Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar 11. maí 2024 10:00 Þessi grein fjallar bæði um sósíalisma og byltingarafbrigði sósíalismans sem er almennt kallað kommúnismi. Blæbrigðamunurinn á þessum stefnum kemur innihaldi greinarinnar ekki við. Auk þess er ætlunin ekki að rekja sögu sósíalismans í smáatriðum, heldur einungis að nefna nokkrar grundvallarhugmyndir stefnunnar. Einu sinni var ég sósíalisti. Ég taldi sósíalisma vera einu leið mannkyns að auknu réttlæti. En smám saman fóru að renna á mig tvær grímur. Það rann upp fyrir mér að sósíalisminn í framkvæmd hefur hvergi leitt af sér aukið réttlæti. Þegar ég kynnti mér sögu hinna ýmsu sósíalistaríkja sá ég að þau einkenndust fyrst og fremst af skoðanakúgun og slæmum lífsskilyrðum. En líklega voru það hrópandi líkindi sósíalismans og trúarbragða sem komu mér í skilning um þá hræsni sem einkennir stefnuna. Rousseau og göfugi frumbygginn Í aldanna rás gerðu sósíalískar hugmyndir af og til vart við sig, en það var fyrst við lok átjándu aldar sem sósíalismi tók á sig mynd sem pólitísk stefna. Sósíalistar eru sérstaklega skuldbundnir ritinu Samtal um ójöfnuð eftir franska heimspekinginn Jean-Jacques Rousseau. Hann var þeirrar skoðunar að stéttaskipting væri félagslega skilyrt fyrirbæri sem væri einungis byggt á hefð. Auk þess taldi Rousseau að frumstæð samfélög hafi í eðli sínu verið göfugri en þróuð samfélög. Hann sá fyrir sér útópískt samfélag göfugra frumbyggja sem lifðu í sátt og samlyndi hver við annan. Þrátt fyrir vinsældir þessarar hugmyndar er hún umdeild innan fræðasamfélagsins. Raunar einkenndist líf frumstæðra hirðingja af stöðugum ótta við árásir villidýra, hungur, sýkingar og náttúruöflin. Auk þess voru samfélög þeirra ekki laus við stéttaskiptingu. Vísindalegar rannsóknir benda til þess að mannkynið sé líffræðilega skilyrt til að gangast undir félagslega stéttaskipt kerfi. Staðhæfing Rousseau um frumstætt stéttlaust samfélag á því meira skylt við fornar goðsagnir en raunveruleikann. Franska byltingin Árið 1789 urðu vatnaskil í sögunni. Þá kollvarpaði franska alþýðan hinu átta hundruð ára konungsveldi og afhöfðaði frönsku konungsfjölskylduna ásamt meðlimum yfirstéttarinnar. Í kjölfar byltingarinnar jókst áhugi heimspekinga og annarra fræðimanna á innri valddreifingu samfélaga og ríkja. Einn þeirra sem varð fyrir áhrifum af Frönsku byltingunni var þýski heimspekingurinn Georg Wilhelm Hegel. Árið 1807 skrifaði hann þekkta „díalektík“ um sambandið milli þrælahaldara og þræls sem hafði djúpstæð áhrif á sósíalista þess tíma. Þótt það þurfi vissulega að afnema þrælahald (sem er enn iðkað víða um heim), varð þráhyggja sósíalista fyrir „kúgaranum“ og „hinum kúguðu“ fljótt að miðpunkti heimsmyndar þeirra. Öll fjölbreytni samfélagsins féll í skugga þessarar þröngu skilgreiningar. Marxískur sósíalismi Einn þeirra sem varð fyrir áhrifum af skrifum Rousseau og Hegels var Karl Marx. Þótt Marx hafi ekki verið fyrsti sósíalistinn varð hann fljótt hugmyndafræðilegur leiðtogi stefnunnar. Marxískar hreyfingar umbyltu fjölda ríkja í stjórnarbyltingum á tuttugustu öldinni. Marxismi er guðlaus og flest marxísk ríki hafa bannað eða takmarkað iðkun trúarbragða. Orðræðan var gjarnan á þá leið að sósíalisminn myndi frelsa fólk undan ánauð trúarbragðanna. En í raun var það sósíalisminn sem hneppti fólk í ánauð. Hingað til hefur sósíalisminn í framkvæmd verið óaðgreinanlegur frá hefðbundnu alræði. Í eins flokks sósíalistaríkjum sem eru að nafninu til guðlaus (til dæmis í Norður-Kóreu, Kína og Víetnam) eru alvaldir flokksleiðtogar hinir nýju guðir. Yfirburðastaða leiðtogans og flokkselítunnar er til marks um algjört getuleysi sósíalismans við að útrýma stéttaskiptingu. Það er því lítil furða að hugmyndum sósíalista hafi verið hafnað á afgerandi hátt af lýðræðissinnuðum Vesturlandabúum. En sósíalisminn hefur frá upphafi haft þann eiginleika að geta lagað sig að stað og stund. Með hugmyndina um kúgarann og hinn kúgaða í farteskinu var sósíalisminn vel í stakk búinn að finna hlutverk fyrir hin óstýrilátu Vesturlönd. Syndafall Vesturlanda á Landafundatímabilinu Ferðir Kólumbusar til Ameríku mörkuðu upphafið að landafundunum miklu og hnattrænu nýlenduveldi nokkurra Evrópuþjóða. Það tímabil stóð sem hæst á fyrri hluta tuttugustu aldar. En í kjölfar seinni heimsstyrjaldar leið nýlendutíminn undir lok og fyrrum nýlendur hlutu sjálfstæði hver á fætur annarri. Engu að síður hafa Vesturlandabúar setið undir stöðugum ásökunum um að viðhafa „heimsvaldastefnu“ gagnvart öðrum ríkjum. Það er vart annað að sjá en að draga eigi Vesturlandabúa til ábyrgðar fyrir nýlendutímann um ókomna tíð. Það er engin tilviljun að hugmyndin um varanlega sekt Vesturlandabúa hljómi eins og trúarkredda. Hún er í raun beinþýðing á kristnu hugmyndinni um erfðasyndina. Sósíalistar telja Vesturlandabúa bera með sér eins konar „erfðasynd“ vegna nýlendutímans sem þeir munu aldrei geta friðþægt fyrir. Mannkynssagan sem áróður Öll stórveldi sögunnar, ekki aðeins Vesturlönd, hafa slegið eign sinni á fjarlæg landsvæði. Þeirra á meðal eru Rússland og Kína sem hafa enn yfirráð yfir stórum landsvæðum, raunar nýlendum, sem þau hafa aldrei veitt sjálfstæði. En það ber lítið á fordæmingu sósíalista á þessum ríkjum. Ástæðan fyrir þessum tvískinnungi er einföld: Sósíalistar hafa einsett sér að halda trúnaði við ákveðna narratífu frekar en gæta hlutleysis. Í skrifum sínum nota þeir mannkynssöguna nær eingöngu í áróðursskyni. Inntak sósíalískrar sagnfræði er oftast hægt að smætta niður í eina setningu: „Sjáið hvað vondu Vesturlandabúarnir/kapítalistarnir gerðu hérna!“ Hér er um að ræða annan skýran samnefnara milli sósíalisma og trúarbragða sem mörg hver handvelja og rangtúlka atburði úr mannkynssögunni eftir eigin hentisemi. Andmæli illa liðin Líkt og áður kom fram leggur sósíalisminn mikið upp úr flokks- og leiðtogahollustu. Þar af leiðandi eru öll andmæli illa liðin. Sá sem ítrekað andmælir leiðtogum flokksins eða efast um kennisetningar sósíalismans verður fyrir útskúfun flokkssystkina sinna. Líklega eru hreinsanir Stalíns í Sovétríkjunum grófasta dæmið um þetta, en fjöldi meðlima kommúnistaflokksins var sendur í fangabúðir og tekinn af lífi í stjórnartíð hans. Hliðstæðan við verklag sumra trúarbragða gagnvart þeim sem taldir eru villutrúarmenn eða guðlastarar ætti að vera öllum augljós. Þetta verklag leiðir óhjákvæmilega til mikillar sjálfsritskoðunar meðal sósíalista. Þeir þurfa stöðugt að vega og meta hvort þeim gæti hreinlega verið slaufað ef þeir halda sig ekki á mottunni. Barátta góðs og ills Útópísk framtíðarsýn hefur einkennt sósíalismann nánast frá upphafi. Karl Marx spáði fyrir um varanlega frelsun verkalýðsins við endalok kapítalismans. Eftirmenn hans sáu fyrir sér sameinað mannkyn undir svokölluðum heimskommúnisma. En til þess að þetta stéttlausa draumaríki gæti orðið að veruleika þyrfti að ráða niðurlögum kapítalismans, sem er talinn vera stærsta hindrunin á vegferðinni í átt að lokamarkmiðinu. Það þarf vart að taka fram að þessar hugmyndir eru eintómir draumórar. En í hugum sósíalista verður mikilvægi baráttu verkalýðsins við auðvaldið seint vanmetið. Þeir telja hana sambærilega altækri baráttu góðs og ills, sem er einmitt grundvallarhugmynd margra trúarbragða. Þótt þú skiptir um merkimiða er varan sú sama Líkt og áður kom fram líta sósíalistar niður á hefðbundin trúarbrögð. En það þýðir ekki að stefna þeirra sé eðlislega ólík trúarbrögðum. Þeir hafa skipt um merkimiða en varan er sú sama. Samfélög þeirra eru að nafninu til guðlaus en þeir hafa í raun gert leiðtoga sína að guðum. Þeir trúa á vestræna „erfðasynd“ vegna nýlendutímans. Þeir rangtúlka mannkynssöguna sér í hag. Þeir slaufa þeim sem halda sig ekki á mottunni. Þeir trúa á altæka baráttu góðs og ills. Þeir trúa á útópískt stéttlaust samfélag sem hefur aldrei verið til og mun aldrei vera til. Ég syrgi ekki að hafa misst trúna á sósíalismann. Ég sakna ekki að vera umkringdur neikvæðni gagnvart eigin menningarheimi. Ég sakna ekki sjálfsritskoðunarinnar sem er þreytandi hluti af daglegum veruleika margra sósíalista. Frelsið sem sósíalistar boða er blekking. Keisarinn er án klæða. Höfundur er fyrrverandi sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Finnur Thorlacius Eiríksson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir Skoðun Hrunráðherrar og reynsluboltar Samfylkingarinnar Inga Sæland Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skjáhætta í umferð Gunnar Geir Gunnarsson,Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Líkhús Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Hafnarfjarðarbæjar – Þjóðgarð á Reykjanes Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Svar til Páls Winkel Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson skrifar Skoðun Forseti lýðveldisins Erlingur Hansson skrifar Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæð Palestína skiptir heiminn máli Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skjáhætta í umferð Gunnar Geir Gunnarsson,Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Baldur er mitt örugga val Valgerður Janusdóttir skrifar Skoðun Hrunráðherrar og reynsluboltar Samfylkingarinnar Inga Sæland skrifar Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir skrifar Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónustan og vaskurinn Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Nálægð við stjórnmálin – Ólafur Ragnar og Katrín Össur Skarphéðinsson skrifar Skoðun Einföld og afgerandi skref í þágu líffræðilegrar fjölbreytni Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Hvernig standa sveitarfélögin sig í stafrænni þróun? Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Vald spillir Anna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Af hverju skjólshús? Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring skrifar Skoðun Almannahagur eða nýfrjálshyggja? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund – forseti fyrir almanna heill Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Hvað veit ég? Ég er bara fangi! Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Sundtískan Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Olía á eld átaka Hópur fólks í Íslenska náttúruverndarsjóðnum skrifar Skoðun Vanmat á hugvísindum og staða íslenskra fræða Lára Magnúsardóttir skrifar Skoðun Fordæmið Sveinn Flóki Guðmundsson skrifar Sjá meira
Þessi grein fjallar bæði um sósíalisma og byltingarafbrigði sósíalismans sem er almennt kallað kommúnismi. Blæbrigðamunurinn á þessum stefnum kemur innihaldi greinarinnar ekki við. Auk þess er ætlunin ekki að rekja sögu sósíalismans í smáatriðum, heldur einungis að nefna nokkrar grundvallarhugmyndir stefnunnar. Einu sinni var ég sósíalisti. Ég taldi sósíalisma vera einu leið mannkyns að auknu réttlæti. En smám saman fóru að renna á mig tvær grímur. Það rann upp fyrir mér að sósíalisminn í framkvæmd hefur hvergi leitt af sér aukið réttlæti. Þegar ég kynnti mér sögu hinna ýmsu sósíalistaríkja sá ég að þau einkenndust fyrst og fremst af skoðanakúgun og slæmum lífsskilyrðum. En líklega voru það hrópandi líkindi sósíalismans og trúarbragða sem komu mér í skilning um þá hræsni sem einkennir stefnuna. Rousseau og göfugi frumbygginn Í aldanna rás gerðu sósíalískar hugmyndir af og til vart við sig, en það var fyrst við lok átjándu aldar sem sósíalismi tók á sig mynd sem pólitísk stefna. Sósíalistar eru sérstaklega skuldbundnir ritinu Samtal um ójöfnuð eftir franska heimspekinginn Jean-Jacques Rousseau. Hann var þeirrar skoðunar að stéttaskipting væri félagslega skilyrt fyrirbæri sem væri einungis byggt á hefð. Auk þess taldi Rousseau að frumstæð samfélög hafi í eðli sínu verið göfugri en þróuð samfélög. Hann sá fyrir sér útópískt samfélag göfugra frumbyggja sem lifðu í sátt og samlyndi hver við annan. Þrátt fyrir vinsældir þessarar hugmyndar er hún umdeild innan fræðasamfélagsins. Raunar einkenndist líf frumstæðra hirðingja af stöðugum ótta við árásir villidýra, hungur, sýkingar og náttúruöflin. Auk þess voru samfélög þeirra ekki laus við stéttaskiptingu. Vísindalegar rannsóknir benda til þess að mannkynið sé líffræðilega skilyrt til að gangast undir félagslega stéttaskipt kerfi. Staðhæfing Rousseau um frumstætt stéttlaust samfélag á því meira skylt við fornar goðsagnir en raunveruleikann. Franska byltingin Árið 1789 urðu vatnaskil í sögunni. Þá kollvarpaði franska alþýðan hinu átta hundruð ára konungsveldi og afhöfðaði frönsku konungsfjölskylduna ásamt meðlimum yfirstéttarinnar. Í kjölfar byltingarinnar jókst áhugi heimspekinga og annarra fræðimanna á innri valddreifingu samfélaga og ríkja. Einn þeirra sem varð fyrir áhrifum af Frönsku byltingunni var þýski heimspekingurinn Georg Wilhelm Hegel. Árið 1807 skrifaði hann þekkta „díalektík“ um sambandið milli þrælahaldara og þræls sem hafði djúpstæð áhrif á sósíalista þess tíma. Þótt það þurfi vissulega að afnema þrælahald (sem er enn iðkað víða um heim), varð þráhyggja sósíalista fyrir „kúgaranum“ og „hinum kúguðu“ fljótt að miðpunkti heimsmyndar þeirra. Öll fjölbreytni samfélagsins féll í skugga þessarar þröngu skilgreiningar. Marxískur sósíalismi Einn þeirra sem varð fyrir áhrifum af skrifum Rousseau og Hegels var Karl Marx. Þótt Marx hafi ekki verið fyrsti sósíalistinn varð hann fljótt hugmyndafræðilegur leiðtogi stefnunnar. Marxískar hreyfingar umbyltu fjölda ríkja í stjórnarbyltingum á tuttugustu öldinni. Marxismi er guðlaus og flest marxísk ríki hafa bannað eða takmarkað iðkun trúarbragða. Orðræðan var gjarnan á þá leið að sósíalisminn myndi frelsa fólk undan ánauð trúarbragðanna. En í raun var það sósíalisminn sem hneppti fólk í ánauð. Hingað til hefur sósíalisminn í framkvæmd verið óaðgreinanlegur frá hefðbundnu alræði. Í eins flokks sósíalistaríkjum sem eru að nafninu til guðlaus (til dæmis í Norður-Kóreu, Kína og Víetnam) eru alvaldir flokksleiðtogar hinir nýju guðir. Yfirburðastaða leiðtogans og flokkselítunnar er til marks um algjört getuleysi sósíalismans við að útrýma stéttaskiptingu. Það er því lítil furða að hugmyndum sósíalista hafi verið hafnað á afgerandi hátt af lýðræðissinnuðum Vesturlandabúum. En sósíalisminn hefur frá upphafi haft þann eiginleika að geta lagað sig að stað og stund. Með hugmyndina um kúgarann og hinn kúgaða í farteskinu var sósíalisminn vel í stakk búinn að finna hlutverk fyrir hin óstýrilátu Vesturlönd. Syndafall Vesturlanda á Landafundatímabilinu Ferðir Kólumbusar til Ameríku mörkuðu upphafið að landafundunum miklu og hnattrænu nýlenduveldi nokkurra Evrópuþjóða. Það tímabil stóð sem hæst á fyrri hluta tuttugustu aldar. En í kjölfar seinni heimsstyrjaldar leið nýlendutíminn undir lok og fyrrum nýlendur hlutu sjálfstæði hver á fætur annarri. Engu að síður hafa Vesturlandabúar setið undir stöðugum ásökunum um að viðhafa „heimsvaldastefnu“ gagnvart öðrum ríkjum. Það er vart annað að sjá en að draga eigi Vesturlandabúa til ábyrgðar fyrir nýlendutímann um ókomna tíð. Það er engin tilviljun að hugmyndin um varanlega sekt Vesturlandabúa hljómi eins og trúarkredda. Hún er í raun beinþýðing á kristnu hugmyndinni um erfðasyndina. Sósíalistar telja Vesturlandabúa bera með sér eins konar „erfðasynd“ vegna nýlendutímans sem þeir munu aldrei geta friðþægt fyrir. Mannkynssagan sem áróður Öll stórveldi sögunnar, ekki aðeins Vesturlönd, hafa slegið eign sinni á fjarlæg landsvæði. Þeirra á meðal eru Rússland og Kína sem hafa enn yfirráð yfir stórum landsvæðum, raunar nýlendum, sem þau hafa aldrei veitt sjálfstæði. En það ber lítið á fordæmingu sósíalista á þessum ríkjum. Ástæðan fyrir þessum tvískinnungi er einföld: Sósíalistar hafa einsett sér að halda trúnaði við ákveðna narratífu frekar en gæta hlutleysis. Í skrifum sínum nota þeir mannkynssöguna nær eingöngu í áróðursskyni. Inntak sósíalískrar sagnfræði er oftast hægt að smætta niður í eina setningu: „Sjáið hvað vondu Vesturlandabúarnir/kapítalistarnir gerðu hérna!“ Hér er um að ræða annan skýran samnefnara milli sósíalisma og trúarbragða sem mörg hver handvelja og rangtúlka atburði úr mannkynssögunni eftir eigin hentisemi. Andmæli illa liðin Líkt og áður kom fram leggur sósíalisminn mikið upp úr flokks- og leiðtogahollustu. Þar af leiðandi eru öll andmæli illa liðin. Sá sem ítrekað andmælir leiðtogum flokksins eða efast um kennisetningar sósíalismans verður fyrir útskúfun flokkssystkina sinna. Líklega eru hreinsanir Stalíns í Sovétríkjunum grófasta dæmið um þetta, en fjöldi meðlima kommúnistaflokksins var sendur í fangabúðir og tekinn af lífi í stjórnartíð hans. Hliðstæðan við verklag sumra trúarbragða gagnvart þeim sem taldir eru villutrúarmenn eða guðlastarar ætti að vera öllum augljós. Þetta verklag leiðir óhjákvæmilega til mikillar sjálfsritskoðunar meðal sósíalista. Þeir þurfa stöðugt að vega og meta hvort þeim gæti hreinlega verið slaufað ef þeir halda sig ekki á mottunni. Barátta góðs og ills Útópísk framtíðarsýn hefur einkennt sósíalismann nánast frá upphafi. Karl Marx spáði fyrir um varanlega frelsun verkalýðsins við endalok kapítalismans. Eftirmenn hans sáu fyrir sér sameinað mannkyn undir svokölluðum heimskommúnisma. En til þess að þetta stéttlausa draumaríki gæti orðið að veruleika þyrfti að ráða niðurlögum kapítalismans, sem er talinn vera stærsta hindrunin á vegferðinni í átt að lokamarkmiðinu. Það þarf vart að taka fram að þessar hugmyndir eru eintómir draumórar. En í hugum sósíalista verður mikilvægi baráttu verkalýðsins við auðvaldið seint vanmetið. Þeir telja hana sambærilega altækri baráttu góðs og ills, sem er einmitt grundvallarhugmynd margra trúarbragða. Þótt þú skiptir um merkimiða er varan sú sama Líkt og áður kom fram líta sósíalistar niður á hefðbundin trúarbrögð. En það þýðir ekki að stefna þeirra sé eðlislega ólík trúarbrögðum. Þeir hafa skipt um merkimiða en varan er sú sama. Samfélög þeirra eru að nafninu til guðlaus en þeir hafa í raun gert leiðtoga sína að guðum. Þeir trúa á vestræna „erfðasynd“ vegna nýlendutímans. Þeir rangtúlka mannkynssöguna sér í hag. Þeir slaufa þeim sem halda sig ekki á mottunni. Þeir trúa á altæka baráttu góðs og ills. Þeir trúa á útópískt stéttlaust samfélag sem hefur aldrei verið til og mun aldrei vera til. Ég syrgi ekki að hafa misst trúna á sósíalismann. Ég sakna ekki að vera umkringdur neikvæðni gagnvart eigin menningarheimi. Ég sakna ekki sjálfsritskoðunarinnar sem er þreytandi hluti af daglegum veruleika margra sósíalista. Frelsið sem sósíalistar boða er blekking. Keisarinn er án klæða. Höfundur er fyrrverandi sósíalisti.
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun
Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar
Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir Skoðun