Leyndarmál hinna skipulögðu

Dr. Ólafur Ævarsson geðlæknir segir mikil­vægt að áður en lagst er í skipulagningu á daglegu lífi þurfi fólk að greina álagsþætti í sínu lífi. „Stundum er álag ekki endilega tengt tímapressu.

Álagspunktarnir geta verið lúmskir og jafnvel tengst einhverju sem er jákvætt. Fólk þarf bara að auka meðvitund um eigin líðan. Hvernig okkur líður og hvernig við bregðumst við. Sumir fresta öllu. Sumir taka allt að sér. Sumum finnst þeir ekki eiga að leita sér stuðnings og sumir hafa áhyggjur af hlutum sem þeir geta ekki breytt. Öll höfum við ákveðið hegðunarmynstur sem við þurfum að greina hjá okkur til þess að verja okkur streitu,“ segir Ólafur.

Hann minnir á að streita sé eðlilegt viðbragð en fólk þurfi að varast sjúklega streitu og þekkja merki hennar. Hafa innsýn í eigin hegðunarmynstur.

Í of háum gír

Hann segir marga bregðast við streitu með því að gera óþarflega mikið. „Þá fer fólk í ofvirkni, í einhvern dugnað sem því er ekki hollur. Gerir of mikið í ræktinni, tekur að sér of mörg verkefni, drekkur of mikið. Allt í of háum gír,“ segir Ólafur og tekur dæmi af tveimur ólíkum einstaklingum. „Hann Gunnar getur ekki klofað yfir óreiðuna í forstofunni án þess að laga til. Eftir það fer hann beint í þvottahúsið og stingur í vél. Verkefnalistinn lengist bara hjá Gunnari og það er löng leiðin fyrir hann að hvílast. En svo er það hún Sigga sem klofar yfir óreiðuna, kveikir á kerti og dimmir ljósin.“

Að klofa yfir draslið

Ef við hvílum okkur ekki, klofum ekki yfir draslið stundum, þá lendum við í óheppilegum mynstrum, bendir Ólafur á. „Fólk þarf að hvílast. Ef fólk fær ekki hvíld þá hættir heilinn að starfa rétt. Þá hættir fólk að geta einbeitt sér, verður dapurt, kvíðið og skapvont. Besta leiðin er að venja sig á að liggja í leti, gæta þess að fá nægan svefn. Fólk getur tekið fleiri pásur yfir daginn í vinnu. En svo er reyndar góð hvíld í því að hreyfa sig og gera eitthvað skemmtilegt,“ segir Ólafur og bendir á að hvíld sé bæði líkama og huga nauðsynleg. Það þurfi fólk að taka með í reikninginn þegar það skipuleggur rútínu vetrarins.

Allt smálegt afgreitt strax

Snorri Stefánsson lögfræðingur er fjögurra barna faðir, unnusta hans er Líf Magneudóttir, forseti borgarstjórnar. Þau búa í Vesturbænum og skipta gróft á milli sín verkefnum og ábyrgð. „Það eina sem er virkilega fast er þrifin og eldamennskan. Við þrífum alltaf á sunnudagsmorgnum klukkan 10 og ég elda nánast öll kvöld. Annars er byggt á grófri skiptingu verkefna og ábyrgðar. Mér finnst skipta máli að framkvæma allt smálegt strax. Það gerir allt annað einfaldara,“ segir Snorri.

Skutlið hefur ekki yfirtekið líf fjölskyldunnar þar sem starfsfólk frístundaheimilisins fylgir börnunum í KR í íþróttir. „Enn sem komið er dugar það frekar vel,“ segir Snorri.

Öll börnin eru í fæði í skólanum svo nestisundirbúningur er í lágmarki. Það reynir helst á skipulagsgáfuna að hafa til fatnað á leikskóla í byrjun viku en um tíma voru þrjú börn þeirra öll á sama tíma í leikskóla.  „Það var frekar óskemmtilegt að vera með þrjú börn á leikskóla, það kallaði á heilmikla fataflutninga sem þurftu að útfærast á sunnudagskvöldum. Iðulega gleymdist eitthvað. Nú er skólinn svo stutt frá að þetta gengur yfirleitt mjög vel.“

Snorra finnst betra að sjá alfarið um eldamennskuna. Það einfaldi málin. „Það er betra að hafa þetta á einni hendi svo innkaupin og skipulagið fari ekki í rugl. Mér finnst best að elda yfir sexfréttunum svo ég þurfi ekki að horfa á sjónvarpsfréttir.“

Fer snemma í ræktina

Snorra reynist vel að stunda líkamsrækt snemma á morgnana til þess að missa ekki úr. „Ég fer hálfsjö tvisvar í viku. Það truflar engan nema mig sem þarf að fara aðeins fyrr að sofa. Mér finnst aðalmálið vera að hafa fastan tíma og gefa sér aldrei frí. Svo reyni ég að stela hálftíma eða svo eftir vinnu eða um helgar til þess að fara út að hlaupa. Það er nú samt eiginlega fyrst þegar börnin eru hætt að vera smábörn sem ég hef átt möguleika á að ná árangri í ræktinni. Ef árangur skyldi kalla.“

Gæði eru betri en magn í  námi

Sigrún Ingibjörg Gísladóttir lögfræðingur starfar hjá Rétti lögfræðistofu og lærði í Harvard-háskóla í Bandaríkjunum. „Ég held það skipti mestu máli að setja sér raunhæf markmið og ekki ætla sér að læra allan sólarhringinn. Gæði eru betri en magn í mínum huga þegar kemur að lærdómi, þótt auðvitað taki mislangan tíma að meðtaka efni sem er útgangspunkturinn. Maður græðir voða takmarkað á því að sitja tímunum saman og stara á bækurnar ef einbeitingin er ekki til staðar. Þá er betra að sinna áhugamálum og leyfa sér að hugsa ekkert um lærdóm á meðan og mæta svo af fullum hug í lærdóminn þess á milli. Síðan, þegar vel liggur á manni þarf að nýta þann tíma til hins ýtrasta og vinna sér í haginn. Og umfram allt ef planið gengur ekki eftir; þá þarf að aðlaga það!“



Ekki lært utanbókar í Harvard

Sigrún Ingibjörg segir að í Harvard hafi verið minna um utanbókarlærdóm. Það hafi verið hvetjandi. „Þess í stað skipti öllu máli að skilja efnið og geta rökrætt það frá mörgum hliðum. Það vill enginn gera sig að fífli í tíma svo ég fór ósjálfrátt að lesa efnið öðruvísi, hugsa út í hverja staðhæfingu og velta fyrir mér hvort ég væri sammála henni, hver rökin væru gegn henni og svo framvegis, ekki bara „læra hana“ utan að eins og ég hafði ef til vill gert of mikið af áður. Síðan komst maður ekki hjá því að ræða efnið í þaula í tímum og fyrir vikið skildi ég efnið betur og mundi það til lengri tíma,“ segir Sigrún Ingibjörg.

Gott að fækka skrefunum

Ragnheiður Þórðardóttir, sálfræðingur og líkamsræktarþjálfari, lumar á mörgum þjóðþrifaráðum þegar kemur að því að skipuleggja hollan lífsstíl. Eins og Ólafur Ævarsson nefnir þá er mikilvægt að sleppa ekki hreyfingunni. Ráð Ragnhildar, eða Röggu nagla eins og hún er jafnan kölluð, miða að því að auðvelda holla hætti í hreyfingu og mataræði.

„Þegar við erum stressuð, pirruð og þreytt í hungurörvæntingu eftir langan vinnudag er viljinn til að útbúa hollan snæðing frá grunni langt niðri í tojlettinu. Þú gerir það sem er auðveldast sem oftar en ekki er teikavei eða örbylgjupizza. Hannaðu umhverfið þitt þannig að heilsuhegðun verði aðgengileg og fljótleg. Byrjaðu á að fækka skrefunum í átt að góðum venjum eins og hollri máltíð,“ segir Ragga og segir best að elda mikið magn tvisvar í viku.

„Eldaðu mikið magn á sunnudögum og aftur á miðvikudögum og heilsumelurinn innra með þér verður þér ævinlega þakklátur eftir langan vinnudag.“

Ráð í eldamennsku frá Röggu nagla: Ráð í eldamennsku frá Röggu nagla

-Hentu haug af krydduðum eða marineruðum kjúlla, svíni, nauti, kalkún á grillið, á pönnuna eða í ofn. Þá áttu tilbúið kjötmeti fyrir snarholla máltíð sem má skreyta með alls konar gúmmulaði meðlæti. Eins má frysta eldað kjöt og snara út um morguninn fyrir kvöldmatinn.

-Steikja og krydda 1-2 pakka af mögru nautahakki. Þá þarf bara að steikja grænmeti, slurka tómatpúrru og gómsætt bol¬ognese er klárt. Eða elda heilan pott af gómsætri hakkgrýtu. Hvort tveggja hentar vel til frystingar.



-Hægelda 1-2 kg af nautainnralæri og þú átt roast beef í bunkum.



-Ef þú ert grænkeri geturðu eldað stóran pott af gómsætum bauna- eða grænmetisrétti til að eiga fyrir næstu daga. Eins er Oumph! sojakjöt fljótlegast í heimi. 1-2 mínútur á pönnu og máltíðin klár.



-Sjóða haug af hrísgrjónum, kínóa, byggi, cous cous og geyma í ísskáp. Til dæmis villt hrísgrjónablanda frá Himneskri hollustu. Þá hendirðu einfaldlega grjónum á disk, inn í örra og málið er dautt. Má einnig frysta.



-Baka, sjóða eða grilla haug af kartöflum/sætum kartöflum í einu. Geymast í 3-4 daga í ísskáp. Eru fínar kaldar eða upphitaðar. Má krydda eftir „smag og behag“.



-Enga stund tekur að búa til túnfisksalat sem má svo geyma í Sist¬ema nestisboxi í vinnunni. Svo slurkarðu vænum skammti ofan á hrökkbrauð, hrísköku, gróft brauð og voila, fín millimáltíð með prótínum og kolvetnum.



-Eyddu tveimur mínútum á kvöldin í að setja haframjöl í pott ásamt salti, kanil, ávöxtum, hnetum, sírópi, bragðdropum og öllu sem kitlar pinnann. Svo slurkarðu bara vatni út í morguninn eftir og grautur er klár á 5 mínútum.



-Ertu tímabundnari en kanslari Þýskalands? Eldaðu grautinn á kvöldin eða búðu til næturgraut eða grautartriffli.



Fjölmargar gómsætar hafragrautaruppskriftir á www.ragganagli.com. Það eina sem þú þarft í morgunsárið er að opna ísskápinn vopnaður skeið.