Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar 27. mars 2024 10:00 Ein réttlæting ríkisstjórnarmeirihlutans á Alþingi fyrir því að keyra í gegn breytingar á búvörulögunum, sem veita kjötafurðastöðvum víðtækar undanþágur frá samkeppnislögum, er að tollfrjáls innflutningur á kjöti hafi aukizt umtalsvert. Staðan sögð erfið vegna innflutnings Þannig segir í nefndaráliti meirihluta atvinnuveganefndar með hinu nýja frumvarpi, sem kom í stað upphaflegs frumvarps matvælaráðherra: „ Magn kjötvara sem hægt er að flytja til Íslands á tollkvóta jókst töluvert í kjölfar undirritunar tvíhliða samnings við Evrópusambandið um tollfríðindi fyrir landbúnaðarvörur árið 2007. Innflutningur jókst aftur umtalsvert eftir að tvíhliða samningur um sama efni frá árinu 2018 leysti þann fyrri af hólmi, sbr. skýrslu starfshóps sem skipaður var til að skoða út- og innflutningstölur landbúnaðarvara frá 12. október 2020. Að teknu tilliti til þess sem þar kemur fram má ljóst vera að innlendur landbúnaður, þ.m.t. kjötframleiðsla, eigi í umtalsverðri samkeppni við erlenda kjötframleiðslu. Það er eitt af því sem skapað hefur erfiða stöðu greinarinnar.“ Í kvöldfréttum Stöðvar 2 á þriðjudagskvöld sagði Þórarinn Ingi Pétursson, formaður atvinnuveganefndar: „Hér flæðir inn kjöt erlendis frá sem landbúnaðurinn er í samkeppni við, og við þurfum þá að bregðast við með þeim hætti að vera samkeppnishæf.“ Útboðsgjaldið bitnar á neytendum Það er rétt að íslenzk stjórnvöld sömdu við Evrópusambandið um aukna tollfrjálsa verzlun með búvörur. Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknarflokksins, var annar tveggja ráðherra sem gerðu þann samning og sagði er hann hafði verið undirritaður haustið 2015: „Það er mjög ánægjulegt að hafa náð samningum um gagnkvæma niðurfellingu tolla sem mun hafa mjög jákvæð áhrif fyrir neytendur og mikil sóknarfæri til aukins útflutnings.“ Samningnum, sem tók gildi 2018, var vissulega ætlað að efla samkeppni á búvörumarkaði með auknum innflutningi. Það má hins vegar deila um hvernig til hafi tekizt. Íslenzk stjórnvöld hafa kosið að úthluta tollkvótunum, heimildum til að flytja inn takmarkað magn búvöru án tolla, með útboði. Það þýðir að ofan á hið tollfrjálsa verð bætist útboðsgjald, sem innflytjendur þurfa að greiða fyrir að fá að flytja vöruna inn og það slagar oft upp í fullan toll. Félag atvinnurekenda, Neytendasamtökin og fleiri hafa gagnrýnt þetta kerfi og bent á leiðir til að úthluta tollkvótum án endurgjalds þannig að neytendur njóti þess ávinnings, sem ætlunin var. Afurðastöðvarnar eru sjálfar stórtækir innflytjendur Annað, sem menn sáu mögulega ekki fyrir þegar tollasamningurinn var gerður, var að innlendar afurðastöðvar og bændur, sem fram að því höfðu varað við kjötinnflutningi, meðal annars af því að útlent kjöt væri svo hættulegt og heilsuspillandi, myndu gerast stórtækir kjötinnflytjendur. Það er hins vegar raunin. Ef við horfum á ESB-tollkvóta fyrir kjötvörur, sem komið hefur í hlut innlendra afurðastöðva og bænda fyrir tímabilið frá janúar 2022 og fram í júnílok á þessu ári, lítur myndin svona út: Innlendar afurðastöðvar flytja þannig inn næstum því allt svínakjöt, sem flutt er inn á ESB-tollkvóta, helminginn af kjúklingakjöti ræktuðu með hefðbundum hætti og fjórðung af nautakjötskvótanum. Fyrirtækin sem þarna um ræðir eru t.d. Mata (systurfélag Matfugls og Ali), Stjörnugrís og dótturfélag þess fyrirtækis, Kjarnafæði-Norðlenska, Sláturfélag Suðurlands og Esja Gæðafæði, dótturfélag Kaupfélags Skagfirðinga. Eftir að aðalfundur KS 2023 beindi því til félagsins að hvorki KS né dótturfélög þess tækju þátt í innflutningi á erlendum búvörum, hætti Esja að bjóða í tollkvóta en kaupfélagið kaupir áfram innflutt kjöt til vinnslu af félaginu Háahólma og fleirum sem hafa fengið úthlutað tollkvóta. Bjóða hátt og stýra verðinu Nú vaknar óneitanlega spurningin: Er innflutningurinn í samkeppni við innlendan landbúnað, þegar landbúnaðurinn flytur kjötið inn sjálfur? Færa má rök fyrir hinu gagnstæða. Ástæðan fyrir því að innlendar afurðastöðvar hreppa svo hátt hlutfall tollkvótans er að þær bjóða hátt í hann. Þannig geta þær stýrt verðinu á innflutningnum og í raun hindrað samkeppni við sjálfar sig. Það er auðvitað meginástæðan fyrir því að þær flytja nú inn þúsundir tonna af kjöti, sem þær sögðu áður að væri óboðlegt neytendum og hættulegt. FA hefur lagt til að komið verði í veg fyrir að innlendir framleiðendur geti misnotað kerfið með þessum hætti, til dæmis með því að þeim verði einfaldlega ekki heimilt að bjóða í tollkvóta. Engar hömlur á samráði um tilboð í tollkvóta Breytingin á búvörulögum, sem gerð var í síðustu viku, þýðir hins vegar að nú kemur ekkert í veg fyrir að innlendar afurðastöðvar hafi með sér samráð um upphæð tilboða í tollkvótana. Slíkt samráð er ólöglegt og mögulega refsivert ef innflutningsfyrirtæki í verzlun viðhafa það, en nú er búið að undanþiggja stjórnendur afurðastöðva öllum slíkum hömlum og viðurlögum. Þeir munu því sannarlega verða í góðri stöðu til að draga enn úr samkeppni við sjálfa sig, hækka verð og skaða neytendur. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Efnahagsmál Samkeppnismál Ólafur Stephensen Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Hví styður Ísland vopnakaup fyrir Úkraínu? Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Misnotkun veikindaréttar á vinnumarkaði? Sunna Arnardóttir Skoðun Hvað á ég að gera við barnið mitt? Ólöf Hugrún Valdimarsdóttir Skoðun Wolt tekur hlutverk sitt á Íslandi alvarlega Elisabeth Stenersen Skoðun Þegar réttindin þín eru tekin í burtu af stjórnvöldum Jón Frímann Jónsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Geirfuglar Sigríðar Hagalín Þór Saari Skoðun Það eina örugga í lífinu Ingibjörg Isaksen Skoðun Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun Deildarstýri – deildarstýra – deildarstjóri Ellen Ýr Aðalsteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fljótum við enn sofandi að feigðarósi? Erla Björnsdóttir skrifar Skoðun Bara engin ástæða Axel Flóvent skrifar Skoðun Á hvaða stefnu erum við? Thelma Þorbjörg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Wolt tekur hlutverk sitt á Íslandi alvarlega Elisabeth Stenersen skrifar Skoðun Margt óljóst í áætlunum Heidelberg Materials í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera við barnið mitt? Ólöf Hugrún Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Í andstöðu við yfirlýst markmið Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Deildarstýri – deildarstýra – deildarstjóri Ellen Ýr Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Þar sem umhverfismál og kvenréttindi mætast: Umhverfis- og félagslegt réttlæti í tískuiðnaðinum Grace Achieng skrifar Skoðun Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir skrifar Skoðun Framsýn farsæld Tinna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áfengi er engin venjuleg söluvara á frjálsum markaði Kristján G. Guðmundsson skrifar Skoðun Misnotkun veikindaréttar á vinnumarkaði? Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Það eina örugga í lífinu Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hví styður Ísland vopnakaup fyrir Úkraínu? Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Stöðvum störukeppnina Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Þegar réttindin þín eru tekin í burtu af stjórnvöldum Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Aukin lífsgæði - fimm leiðir að bættri vellíðan Bryndís Hrönn B. Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Síðasta hálmstrá Vinstri grænna í höndum Bjarkeyjar Olsen Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Pólitísk sjálfsmörk í Laugardalnum – aðför að skólastarfi Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Vara við meiriháttar skorti á kopar eftir 2025 Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Þingmenn opnið augun og finnið kjarkinn Jón Hjaltason skrifar Skoðun Láttu ekki plata þig! Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Bókahilla er ekki bókasafn Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun 10 sekir menn gangi lausir Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvað er að frétta í lífi án frétta? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Geirfuglar Sigríðar Hagalín Þór Saari skrifar Skoðun Lokun pósthúsa – ferli sem vonandi á sér enga hliðstæðu Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Kæri útskriftarárgangur 2024, grunnskólans í Stykkishólmi Rannveig Ernudóttir skrifar Sjá meira
Ein réttlæting ríkisstjórnarmeirihlutans á Alþingi fyrir því að keyra í gegn breytingar á búvörulögunum, sem veita kjötafurðastöðvum víðtækar undanþágur frá samkeppnislögum, er að tollfrjáls innflutningur á kjöti hafi aukizt umtalsvert. Staðan sögð erfið vegna innflutnings Þannig segir í nefndaráliti meirihluta atvinnuveganefndar með hinu nýja frumvarpi, sem kom í stað upphaflegs frumvarps matvælaráðherra: „ Magn kjötvara sem hægt er að flytja til Íslands á tollkvóta jókst töluvert í kjölfar undirritunar tvíhliða samnings við Evrópusambandið um tollfríðindi fyrir landbúnaðarvörur árið 2007. Innflutningur jókst aftur umtalsvert eftir að tvíhliða samningur um sama efni frá árinu 2018 leysti þann fyrri af hólmi, sbr. skýrslu starfshóps sem skipaður var til að skoða út- og innflutningstölur landbúnaðarvara frá 12. október 2020. Að teknu tilliti til þess sem þar kemur fram má ljóst vera að innlendur landbúnaður, þ.m.t. kjötframleiðsla, eigi í umtalsverðri samkeppni við erlenda kjötframleiðslu. Það er eitt af því sem skapað hefur erfiða stöðu greinarinnar.“ Í kvöldfréttum Stöðvar 2 á þriðjudagskvöld sagði Þórarinn Ingi Pétursson, formaður atvinnuveganefndar: „Hér flæðir inn kjöt erlendis frá sem landbúnaðurinn er í samkeppni við, og við þurfum þá að bregðast við með þeim hætti að vera samkeppnishæf.“ Útboðsgjaldið bitnar á neytendum Það er rétt að íslenzk stjórnvöld sömdu við Evrópusambandið um aukna tollfrjálsa verzlun með búvörur. Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknarflokksins, var annar tveggja ráðherra sem gerðu þann samning og sagði er hann hafði verið undirritaður haustið 2015: „Það er mjög ánægjulegt að hafa náð samningum um gagnkvæma niðurfellingu tolla sem mun hafa mjög jákvæð áhrif fyrir neytendur og mikil sóknarfæri til aukins útflutnings.“ Samningnum, sem tók gildi 2018, var vissulega ætlað að efla samkeppni á búvörumarkaði með auknum innflutningi. Það má hins vegar deila um hvernig til hafi tekizt. Íslenzk stjórnvöld hafa kosið að úthluta tollkvótunum, heimildum til að flytja inn takmarkað magn búvöru án tolla, með útboði. Það þýðir að ofan á hið tollfrjálsa verð bætist útboðsgjald, sem innflytjendur þurfa að greiða fyrir að fá að flytja vöruna inn og það slagar oft upp í fullan toll. Félag atvinnurekenda, Neytendasamtökin og fleiri hafa gagnrýnt þetta kerfi og bent á leiðir til að úthluta tollkvótum án endurgjalds þannig að neytendur njóti þess ávinnings, sem ætlunin var. Afurðastöðvarnar eru sjálfar stórtækir innflytjendur Annað, sem menn sáu mögulega ekki fyrir þegar tollasamningurinn var gerður, var að innlendar afurðastöðvar og bændur, sem fram að því höfðu varað við kjötinnflutningi, meðal annars af því að útlent kjöt væri svo hættulegt og heilsuspillandi, myndu gerast stórtækir kjötinnflytjendur. Það er hins vegar raunin. Ef við horfum á ESB-tollkvóta fyrir kjötvörur, sem komið hefur í hlut innlendra afurðastöðva og bænda fyrir tímabilið frá janúar 2022 og fram í júnílok á þessu ári, lítur myndin svona út: Innlendar afurðastöðvar flytja þannig inn næstum því allt svínakjöt, sem flutt er inn á ESB-tollkvóta, helminginn af kjúklingakjöti ræktuðu með hefðbundum hætti og fjórðung af nautakjötskvótanum. Fyrirtækin sem þarna um ræðir eru t.d. Mata (systurfélag Matfugls og Ali), Stjörnugrís og dótturfélag þess fyrirtækis, Kjarnafæði-Norðlenska, Sláturfélag Suðurlands og Esja Gæðafæði, dótturfélag Kaupfélags Skagfirðinga. Eftir að aðalfundur KS 2023 beindi því til félagsins að hvorki KS né dótturfélög þess tækju þátt í innflutningi á erlendum búvörum, hætti Esja að bjóða í tollkvóta en kaupfélagið kaupir áfram innflutt kjöt til vinnslu af félaginu Háahólma og fleirum sem hafa fengið úthlutað tollkvóta. Bjóða hátt og stýra verðinu Nú vaknar óneitanlega spurningin: Er innflutningurinn í samkeppni við innlendan landbúnað, þegar landbúnaðurinn flytur kjötið inn sjálfur? Færa má rök fyrir hinu gagnstæða. Ástæðan fyrir því að innlendar afurðastöðvar hreppa svo hátt hlutfall tollkvótans er að þær bjóða hátt í hann. Þannig geta þær stýrt verðinu á innflutningnum og í raun hindrað samkeppni við sjálfar sig. Það er auðvitað meginástæðan fyrir því að þær flytja nú inn þúsundir tonna af kjöti, sem þær sögðu áður að væri óboðlegt neytendum og hættulegt. FA hefur lagt til að komið verði í veg fyrir að innlendir framleiðendur geti misnotað kerfið með þessum hætti, til dæmis með því að þeim verði einfaldlega ekki heimilt að bjóða í tollkvóta. Engar hömlur á samráði um tilboð í tollkvóta Breytingin á búvörulögum, sem gerð var í síðustu viku, þýðir hins vegar að nú kemur ekkert í veg fyrir að innlendar afurðastöðvar hafi með sér samráð um upphæð tilboða í tollkvótana. Slíkt samráð er ólöglegt og mögulega refsivert ef innflutningsfyrirtæki í verzlun viðhafa það, en nú er búið að undanþiggja stjórnendur afurðastöðva öllum slíkum hömlum og viðurlögum. Þeir munu því sannarlega verða í góðri stöðu til að draga enn úr samkeppni við sjálfa sig, hækka verð og skaða neytendur. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun
Skoðun Þar sem umhverfismál og kvenréttindi mætast: Umhverfis- og félagslegt réttlæti í tískuiðnaðinum Grace Achieng skrifar
Skoðun Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir skrifar
Skoðun Pólitísk sjálfsmörk í Laugardalnum – aðför að skólastarfi Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Lokun pósthúsa – ferli sem vonandi á sér enga hliðstæðu Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun