"Biskup Íslands þarf að segja af sér" af umhyggju fyrir kirkjunni

„Biskup Íslands þarf að segja af sér og undirstrika þannig umhyggju fyrir kirkju þeirri sem hann hann þjónar, kirkju sem er biðjandi, boðandi og þjónandi."

Þetta segir séra Sigríður Guðmarsdóttir, sóknarprestur í Grafarholtsprestakalli.

„Biskup Íslands þarf að kannast við það, að kirkjunni kemur betur að annar taki við lyklavaldi hans. Eftir því sem hann situr lengur í embætti verður skaði kirkjunnar meiri og sárari og tiltrú fólksins á kirkjunni dvínar," segir hún.

Séra Sigríður hefur sent frá sér yfirlýsingu vegna niðurstöðu rannsóknarnefndar kirkjuþings, en skýrsla nefndarinnar er til umræðu á kirkjuþingi sem hófst í morgun. Skýrslan fjallaði um viðbrögð kirkjunnar við ásökunum nokkurra kvenna sem sögðu séra Ólaf Skúlason, þáverandi biskup Íslands, hafa áreitt sig kynferðislega.

Í yfirlýsingunni segir séra Sigríður að í þessu erfiða máli þar sem prestar, prófastar og biskup hafa gert sig sek um alvarleg mistök, þöggunartilburði og vanrækslu í starfi reyni á kirkjuaga. Biskup Íslands hefur yfirumsjón með kirkjuaga innan þjóðkirkjunnar.

„Biskup Íslands brást í biskupsmálinu og brot hans eru á sviði sálgæslu, þess sviðs sem myndar grunn vígðrar þjónustu og trúverðugleika þeirrar þjónustu. Hann er tilsjónarmaður prestanna, en getur á engan hátt talist heppilegur aðili til að aga þá aðila sem hafa gerst sekir um mistök, vanrækslu og þöggun. Eftir höfðinu dansa limirnir. Trú almennings á umhyggju og fagleg vinnubrögð hinnar vígðu þjónustu er komin undir því að siðbót sálgæslunnar nái til allra stiga og þátta kirkjuvaldsins," segir í yfirlýsingu Sigríðar.





Yfirlýsing frá Sigríði Guðmarsdóttur, sóknarpresti í Grafarholtsprestakalli

Skýrsla rannsóknarnefndar Kirkjuþings hefur verið birt en þar lagði nefndin dóm á starfshætti og viðbrögð íslensku þjóðkirkjunnar vegna ásakana á hendur Ólafi Skúlasyni biskupi um kynferðisbrot.

Sú gagnrýni sem kirkjuvaldið sætir í niðurstöðum rannsóknarnefndarinnar eru vegna sálgæslulegra mistaka og varða þannig grunn og trúverðugleika hinnar vígðu þjónustu þjóðkirkjunnar.  Íslenska þjóðkirkjan heyrir til hinni lúthersku kirkjudeild, sem varð til vegna álitamála í sálgæslu. Siðbótin á sextándu öld fjallaði öðru fremur um umhyggju fyrir sóknarbörnum, um að frammi fyrir Guði væru allir jafnir, og að hvorki aflátsbréf eða embættistitlar öfluðu mönnum sérstöðu eða sérréttinda í ríki himnanna.

Skýrsla rannsóknarnefndar Kirkjuþings er vel unnin og niðurstöður hennar skýrar. Röksemdir, gagnrýni, niðurstöður og tillögur að úrbótum eru þakkarverðar og munu nýtast vel í því nauðsynlega uppbyggingarstarfi sálgæslunnar sem þjóðkirkjan þarf nú að miða að. Skýrslan gagnrýnir hina vígðu þjónustu fyrir "ráðaleysi og skort á faglegum á vönduðum vinnubrögðum,“ og er hún áfellisdómur yfir mörgum prestum um að þeir hafi ekki sinnt sálgæsluhlutverki sínu. Núverandi biskup Íslands, Karl Sigurbjörnsson, er átalinn í skýrslunni fyrir þrenns konar sálgæslumistök á löngum tíma. Í fyrsta lagi telur nefndin að honum hafi orðið á alvarleg mistök sem kirkjuráðsmaður, þegar ráðið gaf frá sér stuðningsyfirlýsingu við Ólaf Skúlason í mars árið 1996. Í öðru lagi telur nefndin að hann hafi gert mistök þegar hann ásamt núverandi dómkirkjupresti reyndi sættir milli Ólafs Skúlasonar og tveggja kvenna sem höfðu ásakað hann, daginn eftir að hann stóð að yfirlýsingu kirkjuráðs. Í þriðja lagi er biskup Íslands talinn bera ábyrgð á margháttuðum mistökum við úrvinnslu máls dóttur biskups 2008-2011, þar sem erindi hennar var stungið undir stól.

Rannsóknarnefndin ver alllöngu máli í að greina frá sáttaferlinu í Hallgrímskirkju 1996 og kemst að þeirri niðurstöðu að þar standi orð gegn orði. Auk þeirra mistaka sem Biskup Íslands er orðinn uppvís að í rannsóknarskýrslunni stendur hann þannig frammi fyrir alvarlegum ásökunum, þar sem orð stendur gegn orði, rétt eins og var 1996. Vitnisburði kvennanna um brot Ólafs Skúlasonar og um afglöp þau sem þær hafa orðið fyrir af hendi kirkjunnar þjóna er trúað af þorra landsmanna og kirkjuráð lýsti því yfir á fundi sínum 25. ágúst s.l. að það tryði "frásögnum þeirra.“ Munurinn þá og nú, er að orð kvennanna, orð gegn orði eru talin vega þungt.

Ljóst er að innan Þjóðkirkjunnar þarf að fara fram mikil endurskoðun á vinnubrögðum til þess að hin vígða þjónusta njóti trúverðugleika á ný og geti verið til fyrirmyndar. Athugasemdir eru gerðar í skýrslunni við sálgæslu fjölmargra presta og prófasta, svo og starfshætti siðanefndar Prestafélags Íslands, stjórnar Prestafélags Íslands, fagráðs kirkjunnar um meðferð kynferðisafbrota og fleiri stofnana innan kirkjunnar. Reyndar má segja að það sé kaldhæðni örlaganna að stjórnarmenn í Prestafélaginu, sem lágu fyrir fimmtán árum undir ámæli um valdabaráttu og svikráð í viðleitni sinni við að halda biskupsmálinu vakandi, skuli nú fá þann dóm að hafa ekki aðhafst nægilega mikið í þágu kvennanna.

Í þessu erfiða máli þar sem prestar, prófastar og biskup hafa gert sig sek um alvarleg mistök, þöggunartilburði og vanrækslu í starfi reynir á kirkjuaga.

Biskup hefur yfirumsjón með kirkjuaga innan þjóðkirkjunnar samkvæmt 11.gr. laga um Stöðu, stjórn og starfshætti Þjóðkirkjunnar nr. 78/1996. Biskup Íslands brást í biskupsmálinu og brot hans eru á sviði sálgæslu, þess sviðs sem myndar grunn vígðrar þjónustu og trúverðugleika þeirrar þjónustu. Hann er tilsjónarmaður prestanna, en getur á engan hátt talist heppilegur aðili til að aga þá aðila sem hafa gerst sekir um mistök, vanrækslu og þöggun. Eftir höfðinu dansa limirnir. Trú almennings á umhyggju og fagleg vinnubrögð hinnar vígðu þjónustu er komin undir því að siðbót sálgæslunnar nái til allra stiga og þátta kirkjuvaldsins.

Allir skírðir eru prestar að dómi Lúthers, "heilagt prestafélag“ skv. 1. Pétursbréfi 2:9, en hin vígða þjónusta sett til frekari sálgæsluþjónustu hinna skírðu. Lúther fjallar um hina óvígðu og vígðu þjónustu og segir: "Því að jafnvel þótt við séum öll prestar, þá þýðir það ekki þar með að við séum öll fallin til að prédika, kenna og stjórna. Velja verður einstaklinga innan fjöldans og taka frá til slíkra starfa. Og sá sem hefur tekið að sér slíka þjónustu er ekki prestur vegna þjónustu sinnar, heldur þjónn allra þeirra hinna sem eru prestar.“ (Luther´s Works, bindi 13, bls. 332).  Að lútherskum skilningi er þannig enginn eðlismunur á prestum, biskupum og öðru skírðu fólki. Þau tilheyra öll kirkjunni, en hin vígða þjónusta er sérstaklega tekin frá til að þjóna sálum allra hinna með fagnaðarerindi boðunar, syndaaflausnar, saálgæslu og sakramenta. 28. grein Ágsborgarjátningar, hinnar sameiginlegu játningar lúthersku kirkjunnar, fjallar um biskupsvaldið sem sé "vald eða boð frá Guði um að prédika fagnaðarerindið, leysa og binda syndina og þjóna að sakramentunum.“ Biskup er með öðrum orðum sá sem hefur lyklavald vegna umhyggju fyrir öðrum sem líka eru prestar, elskuð af Guði.

Sem ein þeirra sem vígð hef verið til sérstakrar þjónustu og sálgæslu við þau sem eru prestar og kirkjan læt ég mig málið varða. Biskup Íslands þarf að kannast við það, að kirkjunni kemur betur að annar taki við lyklavaldi hans. Eftir því sem hann situr lengur í embætti verður skaði kirkjunnar meiri og sárari og tiltrú fólksins á kirkjunni dvínar.  Eins og Lúther minnir okkur á, eru hin vígða og óvígða prestsþjónusta ekki tvö ótengd stigveldissvið innan guðsríkisins heldur eitt og hið sama, því að "sá sem hefur tekið að sér slíka þjónustu er ekki prestur vegna þjónustu sinnar, heldur þjónn allra þeirra hinna sem eru prestar.“

Biskup Íslands þarf að segja af sér og undirstrika þannig umhyggju fyrir kirkju þeirri sem hann hann þjónar, kirkju sem er biðjandi, boðandi og þjónandi.