Hannesarmálið 1988 og sjálfstæði Háskóla Íslands Svanur Kristjánsson skrifar 19. júní 2008 00:01 Yfir dyrum hátíðasals Háskóla Íslands standa orð Jónasar Hallgrímssonar, „Vísindin efla alla dáð". Starfsemi háskólans var frá stofnun 1911 byggð á þeirri grundvallarforsendu að til að tryggja sannleiksleit háskóla þyrfti hann að vera frjáls og sjálfstæður. Einungis þannig væri hægt að koma í veg fyrir að annarlegir hagsmunir græfu undan hugsjón og starfi vísindafólks. Umdeild lektorsskipanSumarið 1988 skipaði þáverandi menntamálaráðherra, Birgir Ísleifur Gunnarsson, Hannes Hólmstein Gissurarson lektor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands. Hannes hafði ekki hlotið fullgildan hæfnisdóm dómnefndar sem skipuð var Svani Kristjánssyni, Gunnari Gunnarssyni, Jónatan Þórmundssyni og Sigurði Líndal. Dómnefndarálitið var birt í Morgunblaðinu 16. júlí 1988. Um verk Hannesar Hólmsteins, Stjórnarskrármálið (1987), sagði m.a.: „Heimildanotkun er einnig ábótavant. Þannig vísar höfundur til greinar um íslenska þjóðveldið (Skírnir 1984) og segir að þar komi fram, „að lög hafi verið skilin öðrum skilningi með Íslendingum en víða annars staðar" (Stjórnarskrármálið bls. 21). Ekki er hægt að finna þessari staðhæfingu neinn stað í þeirri heimild sem vitnað er til." Um cand. mag. ritgerð Hannesar Hólmsteins, Stofnun Sjálfstæðisflokksins, starfsemi og skipulag (1982) sagði m.a.: „Í heild rýrir það gildi ritgerðarinnar hversu gjarn höfundur er að koma einkasjónarmiðum sínum að og gera þau nánast að algildum mælikvarða. Á nokkrum stöðum eru felldir niðrandi persónulegir dómar um menn án nægilegs rökstuðnings." Þrátt fyrir alvarlega galla á verkum Hannesar Hólmsteins mat dómnefndin hann þó hæfan til kennslu og rannsókna á sérsviði samanburðarstjórnmála en sagði einnig: „Hins vegar verður það ekki ráðið af námsferli umsækjanda né heldur hefur hann sýnt fram á það með ritverkum sínum að hann hafi þá þekkingu á helstu kenningum og rannsóknaraðferðum í stjórnmálafræði að hann teljist hæfur til kennslu í undirstöðugreinum hennar". Þess verður að geta að Hannes Hólmsteinn er menntaður í heimspeki en ekki í stjórnmálafræði. Á blaðamannafundi í Háskóla Íslands 14. júlí 1988 lagði dómnefndin fram ítarlega greinargerð fyrir niðurstöðu sinni og svaraði gagnrýni menntamálaráðherra á störf hennar. Í Morgunblaðinu daginn eftir er haft eftir einum dómnefndarmanna: „Jónatan Þórmundsson sagði að vel hefði komið til álita að dæma Hannes óhæfan til að gegna lektorstöðunni. Það sýndi hins vegar glöggt hversu langt dómnefndin hefði teygt sig til að gæta fyllstu sanngirni að Hannes hefði verið dæmdur hæfur að hluta. Jónatan telur að Hannes gerðist sekur um ónákvæmni í meðferð heimilda. Það eitt sé næg ástæða til að dæma hann óhæfan til starfans. Hins vegar hafi dómnefndin viljað taka doktorsritgerð Hannesar sem fullgilda sönnun fyrir því að hann uppfylli skilyrðin, að hálfu leyti." (Morgunblaðið 15. júlí 1988). Á grundvelli skoðanaMenntamálaráðherra gerði enga tilraun til rökstyðja fræðilega yfirburði Hannesar Hólmsteins yfir þá umsækjendur sem dómnefndin taldi hæfa til starfsins. Hins vegar taldi ráðherrann að Hannes Hólmsteinn hefði einn mikilvægan kost til að bera: „Það kemur glögglega fram í áliti dómnefndar og öðrum gögnum málsins að skoðanir núverandi kennara í stjórnmálafræði og Hannesar H. Gissurarsonar á eðli og hlutverki þessarar fræðigreinar eru um margt ólíkar. Það er að dómi ráðherra æskilegt að ólíkar skoðanir á fræðigreininni eigi sér málsvara á vettvangi Háskóla Íslands. Í félagsvísindum er sérstaklega mikilvægt að tryggja fjölbreytni og frjálsa samkeppni hugmynda." (Greinargerð menntamálaráðuneytisins vegna stöðuveitingarinnar, Morgunblaðið 1. júlí 1988). Af þessum orðum er ljóst að Hannes Hólmsteinn hlaut lektorsstöðu við Háskóla Íslands eingöngu vegna skoðana sinna og hugmynda en ekki fræðilegra eiginleika. Rektor spyrnir við fætiHáskólaráð, undir forystu Sigmundar Guðbjarnasonar rektors, og félagsvísindadeild snerust af fullri reisn gegn þessari atlögu að frelsi og sjálfstæði háskólans (sjá Morgunblaðið 9. júlí 1988). Varðstaða yfirmanna skólans og félagsvísindadeildar sumarið 1988 var Háskóla Íslands til sæmdar og leiddi til þess að næsti menntamálaráðherra, Svavar Gestsson, gekkst fyrir því að lögum um ráðingar háskólakennara var breytt á þann veg að ráðherrar geta ekki skipað í stöður í trássi við vilja skólans.Höfundur er prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands og hefur kennt við skólann í 35 ár. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Sjá meira
Yfir dyrum hátíðasals Háskóla Íslands standa orð Jónasar Hallgrímssonar, „Vísindin efla alla dáð". Starfsemi háskólans var frá stofnun 1911 byggð á þeirri grundvallarforsendu að til að tryggja sannleiksleit háskóla þyrfti hann að vera frjáls og sjálfstæður. Einungis þannig væri hægt að koma í veg fyrir að annarlegir hagsmunir græfu undan hugsjón og starfi vísindafólks. Umdeild lektorsskipanSumarið 1988 skipaði þáverandi menntamálaráðherra, Birgir Ísleifur Gunnarsson, Hannes Hólmstein Gissurarson lektor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands. Hannes hafði ekki hlotið fullgildan hæfnisdóm dómnefndar sem skipuð var Svani Kristjánssyni, Gunnari Gunnarssyni, Jónatan Þórmundssyni og Sigurði Líndal. Dómnefndarálitið var birt í Morgunblaðinu 16. júlí 1988. Um verk Hannesar Hólmsteins, Stjórnarskrármálið (1987), sagði m.a.: „Heimildanotkun er einnig ábótavant. Þannig vísar höfundur til greinar um íslenska þjóðveldið (Skírnir 1984) og segir að þar komi fram, „að lög hafi verið skilin öðrum skilningi með Íslendingum en víða annars staðar" (Stjórnarskrármálið bls. 21). Ekki er hægt að finna þessari staðhæfingu neinn stað í þeirri heimild sem vitnað er til." Um cand. mag. ritgerð Hannesar Hólmsteins, Stofnun Sjálfstæðisflokksins, starfsemi og skipulag (1982) sagði m.a.: „Í heild rýrir það gildi ritgerðarinnar hversu gjarn höfundur er að koma einkasjónarmiðum sínum að og gera þau nánast að algildum mælikvarða. Á nokkrum stöðum eru felldir niðrandi persónulegir dómar um menn án nægilegs rökstuðnings." Þrátt fyrir alvarlega galla á verkum Hannesar Hólmsteins mat dómnefndin hann þó hæfan til kennslu og rannsókna á sérsviði samanburðarstjórnmála en sagði einnig: „Hins vegar verður það ekki ráðið af námsferli umsækjanda né heldur hefur hann sýnt fram á það með ritverkum sínum að hann hafi þá þekkingu á helstu kenningum og rannsóknaraðferðum í stjórnmálafræði að hann teljist hæfur til kennslu í undirstöðugreinum hennar". Þess verður að geta að Hannes Hólmsteinn er menntaður í heimspeki en ekki í stjórnmálafræði. Á blaðamannafundi í Háskóla Íslands 14. júlí 1988 lagði dómnefndin fram ítarlega greinargerð fyrir niðurstöðu sinni og svaraði gagnrýni menntamálaráðherra á störf hennar. Í Morgunblaðinu daginn eftir er haft eftir einum dómnefndarmanna: „Jónatan Þórmundsson sagði að vel hefði komið til álita að dæma Hannes óhæfan til að gegna lektorstöðunni. Það sýndi hins vegar glöggt hversu langt dómnefndin hefði teygt sig til að gæta fyllstu sanngirni að Hannes hefði verið dæmdur hæfur að hluta. Jónatan telur að Hannes gerðist sekur um ónákvæmni í meðferð heimilda. Það eitt sé næg ástæða til að dæma hann óhæfan til starfans. Hins vegar hafi dómnefndin viljað taka doktorsritgerð Hannesar sem fullgilda sönnun fyrir því að hann uppfylli skilyrðin, að hálfu leyti." (Morgunblaðið 15. júlí 1988). Á grundvelli skoðanaMenntamálaráðherra gerði enga tilraun til rökstyðja fræðilega yfirburði Hannesar Hólmsteins yfir þá umsækjendur sem dómnefndin taldi hæfa til starfsins. Hins vegar taldi ráðherrann að Hannes Hólmsteinn hefði einn mikilvægan kost til að bera: „Það kemur glögglega fram í áliti dómnefndar og öðrum gögnum málsins að skoðanir núverandi kennara í stjórnmálafræði og Hannesar H. Gissurarsonar á eðli og hlutverki þessarar fræðigreinar eru um margt ólíkar. Það er að dómi ráðherra æskilegt að ólíkar skoðanir á fræðigreininni eigi sér málsvara á vettvangi Háskóla Íslands. Í félagsvísindum er sérstaklega mikilvægt að tryggja fjölbreytni og frjálsa samkeppni hugmynda." (Greinargerð menntamálaráðuneytisins vegna stöðuveitingarinnar, Morgunblaðið 1. júlí 1988). Af þessum orðum er ljóst að Hannes Hólmsteinn hlaut lektorsstöðu við Háskóla Íslands eingöngu vegna skoðana sinna og hugmynda en ekki fræðilegra eiginleika. Rektor spyrnir við fætiHáskólaráð, undir forystu Sigmundar Guðbjarnasonar rektors, og félagsvísindadeild snerust af fullri reisn gegn þessari atlögu að frelsi og sjálfstæði háskólans (sjá Morgunblaðið 9. júlí 1988). Varðstaða yfirmanna skólans og félagsvísindadeildar sumarið 1988 var Háskóla Íslands til sæmdar og leiddi til þess að næsti menntamálaráðherra, Svavar Gestsson, gekkst fyrir því að lögum um ráðingar háskólakennara var breytt á þann veg að ráðherrar geta ekki skipað í stöður í trássi við vilja skólans.Höfundur er prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands og hefur kennt við skólann í 35 ár.
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar