Fjárlögin afhjúpa þau Kristrún Frostadóttir skrifar 13. september 2023 08:00 Ríkisstjórnin hefur ítrekað lofað bót og betrun. Þannig hafa þau svarað gagnrýni Samfylkingarinnar á stjórn efnahags- og velferðarmála í landinu. En fjárlögin afhjúpa þau. Ekkert hefur breyst í raun. Ríkisstjórnin skröltir áfram samkvæmt sömu fjármálaáætlun og var kynnt síðastliðið vor og árið þar á undan, að því er virðist óháð aðstæðum í samfélaginu. Þetta vekur furðu á tímum viðvarandi verðbólgu. Og úrræðaleysið kyndir undir óróa á vinnumarkaði sem er hætt við að leiði til hærri verðbólgu. Tillögur Samfylkingarinnar eru enn í gildi Samfylkingin vill leiða grundvallarbreytingar við stjórn efnahags- og velferðarmála á Íslandi. Til þess þarf hins vegar nýja ríkisstjórn. Því hefur Samfylkingin sett fram afmarkaðar tillögur til breytinga við fjárlög og fjármálaáætlun — til að sýna hvernig jafnvel sitjandi ríkisstjórn gæti stigið ákveðin skref til að vinna gegn verðbólgu og stuðla að ró á vinnumarkaði. Í vor kynntum við verkefnalista fyrir þinglok: Vaxtabótaauka, tímabundna leigubremsu og ívilnun til uppbyggingar á hagkvæmu húsnæði. Allt fjármagnað að fullu — og meira en það — með því að loka skattaglufu sem kallast ehf.-gatið. Fjárlögin sýna að ríkisstjórnin mun ekki gera neitt í þessa veru. Þessi verkefnalisti er enn í fullu gildi. Og sama má segja um kjarapakka Samfylkingarinnar, sem var kynntur við afgreiðslu fjárlaga í fyrra. Á meðan ríkisstjórnin hefur lagt allt aðhald á almenning höfum við í Samfylkingunni viljað taka á þenslunni þar sem hún er í raun og veru. Aðeins ein tillaga kjarapakkans samþykkt Eina tillaga kjarapakkans sem ríkisstjórnin féllst á var að hækka vaxtabætur til millitekjufólks með því að hækka eignaskerðingarmörk í vaxtabótakerfinu um 50% — þó að ríkisstjórnin hafi ekki viljað fjármagna þá aðgerð eins og réttast hefði verið. Nú hefur komið í ljós að áhrif þess voru veruleg fyrir skuldsett heimili og einkum ungt fólk og skilaði að meðaltali 90 þúsund krónum til heimila sem hafa fengið vaxtabætur. Að auki var komið í veg fyrir að hátt í 5000 heimili fengju engar vaxtabætur. Samfylkingin mun halda áfram að kalla eftir kjarapakka. En allar aðgerðir til að verja heimilisbókhald fólks þarf að fjármagna að fullu til að vinna gegn verðbólgu. Það hefur ríkisstjórnin ekki viljað gera. Ríkisstjórnin kallar enn hærri vexti yfir heimilin Þetta er einfalt: Þegar ríkið gerir minna til að vinna gegn verðbólgu þarf seðlabankinn að gera meira. Þannig hefur ríkisstjórnin kallað hærri vexti yfir heimilin — með því að velta allri ábyrgð í fang seðlabankans. Og þar virðist ekki verða nein breyting á með nýjum fjárlögum. Þetta er í takti við nýleg ummæli fjármálaráðherra um að það sé „ekki hlutverk ríkisstjórnarinnar að vinna bug á verðbólgunni“. Slíkur flótti undan ábyrgð á stjórn efnahagsmála er ekki til þess fallinn að vekja traust eða slá á verðbólguvæntingar hjá aðilum vinnumarkaðarins. Aðhaldsstig ríkisfjármála er því sem næst óbreytt frá fjármálaáætlun síðasta vors. En nú er búið að útfæra hluta þess sem áður var óútfærður — og þá kemur á daginn að þar er aðeins um að ræða minni háttar hagræðingaraðgerðir í efsta lagi stjórnsýslu, frestaðar fjárfestingar og aðhaldskröfu sem er flöt og óútfærð á flestum stöðum. Alvöru pólitísk ákvörðunartaka er enn takmörkuð. Sjálfstýringin heldur áfram. Færri íbúðir verða byggðar — ekki fleiri Við kynningu fjárlaga vitnar ríkisstjórnin enn einu sinni til þess að nú standi til að byggja fleiri íbúðir; ríkissjóður muni veita stofnframlög til uppbyggingar á 1000 íbúðum á næsta ári. Vandinn er að þetta eru iðulega sömu íbúðirnar sem verið er að telja. Langt er síðan kynnt var áætlun um uppbyggingu á 4000 íbúðum á ári og að þriðjungur ætti að vera á félagslegum forsendum. Það hefði þýtt 1300 íbúðir með stuðningi hins opinbera. En raunin er sú að uppbygging íbúða hefur verið víðs fjarri þessu markmiði hingað til. Auðvitað má vona það besta — en ríkisstjórnin er ekki að boða átak í uppbyggingu, heldur aðeins að klóra í bakkann með fyrri plön. Hlutfall barnabóta ekki lægra á öldinni Annað sem ríkisstjórnin hreykir sér af er að barnabótakerfið hafi verið stórlega eflt. Staðreyndin er hins vegar sú að efling þess hefur verið stórlega ýkt, því að fjárhæðirnar hafa fuðrað upp í verðbólgu. Útgreiddar barnabætur á næsta ári verða í raun sögulega lágar. Í hlutfalli við landsframleiðslu hafa barnabætur ekki verið lægri á þessari öld. Framlagið sem stjórnarliðar stæra sig af heldur ekki í við verðbólguna sem ríkisstjórnin treystir sér ekki til að taka á. Hjúkrunarrými og heimahjúkrun í ólestri Fjármálaráðherra heldur því til streitu að erfitt sé að koma út fjármagni til að byggja hjúkrunarrými. Í fyrsta lagi má spyrja hver ber ábyrgð á því — en í öðru lagi vaknar sú spurning hvers vegna fjármagni er þá ekki í auknum mæli beint til heimahjúkrunar? Hvergi má sjá aukna áherslu á heimahjúkrun, þó að slíkt hafi verið boðað svo árum skiptir af stjórnvöldum, án efnda. Fjármagn til heimahjúkrunar hefur staðið óhreyft í tæp 15 ár sem hlutfall af landsframleiðslu. Og það þrátt fyrir öldrun þjóðarinnar og þrátt fyrir að heimahjúkrun eigi að vera grunnstoð í umönnun eldra fólks og draga úr þörf fyrir uppbyggingu á hjúkrunarrýmum. Fjárfesting í heimahjúkrun gæti dregið verulega úr kostnaði og álagi í heilbrigðiskerfinu. Því er erfitt að sjá hvað réttlætir þetta andvaraleysi í málaflokknum, hjá ríkisstjórn segist vilja spara í ríkisrekstri. „Sýndu mér fjárlögin þín“ „Ekki segja mér hvað skiptir þig máli,“ segir Joe Biden Bandaríkjaforseti. „Sýndu mér fjárlögin þín og ég skal segja þér hvað skiptir þig máli.“ Ég hef áður vitnað í þessi orð og þau eiga svo sannarlega vel við í dag. Ríkisstjórnin hefur jafnan uppi stór orð um eigið ágæti. Og blásið er til blaðamannafunda af minnsta tilefni til að hafa áhrif á umræðuna. Það dugar hins vegar skammt. Fjárlögin afhjúpa þau. Fólkið í landinu veit alveg hvað er í gangi. Við í Samfylkingunni munum áfram halda uppi einbeittum málflutningi á Alþingi. Við munum leggja fram afmarkaðar breytingatillögur til að hafa áhrif á stefnu ríkisstjórnarinnar. Og um leið vinnum við hörðum höndum að undirbúningi grundvallarbreytinga sem við viljum sjá á næsta kjörtímabili. Höfundur er formaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristrún Frostadóttir Fjárlagafrumvarp 2024 Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Kjaramál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Hví styður Ísland vopnakaup fyrir Úkraínu? Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Misnotkun veikindaréttar á vinnumarkaði? Sunna Arnardóttir Skoðun Hvað á ég að gera við barnið mitt? Ólöf Hugrún Valdimarsdóttir Skoðun Wolt tekur hlutverk sitt á Íslandi alvarlega Elisabeth Stenersen Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Geirfuglar Sigríðar Hagalín Þór Saari Skoðun Deildarstýri – deildarstýra – deildarstjóri Ellen Ýr Aðalsteinsdóttir Skoðun Á hvaða stefnu erum við? Thelma Þorbjörg Sigurðardóttir Skoðun Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun Jónsósómi Kristinn H. Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Jónsósómi Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Geirfuglar og flámæli Pétur Már Sigurjónsson skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Endurskoðun í tæka tíð Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Fljótum við enn sofandi að feigðarósi? Erla Björnsdóttir skrifar Skoðun Bara engin ástæða Axel Flóvent skrifar Skoðun Á hvaða stefnu erum við? Thelma Þorbjörg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Wolt tekur hlutverk sitt á Íslandi alvarlega Elisabeth Stenersen skrifar Skoðun Margt óljóst í áætlunum Heidelberg Materials í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera við barnið mitt? Ólöf Hugrún Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Í andstöðu við yfirlýst markmið Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Deildarstýri – deildarstýra – deildarstjóri Ellen Ýr Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Þar sem umhverfismál og kvenréttindi mætast: Umhverfis- og félagslegt réttlæti í tískuiðnaðinum Grace Achieng skrifar Skoðun Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir skrifar Skoðun Framsýn farsæld Tinna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áfengi er engin venjuleg söluvara á frjálsum markaði Kristján G. Guðmundsson skrifar Skoðun Misnotkun veikindaréttar á vinnumarkaði? Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Það eina örugga í lífinu Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hví styður Ísland vopnakaup fyrir Úkraínu? Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Stöðvum störukeppnina Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Þegar réttindin þín eru tekin í burtu af stjórnvöldum Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Aukin lífsgæði - fimm leiðir að bættri vellíðan Bryndís Hrönn B. Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Síðasta hálmstrá Vinstri grænna í höndum Bjarkeyjar Olsen Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Pólitísk sjálfsmörk í Laugardalnum – aðför að skólastarfi Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Vara við meiriháttar skorti á kopar eftir 2025 Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Þingmenn opnið augun og finnið kjarkinn Jón Hjaltason skrifar Skoðun Láttu ekki plata þig! Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Bókahilla er ekki bókasafn Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun 10 sekir menn gangi lausir Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvað er að frétta í lífi án frétta? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Geirfuglar Sigríðar Hagalín Þór Saari skrifar Sjá meira
Ríkisstjórnin hefur ítrekað lofað bót og betrun. Þannig hafa þau svarað gagnrýni Samfylkingarinnar á stjórn efnahags- og velferðarmála í landinu. En fjárlögin afhjúpa þau. Ekkert hefur breyst í raun. Ríkisstjórnin skröltir áfram samkvæmt sömu fjármálaáætlun og var kynnt síðastliðið vor og árið þar á undan, að því er virðist óháð aðstæðum í samfélaginu. Þetta vekur furðu á tímum viðvarandi verðbólgu. Og úrræðaleysið kyndir undir óróa á vinnumarkaði sem er hætt við að leiði til hærri verðbólgu. Tillögur Samfylkingarinnar eru enn í gildi Samfylkingin vill leiða grundvallarbreytingar við stjórn efnahags- og velferðarmála á Íslandi. Til þess þarf hins vegar nýja ríkisstjórn. Því hefur Samfylkingin sett fram afmarkaðar tillögur til breytinga við fjárlög og fjármálaáætlun — til að sýna hvernig jafnvel sitjandi ríkisstjórn gæti stigið ákveðin skref til að vinna gegn verðbólgu og stuðla að ró á vinnumarkaði. Í vor kynntum við verkefnalista fyrir þinglok: Vaxtabótaauka, tímabundna leigubremsu og ívilnun til uppbyggingar á hagkvæmu húsnæði. Allt fjármagnað að fullu — og meira en það — með því að loka skattaglufu sem kallast ehf.-gatið. Fjárlögin sýna að ríkisstjórnin mun ekki gera neitt í þessa veru. Þessi verkefnalisti er enn í fullu gildi. Og sama má segja um kjarapakka Samfylkingarinnar, sem var kynntur við afgreiðslu fjárlaga í fyrra. Á meðan ríkisstjórnin hefur lagt allt aðhald á almenning höfum við í Samfylkingunni viljað taka á þenslunni þar sem hún er í raun og veru. Aðeins ein tillaga kjarapakkans samþykkt Eina tillaga kjarapakkans sem ríkisstjórnin féllst á var að hækka vaxtabætur til millitekjufólks með því að hækka eignaskerðingarmörk í vaxtabótakerfinu um 50% — þó að ríkisstjórnin hafi ekki viljað fjármagna þá aðgerð eins og réttast hefði verið. Nú hefur komið í ljós að áhrif þess voru veruleg fyrir skuldsett heimili og einkum ungt fólk og skilaði að meðaltali 90 þúsund krónum til heimila sem hafa fengið vaxtabætur. Að auki var komið í veg fyrir að hátt í 5000 heimili fengju engar vaxtabætur. Samfylkingin mun halda áfram að kalla eftir kjarapakka. En allar aðgerðir til að verja heimilisbókhald fólks þarf að fjármagna að fullu til að vinna gegn verðbólgu. Það hefur ríkisstjórnin ekki viljað gera. Ríkisstjórnin kallar enn hærri vexti yfir heimilin Þetta er einfalt: Þegar ríkið gerir minna til að vinna gegn verðbólgu þarf seðlabankinn að gera meira. Þannig hefur ríkisstjórnin kallað hærri vexti yfir heimilin — með því að velta allri ábyrgð í fang seðlabankans. Og þar virðist ekki verða nein breyting á með nýjum fjárlögum. Þetta er í takti við nýleg ummæli fjármálaráðherra um að það sé „ekki hlutverk ríkisstjórnarinnar að vinna bug á verðbólgunni“. Slíkur flótti undan ábyrgð á stjórn efnahagsmála er ekki til þess fallinn að vekja traust eða slá á verðbólguvæntingar hjá aðilum vinnumarkaðarins. Aðhaldsstig ríkisfjármála er því sem næst óbreytt frá fjármálaáætlun síðasta vors. En nú er búið að útfæra hluta þess sem áður var óútfærður — og þá kemur á daginn að þar er aðeins um að ræða minni háttar hagræðingaraðgerðir í efsta lagi stjórnsýslu, frestaðar fjárfestingar og aðhaldskröfu sem er flöt og óútfærð á flestum stöðum. Alvöru pólitísk ákvörðunartaka er enn takmörkuð. Sjálfstýringin heldur áfram. Færri íbúðir verða byggðar — ekki fleiri Við kynningu fjárlaga vitnar ríkisstjórnin enn einu sinni til þess að nú standi til að byggja fleiri íbúðir; ríkissjóður muni veita stofnframlög til uppbyggingar á 1000 íbúðum á næsta ári. Vandinn er að þetta eru iðulega sömu íbúðirnar sem verið er að telja. Langt er síðan kynnt var áætlun um uppbyggingu á 4000 íbúðum á ári og að þriðjungur ætti að vera á félagslegum forsendum. Það hefði þýtt 1300 íbúðir með stuðningi hins opinbera. En raunin er sú að uppbygging íbúða hefur verið víðs fjarri þessu markmiði hingað til. Auðvitað má vona það besta — en ríkisstjórnin er ekki að boða átak í uppbyggingu, heldur aðeins að klóra í bakkann með fyrri plön. Hlutfall barnabóta ekki lægra á öldinni Annað sem ríkisstjórnin hreykir sér af er að barnabótakerfið hafi verið stórlega eflt. Staðreyndin er hins vegar sú að efling þess hefur verið stórlega ýkt, því að fjárhæðirnar hafa fuðrað upp í verðbólgu. Útgreiddar barnabætur á næsta ári verða í raun sögulega lágar. Í hlutfalli við landsframleiðslu hafa barnabætur ekki verið lægri á þessari öld. Framlagið sem stjórnarliðar stæra sig af heldur ekki í við verðbólguna sem ríkisstjórnin treystir sér ekki til að taka á. Hjúkrunarrými og heimahjúkrun í ólestri Fjármálaráðherra heldur því til streitu að erfitt sé að koma út fjármagni til að byggja hjúkrunarrými. Í fyrsta lagi má spyrja hver ber ábyrgð á því — en í öðru lagi vaknar sú spurning hvers vegna fjármagni er þá ekki í auknum mæli beint til heimahjúkrunar? Hvergi má sjá aukna áherslu á heimahjúkrun, þó að slíkt hafi verið boðað svo árum skiptir af stjórnvöldum, án efnda. Fjármagn til heimahjúkrunar hefur staðið óhreyft í tæp 15 ár sem hlutfall af landsframleiðslu. Og það þrátt fyrir öldrun þjóðarinnar og þrátt fyrir að heimahjúkrun eigi að vera grunnstoð í umönnun eldra fólks og draga úr þörf fyrir uppbyggingu á hjúkrunarrýmum. Fjárfesting í heimahjúkrun gæti dregið verulega úr kostnaði og álagi í heilbrigðiskerfinu. Því er erfitt að sjá hvað réttlætir þetta andvaraleysi í málaflokknum, hjá ríkisstjórn segist vilja spara í ríkisrekstri. „Sýndu mér fjárlögin þín“ „Ekki segja mér hvað skiptir þig máli,“ segir Joe Biden Bandaríkjaforseti. „Sýndu mér fjárlögin þín og ég skal segja þér hvað skiptir þig máli.“ Ég hef áður vitnað í þessi orð og þau eiga svo sannarlega vel við í dag. Ríkisstjórnin hefur jafnan uppi stór orð um eigið ágæti. Og blásið er til blaðamannafunda af minnsta tilefni til að hafa áhrif á umræðuna. Það dugar hins vegar skammt. Fjárlögin afhjúpa þau. Fólkið í landinu veit alveg hvað er í gangi. Við í Samfylkingunni munum áfram halda uppi einbeittum málflutningi á Alþingi. Við munum leggja fram afmarkaðar breytingatillögur til að hafa áhrif á stefnu ríkisstjórnarinnar. Og um leið vinnum við hörðum höndum að undirbúningi grundvallarbreytinga sem við viljum sjá á næsta kjörtímabili. Höfundur er formaður Samfylkingarinnar.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun
Skoðun Þar sem umhverfismál og kvenréttindi mætast: Umhverfis- og félagslegt réttlæti í tískuiðnaðinum Grace Achieng skrifar
Skoðun Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir skrifar
Skoðun Pólitísk sjálfsmörk í Laugardalnum – aðför að skólastarfi Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun