Viðheldur fáfræði kristninni? Sigurður Pálsson skrifar 25. júlí 2007 05:45 Vísindasagnfræðingurinn dr. Steindór J. Erlingsson skrifaði í Fréttablaðið 16. júlí s.l. í grein með sama heiti og þessi. Þar segir hann frá nýfenginni þekkingu sinni á ritunarsögu Nýja testamentisins og textafræðilegum úrlausnarefnum sem hann hefur frá bandaríska guðfræðiprófessornum Bart D. Ehrmann, einnig þeirri „að Jesús var nokkuð líklega til!“ Ehrmann þessi mun vera í röð fremstu sérfræðinga í textafræðum Nýja testamentisins. Ekki er ástæða til að draga það í efa. Það er einkum tvennt sem virðist hafa vakið athygli og ánægju Steindórs. Annars vegar umræða Ehrmanns um heimsslitakenningar Jesú og hins vegar upplýsingar um ritunarsögu Nýja testamentisins og uppgötvanir textafræðinga á ólíkum lesháttum milli einstakra handrita sem fundist hafa. Tilgreinir hann sem dæmi að fræðimenn álíti að síðustu tólf versin í Matteusarguðspjalli séu að líkindum seinni tíma viðbót. Er svo að skilja að þessu og öðru hafi verið haldið leyndu fyrir almenningi í blekkingarskyni. Í fræðilegum útgáfum af grískum texta Nýja testamentisins er gerð grein fyrir margvíslegum textaafbrigðum. Þau eru ekkert leyndarmál. Fleiri forn handrit hafa fundist af ritum Nýja testamentisins, og annarra rita sem því tengjast, en af nokkrum öðrum fornum ritum. Þessar fræðilegu textaútgáfur eru síðan notaðar við Biblíuþýðingar og endurskoðun þýðinga um allan heim. Það vill svo til að í íslensku Biblíunni er getið um þetta umrædda textaafbrigði neðanmáls í Markúsarguðspjalli. Svo er um mörg önnur textaafbrigði. Hvert er leyndarmálið sem verið er að ljóstra upp? Að túlka niðurstöðurMargar af niðurstöðum Ehrmanns koma þeim ekki á óvart sem gluggað hafa í ritunarsögu Nýja testamentisins. Það kemur heldur ekki á óvart að fræðimenn dragi ólíkar ályktanir af niðurstöðum sínum. Þess vegna er hægt að finna virta vísindamenn sem komast að hliðstæðum niðurstöðum en draga af þeim ólíkar ályktanir. Menn eru nefnilega á hálum ís, sem erfitt getur verið að fóta sig á, þegar ályktanir eru dregnar af líkum, að ekki sé talað um ályktanir sem dregnar eru af týndum heimildum. Ályktanir fræðimanna, sagnfræðinga sem annarra, eru yfirleitt túlkun á niðurstöðum. Í sagnfræði er þessi túlkun m.a. fengin með hjálp túlkunarfræðanna, auk þess sem forsendur sem menn gefa sér og jafnvel lífsviðhorf rannsakandans geta haft áhrif. Það er eðli vísindanna að takast á um álitamál til að komast nær sannleikanum. Þetta veit vísindasagnfræðigurinn að sjálfsögðu. Sama gildir um framlag hins merka guðfræðings og mannvinar Alberts Schweitzers. Hann uppgötvaði ekki fyrstur heimsslitaþáttinn í kenningu Jesú, enda hefur kirkjan aldrei þagað um hann. Schweitzer rannsakaði hins vegar þennan þátt sérstaklega og varpað nýju ljósi á sumt og vakti það athygli fyrir einni öld. Þær víðtæku ályktanir sem hann dró af niðurstöðum sínum eru hins vegar umdeildar. Sjálfur hef ég kosið að draga þá ályktun af niðurstöðum textafræðanna að grundvallarvitnisburður Nýja testamentisins sé í hæsta máta trúverðugur, vegna þess að þrátt fyrir margvíslegar uppgötvanir textafræðanna á textaafbrigðum, hafa þær ekki haggað grundvallaratriðum kristinnar trúar. Ég er þar í félagsskap mér lærðari manna. Samsæri kristinna kennimannaTilefni greinar Steindórs virðist þó ekki fyrst og fremst vera áhugi á textasögu Nýja testamentisins heldur ákafi hans að sýna fram á að kristin trú og boðun kirkjunnar hafi frá örófi alda verið byggð á vísvitandi blekkingum. Þær leynast víða samsæriskenningarnar. Hvers vegna er ekki hægt að álykta sem svo að mönnum í frumkirkjunni hafi verið í mun að varðveita boðskap frumvotta kristinnar trúar eins vel og kostur var? Gerir það niðurstöðurnar ótrúverðugri að deilt hafi verið um leiðir til þess? Bendir reglan sem menn settu sér þegar ritin voru valin í Nýja testamentið á 4. öld ekki einmitt til vilja til að hafa það heldur er sannara reynist, þ.e. sú regla að velja eingöngu rit sem postuli hefði ritað eða postulalærisveinn, eða rit sem verið hefðu í notkun í söfnuði sem postuli hefði stofnað? Það er dapurlegt að menn skuli þurfa að tala um kristna kennimenn sem blekkingasmiði „sem er í mun að viðhalda sýndarmyndinni sem kirkjan hefur í gegnum aldirnar dregið upp til að viðhalda kristinni trú“, eins og Steindór kemst að orði. Það er dapurlegt að menn sjái sig tilneydda að tala um kristinn almenning sem einhvers konar fáfróða, jarmandi sauði sem sneyddir eru allri gagnrýninni hugsun og láti fíflast af kenningum blekkingasmiða. Einhvern veginn finnst manni bágt ef menn þarfnast slíkra viðhorfa til að verja sína eigin guðlausu trúarsannfæringu.Höfundur er fyrrverandi sóknarprestur í Hallgrímskirkju. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson skrifar Sjá meira
Vísindasagnfræðingurinn dr. Steindór J. Erlingsson skrifaði í Fréttablaðið 16. júlí s.l. í grein með sama heiti og þessi. Þar segir hann frá nýfenginni þekkingu sinni á ritunarsögu Nýja testamentisins og textafræðilegum úrlausnarefnum sem hann hefur frá bandaríska guðfræðiprófessornum Bart D. Ehrmann, einnig þeirri „að Jesús var nokkuð líklega til!“ Ehrmann þessi mun vera í röð fremstu sérfræðinga í textafræðum Nýja testamentisins. Ekki er ástæða til að draga það í efa. Það er einkum tvennt sem virðist hafa vakið athygli og ánægju Steindórs. Annars vegar umræða Ehrmanns um heimsslitakenningar Jesú og hins vegar upplýsingar um ritunarsögu Nýja testamentisins og uppgötvanir textafræðinga á ólíkum lesháttum milli einstakra handrita sem fundist hafa. Tilgreinir hann sem dæmi að fræðimenn álíti að síðustu tólf versin í Matteusarguðspjalli séu að líkindum seinni tíma viðbót. Er svo að skilja að þessu og öðru hafi verið haldið leyndu fyrir almenningi í blekkingarskyni. Í fræðilegum útgáfum af grískum texta Nýja testamentisins er gerð grein fyrir margvíslegum textaafbrigðum. Þau eru ekkert leyndarmál. Fleiri forn handrit hafa fundist af ritum Nýja testamentisins, og annarra rita sem því tengjast, en af nokkrum öðrum fornum ritum. Þessar fræðilegu textaútgáfur eru síðan notaðar við Biblíuþýðingar og endurskoðun þýðinga um allan heim. Það vill svo til að í íslensku Biblíunni er getið um þetta umrædda textaafbrigði neðanmáls í Markúsarguðspjalli. Svo er um mörg önnur textaafbrigði. Hvert er leyndarmálið sem verið er að ljóstra upp? Að túlka niðurstöðurMargar af niðurstöðum Ehrmanns koma þeim ekki á óvart sem gluggað hafa í ritunarsögu Nýja testamentisins. Það kemur heldur ekki á óvart að fræðimenn dragi ólíkar ályktanir af niðurstöðum sínum. Þess vegna er hægt að finna virta vísindamenn sem komast að hliðstæðum niðurstöðum en draga af þeim ólíkar ályktanir. Menn eru nefnilega á hálum ís, sem erfitt getur verið að fóta sig á, þegar ályktanir eru dregnar af líkum, að ekki sé talað um ályktanir sem dregnar eru af týndum heimildum. Ályktanir fræðimanna, sagnfræðinga sem annarra, eru yfirleitt túlkun á niðurstöðum. Í sagnfræði er þessi túlkun m.a. fengin með hjálp túlkunarfræðanna, auk þess sem forsendur sem menn gefa sér og jafnvel lífsviðhorf rannsakandans geta haft áhrif. Það er eðli vísindanna að takast á um álitamál til að komast nær sannleikanum. Þetta veit vísindasagnfræðigurinn að sjálfsögðu. Sama gildir um framlag hins merka guðfræðings og mannvinar Alberts Schweitzers. Hann uppgötvaði ekki fyrstur heimsslitaþáttinn í kenningu Jesú, enda hefur kirkjan aldrei þagað um hann. Schweitzer rannsakaði hins vegar þennan þátt sérstaklega og varpað nýju ljósi á sumt og vakti það athygli fyrir einni öld. Þær víðtæku ályktanir sem hann dró af niðurstöðum sínum eru hins vegar umdeildar. Sjálfur hef ég kosið að draga þá ályktun af niðurstöðum textafræðanna að grundvallarvitnisburður Nýja testamentisins sé í hæsta máta trúverðugur, vegna þess að þrátt fyrir margvíslegar uppgötvanir textafræðanna á textaafbrigðum, hafa þær ekki haggað grundvallaratriðum kristinnar trúar. Ég er þar í félagsskap mér lærðari manna. Samsæri kristinna kennimannaTilefni greinar Steindórs virðist þó ekki fyrst og fremst vera áhugi á textasögu Nýja testamentisins heldur ákafi hans að sýna fram á að kristin trú og boðun kirkjunnar hafi frá örófi alda verið byggð á vísvitandi blekkingum. Þær leynast víða samsæriskenningarnar. Hvers vegna er ekki hægt að álykta sem svo að mönnum í frumkirkjunni hafi verið í mun að varðveita boðskap frumvotta kristinnar trúar eins vel og kostur var? Gerir það niðurstöðurnar ótrúverðugri að deilt hafi verið um leiðir til þess? Bendir reglan sem menn settu sér þegar ritin voru valin í Nýja testamentið á 4. öld ekki einmitt til vilja til að hafa það heldur er sannara reynist, þ.e. sú regla að velja eingöngu rit sem postuli hefði ritað eða postulalærisveinn, eða rit sem verið hefðu í notkun í söfnuði sem postuli hefði stofnað? Það er dapurlegt að menn skuli þurfa að tala um kristna kennimenn sem blekkingasmiði „sem er í mun að viðhalda sýndarmyndinni sem kirkjan hefur í gegnum aldirnar dregið upp til að viðhalda kristinni trú“, eins og Steindór kemst að orði. Það er dapurlegt að menn sjái sig tilneydda að tala um kristinn almenning sem einhvers konar fáfróða, jarmandi sauði sem sneyddir eru allri gagnrýninni hugsun og láti fíflast af kenningum blekkingasmiða. Einhvern veginn finnst manni bágt ef menn þarfnast slíkra viðhorfa til að verja sína eigin guðlausu trúarsannfæringu.Höfundur er fyrrverandi sóknarprestur í Hallgrímskirkju.
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun