Umhugsunarefni Þorsteinn Pálsson skrifar 6. desember 2008 06:30 Orsakir og afleiðingar bankahrunsins hafa eðlilega beint athygli manna að stjórnkerfinu og skipulagi þess. Spurningar hafa vaknað hvort annars konar stjórnskipan gæti þjónað betur markmiðum nýrra tíma. Þingræðisskipulagið á djúpar rætur í samfélaginu. Fyrir því er norræn hefð. En það er tæpast svo heilagt að það þoli ekki gagnrýna umræðu. Ef hennar er ekki þörf við ríkjandi aðstæður, þá hvenær? Eftir þingræðisreglunni getur engin ríkisstjórn setið nema hún njóti trausts meirihluta Alþingis. Í dagsins önn er það hins vegar svo að framkvæmdavaldið stýrir þinginu. Það er einmitt sá veruleiki sem ýmsir hafa efasemdir um. Með nokkrum rétti má segja að eftirlitshlutverk þingsins með framkvæmdavaldinu sé fyrir þá sök ekki eins sterkt og það þyrfti að vera. Helsti ávinningurinn við fyrirfram gefinn þingmeirihluta er sá að kerfið er skjótvirkt. Hinn kosturinn er að kjósa framkvæmdavaldið sérstaklega. Það er þá óháð þinginu. Ríkisstjórnin getur ekki gengið að vísum þingmeirihluta og þarf því að semja um framgang einstakra mála. Það getur tekið lengri tíma en í þingræðiskerfinu. Ólíkar pólitískar fylkingar geta ráðið ríkisstjórn og þingi. Við slíkar aðstæður er hins vegar líklegra að eftirlitshlutverk þingsins verði virkara en nú er. Öðru hvoru alla síðustu öld komu fram hugmyndir um að fórna þingræðisskipulaginu. Prófessor Guðmundur Finnbogason setti fram sérstæðustu hugmyndina í riti sínu Stórnarbót árið 1924. Þar lagði hann til að ríkisstjórnir kjörnar af þinginu misstu sjálfkrafa umboð þegar sérstök efnahagsvísitala færi yfir rautt strik. Í aðdraganda lýðveldisstofnunarinnar reifaði Bjarni Benediktsson hugmyndir um afnám þingræðisreglunnar með vísun bæði til bandaríska kerfisins og þess svissneska. Af sama tilefni en nokkru síðar rituðu bæði Gylfi Þ. Gíslason og Ólafur Jónannesson greinar með opnum hug um kosti og galla þess að aðskilja löggjafarvaldið og framkvæmdavaldið. Skoðanakönnun sem gerð var um það leyti sem lýðveldisstjórnarkráin var sett sýndi að þrír fjórðu hlutar þjóðarinnar aðhylltust þingræðisskipulagið en um fjórðungur aðskilnað að bandarískum hætti. Það er svo ekki fyrr en í byrjun níunda áratugarins að Vilmundur Gylfason gerir aðskilnað löggjfarvalds og framkvæmdavalds að pólitísku stefnumáli með skírskotun til siðrænna umbóta. Engan veginn er unnt að ganga út frá því sem vísu að breyting á stjórnkerfinu leysi sjálfkrafa allt það sem reiði manna snýst um nú um stundir. Það breytir ekki hinu að ærin ástæða getur verið að skoða gaumgæfilega hvort breytt skipulag þætti horfa til framfara. Í þessu samhengi er einnig vert að huga að því hvort rétt væri að auka vægi persónukjörs á kostnað listakosninga. Fjölmargar leiðir eru til í þeim efnum. Beinni tengsl kjósenda og kjörinna fulltrúa eru æskileg. Fjölmiðlar gegna þar mikilvægu milliliðahlutverki en þurfa ekki að einoka sviðið. Þjóðaratkvæðagreiðslur um stærri mál koma hér líka til álita. Þó að efnahagsendurreisnin sé forgangsverkefni dagsins eru þetta verðug umhgusunarefni í því samhengi öllu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson Skoðun Halldór 01.06.2024 Halldór Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar Magnús Davíð Norðdahl, Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun
Orsakir og afleiðingar bankahrunsins hafa eðlilega beint athygli manna að stjórnkerfinu og skipulagi þess. Spurningar hafa vaknað hvort annars konar stjórnskipan gæti þjónað betur markmiðum nýrra tíma. Þingræðisskipulagið á djúpar rætur í samfélaginu. Fyrir því er norræn hefð. En það er tæpast svo heilagt að það þoli ekki gagnrýna umræðu. Ef hennar er ekki þörf við ríkjandi aðstæður, þá hvenær? Eftir þingræðisreglunni getur engin ríkisstjórn setið nema hún njóti trausts meirihluta Alþingis. Í dagsins önn er það hins vegar svo að framkvæmdavaldið stýrir þinginu. Það er einmitt sá veruleiki sem ýmsir hafa efasemdir um. Með nokkrum rétti má segja að eftirlitshlutverk þingsins með framkvæmdavaldinu sé fyrir þá sök ekki eins sterkt og það þyrfti að vera. Helsti ávinningurinn við fyrirfram gefinn þingmeirihluta er sá að kerfið er skjótvirkt. Hinn kosturinn er að kjósa framkvæmdavaldið sérstaklega. Það er þá óháð þinginu. Ríkisstjórnin getur ekki gengið að vísum þingmeirihluta og þarf því að semja um framgang einstakra mála. Það getur tekið lengri tíma en í þingræðiskerfinu. Ólíkar pólitískar fylkingar geta ráðið ríkisstjórn og þingi. Við slíkar aðstæður er hins vegar líklegra að eftirlitshlutverk þingsins verði virkara en nú er. Öðru hvoru alla síðustu öld komu fram hugmyndir um að fórna þingræðisskipulaginu. Prófessor Guðmundur Finnbogason setti fram sérstæðustu hugmyndina í riti sínu Stórnarbót árið 1924. Þar lagði hann til að ríkisstjórnir kjörnar af þinginu misstu sjálfkrafa umboð þegar sérstök efnahagsvísitala færi yfir rautt strik. Í aðdraganda lýðveldisstofnunarinnar reifaði Bjarni Benediktsson hugmyndir um afnám þingræðisreglunnar með vísun bæði til bandaríska kerfisins og þess svissneska. Af sama tilefni en nokkru síðar rituðu bæði Gylfi Þ. Gíslason og Ólafur Jónannesson greinar með opnum hug um kosti og galla þess að aðskilja löggjafarvaldið og framkvæmdavaldið. Skoðanakönnun sem gerð var um það leyti sem lýðveldisstjórnarkráin var sett sýndi að þrír fjórðu hlutar þjóðarinnar aðhylltust þingræðisskipulagið en um fjórðungur aðskilnað að bandarískum hætti. Það er svo ekki fyrr en í byrjun níunda áratugarins að Vilmundur Gylfason gerir aðskilnað löggjfarvalds og framkvæmdavalds að pólitísku stefnumáli með skírskotun til siðrænna umbóta. Engan veginn er unnt að ganga út frá því sem vísu að breyting á stjórnkerfinu leysi sjálfkrafa allt það sem reiði manna snýst um nú um stundir. Það breytir ekki hinu að ærin ástæða getur verið að skoða gaumgæfilega hvort breytt skipulag þætti horfa til framfara. Í þessu samhengi er einnig vert að huga að því hvort rétt væri að auka vægi persónukjörs á kostnað listakosninga. Fjölmargar leiðir eru til í þeim efnum. Beinni tengsl kjósenda og kjörinna fulltrúa eru æskileg. Fjölmiðlar gegna þar mikilvægu milliliðahlutverki en þurfa ekki að einoka sviðið. Þjóðaratkvæðagreiðslur um stærri mál koma hér líka til álita. Þó að efnahagsendurreisnin sé forgangsverkefni dagsins eru þetta verðug umhgusunarefni í því samhengi öllu.
Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun
Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun