækna, deilt sérfræðiþekkingu og unnið saman að meðferðaráætlunum, sem leiðir til yfirgripsmeiri og samhæfðari umönnun sjúklinga. Þessi þverfaglega nálgun stuðlar að teymisbundinni nálgun í heilbrigðisþjónustu sem tryggir sjúklingum bestu mögulegu umönnun hvar sem þeir eru staddir landfræðilega séð og getur þar með aukið aðgengi sjúklinga að sérfræðiþjónustu við landsbyggðina sem í dag er oft erfitt að sinna. 6. Þátttaka og valdefling skjólstæðinga Fjarlækningar hjálpa skjólstæðingum við að taka virkan þátt í að stjórna heilsu sinni, en eins og áður kom fram þá eru það grunnþættir heilsu sem skipta mestu máli: hreyfing, næring, svefn og andleg heilsa. Í gegnum fjarheilsukerfi og snjallsímaforrit getur fólk fengið aðgang að fræðsluefni, fylgst með heilsumælingum sínum og átt samskipti við heilbrigðisstarfsfólk í rauntíma. Þessi aukna þátttaka stuðlar ekki aðeins að sterkara sambandi sjúklings og læknis, heldur hvetur einnig til forvirkra meðferða og eftirfylgni. 7. Sjálfbærni og umhverfisáhrif Með því að draga úr ferðalögum og lágmarka óþarfa komur á heilsugæslu og aðrar móttökur, þá stuðla fjarlækningar að jákvæðum umhverfisáhrifum. Færri bílferðir til læknis hafa í för með sér minni kolefnislosun, sem gerir fjarlækningar að vistvænum valkosti. Það er mín staðfasta trú að fjarlækningar og fjarheilbrigðisþjónusta yfir höfuð séu rökrétt þróun og lausn sem mun gjörbylta heilbrigðisþjónustu, gera hana skilvirkari og betri. Ávinningurinn er víðtækur, allt frá því að bæta aðgengi að læknisþjónustu og annarri heilbrigðisþjónustu og bæta árangur sjúklinga í að efla samvinnu við heilbrigðisstarfsfólk svo hægt verði að grípa fyrr inn í og koma með fyrirbyggjandi aðgerðir. Eftir því sem bæði tækni og heilbrigðisþjónusta þróast, munu fjarlækningar og fjarheilbrigðisþjónusta án efa gegna lykilhlutverki í að móta framtíð læknisfræðinnar, gera heilbrigðisþjónustu aðgengilegri, skilvirkari og einstaklingsmiðaðri en áður hefur þekkst hér á landi. Nú er kominn tími fyrir lausnir! Höfundur er læknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Landspítalinn Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Dóttir mín – uppgjör eineltis Ragnheiður Harpa Sveinsdóttir Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Að fortíð skal hyggja Guðrún Jónsdóttir Skoðun Ef Landsvirkjun verður ekki seld vitum við hvers vegna Ögmundur Jónasson Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir Skoðun Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Vofa húsagans býsnast enn Haukur Már Helgason skrifar Skoðun Nokkrar staðreyndir um Ísland, Katrínu og Gaza Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem hyggjast kjósa Katrínu Jakobsdóttur Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Katrín og kvenhatrið Ólafur Sveinsson skrifar Skoðun Bessastaðir eru ekki fyrir byrjendur Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Ég vil Baldur og því kýs ég Baldur Ólafur Helgi M. Ólafsson / Starína skrifar Skoðun Inngönguspáin Eygló Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Á undanförnum árum hef ég í starfi mínu sem læknir á Íslandi upplifað að víða er hægt að gera gott heilbrigðiskerfi enn betra. Læknisstarfið er einstakt og innan heilbrigðiskerfisins starfar frábært fólk, en þrátt fyrir það eru fjölmörg þekkt vandamál sem gera það að verkum að þjónusta við sjúklinga verður óskilvirk og álag oft of mikið þannig að langir biðlistar myndast. Mikilvægast er að sjálfsögðu að við hugum að forvörnum, en í því felst að sinna grunnþáttum heilsu okkar sem eru: hreyfing, næring, svefn og andleg heilsa. Heilbrigðiskerfið hér á landi þarf þó að vera skilvirkara og einfaldara og nauðsynlegt er að innleiða nýsköpun og tækni sem hefur það að markmiði að draga úr álagi og skriffinnsku heilbrigðisstarfsmanna, en um leið þjónusta betur skjólstæðinga heilbrigðiskerfisins. Einn lykill að þeirri lausn gæti falist í einu orði - fjarheilbrigðisþjónusta. Heilbrigðisþjónusta þróast og tekur breytingum Á tímum þar sem tæknin hefur umbylt nánast öllum þáttum lífs okkar, þá kemur ekki á óvart að heilbrigðisþjónusta breytist og þróist. Fjarheilbrigðisþjónusta hefur víða komið fram sem ein mikilvægasta lausn til að auka aðgengi sjúklinga að heilbrigðisþjónustu. Í gær, þann 14. maí, var frumvarp heilbrigðisráðherra um skilgreiningu á heilbrigðisþjónustu nr. 40/2007 (fjarheilbrigðisþjónusta) samþykkt í lögum á Alþingi. Þetta mál er gríðarlega mikilvægt fyrir Íslendinga þar sem fjarheilbrigðisþjónusta er án efa ein þeirra tæknilausna sem geta umbylt heilbrigðisþjónustu fyrir fólk um land allt. Skilgreiningin á fjarheilbrigðisþjónustu er þegar stafræn samskipta- og upplýsingatækni er nýtt til að veita heilbrigðisþjónustu sem styður við heilbrigði þar sem aðilar eru ekki á sama stað á sama tíma, t.d. myndsamtöl, fjarvöktun og stafrænar heilbrigðislausnir. Tækniframfarir með fjarlækningum hafa nú þegar gert læknum í mörgum nágrannalöndum okkar kleift að aðstoða fólk sem glímir við algeng vandamál með einföldum, fljótlegum og þægilegum hætti. Þessi þróun býður upp á umbyltingu og aukna skilvirkni í heilbrigðiskerfinu og vil ég fara yfir nokkra kosti þess að nýta fjarlækningar í heilbrigðiskerfinu. 1. Aðgengi að læknisþjónustu Fjarlækningar brúa bilið milli heilbrigðisstarfsfólks og skjólstæðinga. Þá ber sérstaklega að nefna fólk sem býr á afskekktum svæðum víða um land þar sem langt er í næstu læknisþjónustu og einstaklingar sem eiga erfitt með að nýta sér læknaheimsóknir vegna aðstæðna sinna. Fjarlækningar gera fólki kleift að ráðfæra sig við heilbrigðisstarfsfólk án þess að þurfa að ferðast um langan veg og tryggir þannig aðgengi að heilbrigðisþjónustu óháð búsetu. 2. Þægindi og sveigjanleiki Einn augljósasti kostur fjarlækninga eru þægindi þjónustunnar þar sem sjúklingar geta fengið læknisráðgjöf hvar sem er. Þetta kemur til dæmis í veg fyrir að fólk þurfi að endurskipuleggja vinnuplön eða bíða klukkustundum saman í yfirfullum biðstofum eftir aðstoð við einföldum vandamálum. Auk þess bjóða fjarlækningar oft upp á sveigjanleika með því að veita aðgang að þjónustu utan hefðbundins opnunartíma heilbrigðisstofnana. 3. Kostnaðarhagkvæmni Með því að lágmarka ferðakostnað og kostnað við að halda úti fullbúinni læknastofu bjóða fjarlækningar hagkvæman valkost sem getur dregið verulega úr kostnaði bæði fyrir sjúklinga og heilbrigðiskerfið. Þessi leið getur að auki höggvið á hnút langra raða á biðstofum og dregið úr óþarfa heimsóknum á heilsugæslur og bráðamóttöku þegar ekki er þörf á skoðun læknis. Þetta getur haft í för með sér verulegan sparnað fyrir heilbrigðiskerfið í heild. 4. Bætt útkoma sjúklinga Fjarlækningar geta leitt til bættrar afkomu sjúklinga með því að auðvelda snemmtæka íhlutun og samfellu í umönnun. Með fjarvöktun og góðu samráði getur heilbrigðisstarfsfólk fylgst náið með sjúklingum með langvinna sjúkdóma, uppgötvað hugsanleg heilsufarsvandamál á forstigi og gripið tafarlaust inn í til að koma í veg fyrir fylgikvilla. Þessi fyrirbyggjandi nálgun bætir ekki aðeins heilsu sjúklinga, heldur dregur úr hættu á endurinnlögnum og íþyngjandi heimsóknum á bráðamóttöku. Þetta hefur reynst vel á Norðurlöndum, en bæði fjarlækningar og fjarvöktun hafa verið stundaðar þar til fjölda ára með góðum árangri. 5. Aukið samstarf Fjarlækningar gera heilbrigðisstarfsfólki kleift að vinna á skilvirkari hátt, óháð landfræðilegri staðsetningu. Sérfræðingar geta stýrt samráði við heilsugæslulækna, deilt sérfræðiþekkingu og unnið saman að meðferðaráætlunum, sem leiðir til yfirgripsmeiri og samhæfðari umönnun sjúklinga. Þessi þverfaglega nálgun stuðlar að teymisbundinni nálgun í heilbrigðisþjónustu sem tryggir sjúklingum bestu mögulegu umönnun hvar sem þeir eru staddir landfræðilega séð og getur þar með aukið aðgengi sjúklinga að sérfræðiþjónustu við landsbyggðina sem í dag er oft erfitt að sinna. 6. Þátttaka og valdefling skjólstæðinga Fjarlækningar hjálpa skjólstæðingum við að taka virkan þátt í að stjórna heilsu sinni, en eins og áður kom fram þá eru það grunnþættir heilsu sem skipta mestu máli: hreyfing, næring, svefn og andleg heilsa. Í gegnum fjarheilsukerfi og snjallsímaforrit getur fólk fengið aðgang að fræðsluefni, fylgst með heilsumælingum sínum og átt samskipti við heilbrigðisstarfsfólk í rauntíma. Þessi aukna þátttaka stuðlar ekki aðeins að sterkara sambandi sjúklings og læknis, heldur hvetur einnig til forvirkra meðferða og eftirfylgni. 7. Sjálfbærni og umhverfisáhrif Með því að draga úr ferðalögum og lágmarka óþarfa komur á heilsugæslu og aðrar móttökur, þá stuðla fjarlækningar að jákvæðum umhverfisáhrifum. Færri bílferðir til læknis hafa í för með sér minni kolefnislosun, sem gerir fjarlækningar að vistvænum valkosti. Það er mín staðfasta trú að fjarlækningar og fjarheilbrigðisþjónusta yfir höfuð séu rökrétt þróun og lausn sem mun gjörbylta heilbrigðisþjónustu, gera hana skilvirkari og betri. Ávinningurinn er víðtækur, allt frá því að bæta aðgengi að læknisþjónustu og annarri heilbrigðisþjónustu og bæta árangur sjúklinga í að efla samvinnu við heilbrigðisstarfsfólk svo hægt verði að grípa fyrr inn í og koma með fyrirbyggjandi aðgerðir. Eftir því sem bæði tækni og heilbrigðisþjónusta þróast, munu fjarlækningar og fjarheilbrigðisþjónusta án efa gegna lykilhlutverki í að móta framtíð læknisfræðinnar, gera heilbrigðisþjónustu aðgengilegri, skilvirkari og einstaklingsmiðaðri en áður hefur þekkst hér á landi. Nú er kominn tími fyrir lausnir! Höfundur er læknir.
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar