Að kyrkja gullgæsina Gunnar Þór Gíslason skrifar 15. mars 2017 13:33 Íslenskt hagkerfi stendur frammi fyrir lúxusvandamáli sem er gríðarleg velgengni ferðaþjónustunnar. Þessari velgengni skapar svo mikið gjaldeyrisinnstreymi að verð á hverri evru hefur lækkað um nær 20% á einu ári þrátt fyrir að Seðlabankinn hafi keypt gjaldeyri fyrir tæplega 400 milljarða króna árið 2016. Nú er aftur ekki neitt tiltökumál að skreppa til Englands á fótboltaleik, innflutningsverslun blómstrar sem aldrei fyrr og elstu menn muna ekki eftir því að verðbólga hafi áður mælst svona lág í þetta langan tíma. Er þetta ekki bara frábært? Fyrir marga er ástandið fínt þegar til skamms tíma er litið. Fyrir hagkerfið í heild er þessi styrking krónunnar hins vegar mjög slæm þegar við horfum aðeins lengra fram á veginn. Neikvæð áhrif styrkingar krónunnar eru þegar farin að koma fram í fjölmiðlum. Sjómenn kvarta yfir færri krónum sem þeir fá fyrir hlutinn sinn, minni og meðalstór útgerðarfyrirtæki eru að lenda í rekstrarvandræðum og fiskvinnslufyrirtæki segja upp starfsfólki. Ferðaþjónustan fer heldur ekki varhluta af styrkingu krónunnar. Tekjurnar lækka en kostnaðurinn stendur í stað eða hækkar. Þar að auki erum við að hætta á að ferðamönnum ofbjóði innlent verðlag sem hækkar í þeirra gjaldmiðli þegar krónan styrkist. Belgi sem fer út að borða í Reykjavík borgar a.m.k. 20% fleiri evrur fyrir sama mat og hann fékk á sama stað fyrir ári síðan. Ef ekkert er að gert mun krónan styrkjast enn meira á þessu ári. Nýleg losun hafta mun frekar auka á innstreymi gjaldeyris því erlendir fjárfestar eru í auknum mæli farnir að sjá tækifæri í fjárfestingu á innlendum hlutabréfamarkaði. Áður en við vitum þá verður evran komin undir 100 kr. Við þær aðstæður mun fjöldi fiskvinnslufyrirtækja um allt land hætta starfsemi, kvótinn mun færast enn frekar frá smáútgerðum til stóru fjársterku útgerðarfélaganna, fjöldi smáfyrirtækja sem hafa byggt upp ferðaþjónustu víða um land verða farin á hausinn og Ísland á góðri leið með að verðleggja sig út af ferðamannamarkaðnum. Rétttrúuðum hagfræðingum finnst þetta ekkert stórmál því þegar við erum búin að eyðileggja bæði ferðaþjónustuna og sjávarútveginn með ofursterkri krónu þá mun hún veikjast aftur og þessar atvinnugreinar byggjast upp á nýtt. Það er að nokkru leyti rétt því að á meðan við höfum góð fiskimið við landið mun fiskur verða veiddur við Íslandsstrendur, það er bara spurning hver veiðir hann og hvar hann verður unninn. Það er hins vegar ekki svo sjálfgefið að ferðaþjónustan byggist jafn hratt upp á nýjan leik því þótt að Ísland sé í tísku núna þá er vel mögulegt að einhver annar áfangastaður fangi athygli ferðamanna eftir að við höfum verðlagt okkur út af markaðnum. Lausnin á þessu lúxusvandamáli, sem hinn mikli uppgangur ferðþjónustunnar skapar, er ekki að skemma útflutningsgreinar Íslands með því að leyfa krónunni að ná ofurstyrk eða með því að setja ofurskatta eða aðgönguhindranir á ferðaþjónustuna. Lausnin felst í því að íslenskt þjóðfélag þarf að nýta gjaldeyrisinnstreymið til að fjárfesta erlendis. Auðvitað má reyna að beita valdboði til að ná fram þessari hegðun en auðveldast er að ná þessu markmiði með því að lækka vexti. Á Íslandi hafa vaxtabreytingar önnur áhrif á einkaneyslu heldur en víðast hvar annars staðar því óverulegur hluti lána íslenskra neytenda er á óverðtryggðum breytilegum vöxtum og vaxtabreytingar hafa takmörkuð áhrif á afborganir eldri lána. Vextir hafa hins vegar áhrif á fjárfestingarákvarðanir. Það er t.d. lítill hvati fyrir lífeyrissjóði að fjárfesta í erlendum skuldabréfum ef vextir eru 5% hærri á Íslandi en í Þýskalandi og krónan í styrkingarferli. Ef við breytum viðhorfi okkar til vaxta og horfum til þeirra sem tækis til að hafa áhrif á fjármagnshreyfingar frekar en einkaneyslu þá leiðir af því að land með mikinn hlutfallslegan viðskiptaafgang ætti að halda vöxtum lágum til að hvetja til útflæðis fjármagns og stemma stigu við ofrisi gjaldmiðilsins. Seðlabankinn ætti samkvæmt því að færa stýrivextina niður í núll en ekki halda þeim við 5% markið. Stjórnvöld virðast hafa kveikt á því að ofurstyrkur krónunnar sé vandamál. Nú verða aðgerðir að fylgja orðum. Það er ekki nóg að setja málið í nefnd sem skilar af sér eftir 9 mánuði. Það verður að grípa til aðgerða fyrir sumarið. Á meðan undið verður ofan af hávaxtastefnu Seðlabankans gæti ríkisstjórnin lagt að bankanum að kaupa enn meiri gjaldeyri og nota hann til að kaupa t.d. upp skuldabréf Landsvirkjunnar og ríkissjóðs sem útgefin eru í erlendri mynt. Íslendingar eru í upplagðri stöðu til að nýta uppganginn í ferðaþjónustunni til að ná varanlegum lífskjarabata. Ráðamenn mega ekki leyfa vaxtakreddum Seðlabankamanna að kyrkja gullgæsina okkar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir skrifar Skoðun Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Skoðun Rannsökum og ræðum menntakerfið Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Horfið á möguleikana í samfélagslegri ábyrgð Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Að kjarna orku þjóðar Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann skrifar Skoðun Útboð á Fjarðarheiðargöngum Hildur Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvert á að fara með íslenskt þjóðfélag? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Íslenskt hagkerfi stendur frammi fyrir lúxusvandamáli sem er gríðarleg velgengni ferðaþjónustunnar. Þessari velgengni skapar svo mikið gjaldeyrisinnstreymi að verð á hverri evru hefur lækkað um nær 20% á einu ári þrátt fyrir að Seðlabankinn hafi keypt gjaldeyri fyrir tæplega 400 milljarða króna árið 2016. Nú er aftur ekki neitt tiltökumál að skreppa til Englands á fótboltaleik, innflutningsverslun blómstrar sem aldrei fyrr og elstu menn muna ekki eftir því að verðbólga hafi áður mælst svona lág í þetta langan tíma. Er þetta ekki bara frábært? Fyrir marga er ástandið fínt þegar til skamms tíma er litið. Fyrir hagkerfið í heild er þessi styrking krónunnar hins vegar mjög slæm þegar við horfum aðeins lengra fram á veginn. Neikvæð áhrif styrkingar krónunnar eru þegar farin að koma fram í fjölmiðlum. Sjómenn kvarta yfir færri krónum sem þeir fá fyrir hlutinn sinn, minni og meðalstór útgerðarfyrirtæki eru að lenda í rekstrarvandræðum og fiskvinnslufyrirtæki segja upp starfsfólki. Ferðaþjónustan fer heldur ekki varhluta af styrkingu krónunnar. Tekjurnar lækka en kostnaðurinn stendur í stað eða hækkar. Þar að auki erum við að hætta á að ferðamönnum ofbjóði innlent verðlag sem hækkar í þeirra gjaldmiðli þegar krónan styrkist. Belgi sem fer út að borða í Reykjavík borgar a.m.k. 20% fleiri evrur fyrir sama mat og hann fékk á sama stað fyrir ári síðan. Ef ekkert er að gert mun krónan styrkjast enn meira á þessu ári. Nýleg losun hafta mun frekar auka á innstreymi gjaldeyris því erlendir fjárfestar eru í auknum mæli farnir að sjá tækifæri í fjárfestingu á innlendum hlutabréfamarkaði. Áður en við vitum þá verður evran komin undir 100 kr. Við þær aðstæður mun fjöldi fiskvinnslufyrirtækja um allt land hætta starfsemi, kvótinn mun færast enn frekar frá smáútgerðum til stóru fjársterku útgerðarfélaganna, fjöldi smáfyrirtækja sem hafa byggt upp ferðaþjónustu víða um land verða farin á hausinn og Ísland á góðri leið með að verðleggja sig út af ferðamannamarkaðnum. Rétttrúuðum hagfræðingum finnst þetta ekkert stórmál því þegar við erum búin að eyðileggja bæði ferðaþjónustuna og sjávarútveginn með ofursterkri krónu þá mun hún veikjast aftur og þessar atvinnugreinar byggjast upp á nýtt. Það er að nokkru leyti rétt því að á meðan við höfum góð fiskimið við landið mun fiskur verða veiddur við Íslandsstrendur, það er bara spurning hver veiðir hann og hvar hann verður unninn. Það er hins vegar ekki svo sjálfgefið að ferðaþjónustan byggist jafn hratt upp á nýjan leik því þótt að Ísland sé í tísku núna þá er vel mögulegt að einhver annar áfangastaður fangi athygli ferðamanna eftir að við höfum verðlagt okkur út af markaðnum. Lausnin á þessu lúxusvandamáli, sem hinn mikli uppgangur ferðþjónustunnar skapar, er ekki að skemma útflutningsgreinar Íslands með því að leyfa krónunni að ná ofurstyrk eða með því að setja ofurskatta eða aðgönguhindranir á ferðaþjónustuna. Lausnin felst í því að íslenskt þjóðfélag þarf að nýta gjaldeyrisinnstreymið til að fjárfesta erlendis. Auðvitað má reyna að beita valdboði til að ná fram þessari hegðun en auðveldast er að ná þessu markmiði með því að lækka vexti. Á Íslandi hafa vaxtabreytingar önnur áhrif á einkaneyslu heldur en víðast hvar annars staðar því óverulegur hluti lána íslenskra neytenda er á óverðtryggðum breytilegum vöxtum og vaxtabreytingar hafa takmörkuð áhrif á afborganir eldri lána. Vextir hafa hins vegar áhrif á fjárfestingarákvarðanir. Það er t.d. lítill hvati fyrir lífeyrissjóði að fjárfesta í erlendum skuldabréfum ef vextir eru 5% hærri á Íslandi en í Þýskalandi og krónan í styrkingarferli. Ef við breytum viðhorfi okkar til vaxta og horfum til þeirra sem tækis til að hafa áhrif á fjármagnshreyfingar frekar en einkaneyslu þá leiðir af því að land með mikinn hlutfallslegan viðskiptaafgang ætti að halda vöxtum lágum til að hvetja til útflæðis fjármagns og stemma stigu við ofrisi gjaldmiðilsins. Seðlabankinn ætti samkvæmt því að færa stýrivextina niður í núll en ekki halda þeim við 5% markið. Stjórnvöld virðast hafa kveikt á því að ofurstyrkur krónunnar sé vandamál. Nú verða aðgerðir að fylgja orðum. Það er ekki nóg að setja málið í nefnd sem skilar af sér eftir 9 mánuði. Það verður að grípa til aðgerða fyrir sumarið. Á meðan undið verður ofan af hávaxtastefnu Seðlabankans gæti ríkisstjórnin lagt að bankanum að kaupa enn meiri gjaldeyri og nota hann til að kaupa t.d. upp skuldabréf Landsvirkjunnar og ríkissjóðs sem útgefin eru í erlendri mynt. Íslendingar eru í upplagðri stöðu til að nýta uppganginn í ferðaþjónustunni til að ná varanlegum lífskjarabata. Ráðamenn mega ekki leyfa vaxtakreddum Seðlabankamanna að kyrkja gullgæsina okkar.
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar
Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar