Um rökstuðning á ríkisábyrgð 23. febrúar 2010 06:00 Í grein í Fréttablaðinu 16. febrúar sl. fór ég þess á leit við Kristin Gunnarsson að hann benti á skýrar og ótvíræðar yfirlýsingar íslenzkra stjórnvalda sem skuldbyndu íslenzka ríkið til að takast á hendur ríkisábyrgð á lágmarkstryggingu innistæðna Icesave-reikninganna, sbr. grein hans í Morgunblaðinu 13. febrúar þar sem hann hélt því fram að íslenzk stjórnvöld hefðu viðurkennt slíka ábyrgð. Kristinn svarar í grein í Fréttablaðinu 20. febrúar sl. og skulu nú rök hans skoðuð.1. Hann tilgreinir fyrst fréttatilkynningu um samkomulag milli Hollands og Íslands 13. október 2008, en á líklega við fréttatilkynningu frá 11. október. - Einnig nefnir hann samkomulag við Evrópusambandið f.h. Hollendinga og Breta 16. nóvember 2008. Þar er átt við svokölluð Brüssel-viðmið. - Skemmst er frá að segja að í engu þessara plagga er nefnd ríkisábyrgð.2. Ef mönnum tækist að túlka texta þessara gagna þannig að með þeim hefðu stjórnvöld gengizt undir ríkisábyrgð færi slíkur gerningur í bága við 40.-41. gr. stjórnarskrárinnar og væri ógildur, enda hefði Bretum og Hollendingum mátt vera það ljóst miðað við allar aðstæður. Reyndar viðurkennir Kristinn hálft í hvoru að það sé „annað mál hvort þær viðurkenningar skuldbinda ríkið." Hann dregur reyndar úr og heldur því fram að svo þurfi ekki að vera. Fjármálaráðherra undirriti kjarasamninga án þess að Alþingi komi þar nærri og þeir taki gildi þó að Alþingi veiti ekki nægu fé til þeirra. Tugmiljarða samning um að reisa og reka tónlistarhús í Reykjavík hafi tveir ráðherrar gert f.h. ríkisins og hann ekki komið fyrir Alþingi. Nú hljóta samningar eins og þessir að vera gerðir á þeirri forsendu að fé verði veitt lögum samkvæmt og samningsaðilar séu í góðri trú um það. Ef slíkt bregzt kynni slíkt að valda ríkinu bótaskyldu vegna vanefnda. Annars er Kristinn með þessu að skírskota til gersamlega ósambærilegra mála.3. Þá segir Kristinn að með samþykkt frá 5. desember 2008 hafi Alþingi staðfest framangreindar yfirlýsingar um ábyrgð ríkisins með því að fela ríkisstjórninni að leiða til lykta samninga við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn á grundvelli fyrirliggjandi viljayfirlýsinga íslenzku ríkisstjórnarinnar. Með þessu staðfesti „Alþingi áðurnefndar yfirlýsingar stjórnvalda um ábyrgð ríkisins á Icesaveinnstæðunum og gerir þær að sínum." Þar með telur Kristinn „að ábyrgð ríkisins sé orðin óvéfengjanleg, hafi hún ekki legið fyrir áður" og þá geti kröfuhafi fengið dóm fyrir kröfu sinni. - Í stuttu máli felst þetta í rökfærslu Kristins: Alþingi gengst undir ríkisábyrgð með þingsályktun sem staðfesti yfirlýsingar þar sem hvergi er minnzt á slíka ábyrgð. Og hér er ekki látið staðar numið: Alþingi samþykkir ríkisábyrgð með þingsályktun. Kristinn þarf greinilega að lesa stjórnarskrána betur. Ríkisábyrgð verður einungis veitt með lögum.4. Þá fullyrðir Kristinn að með lögum um innstæðurtyggingar (nr. 98/1999) séu í 10. gr. fortakslaus fyrirmæli til Innstæðutryggingarsjóðs að bæta lágmarksfjárhæð sem tiltekinn er að fullu. Hvergi minnzt á ríkisábyrgð í greininni, einungis að sjóðnum sé heimilt að taka lán ef eignir hrökkva ekki til að greiða kröfuhöfum.5. Loks er einni spurningu ósvarað. Hvers vegna er Alþingi að samþykkja sérstök lög sem heimila fjármálaráðherra fyrir hönd ríkissjóðs að veita Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta ríkisábyrgð vegna lána frá brezka og hollenzka ríkinu svo sem nánar er mælt í 1. gr. laga nr. 96/2009, sbr. lög nr. 1/2010 úr því að skuldbindingar um ríkisábyrgð liggja þegar fyrir? Reyndar er þessu svarað í 2. gr. þar sem segir að ekkert í lögum þessum feli í sér viðurkenningu á því að íslenzka ríkinu hafi borið skylda til að ábyrgjast greiðslu lágmarkstryggingar til innstæðueigenda í útibúum Landsbankans í Bretlandi og Hollandi. - Og hvers vegna standa Bretar og Hollendingar í samningaþófi við Íslendinga í stað þess að fá dóm fyrir óvefengjanlegum kröfum sínum? Mér sýnist sem allur málflutningur Kristins sé á sandi byggður og er hulin ráðgáta hvað honum gengur til. Hitt kemur enn meira á óvart af hve mikilli léttúð hann umgengzt stjórnskipan landsins. Höfundur er lagaprófessor. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Líndal Mest lesið Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon skrifar Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir skrifar Skoðun Til hamingju, Kópavogur! Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Búum til börn Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Ákall um aðgerðir í mansalsmálum Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Holan í kerfinu Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Í dag er alþjóðlegi Lupusdagurinn Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Skálkaskjól Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Fá allir sama orlof? Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins mun ekki samþykkja að hækka leigu hjá Félagsbústöðum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Almenningur á betra skilið en kastljós án upplýsingar Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Kosningar og kíghósti Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Grafa skoðanakannanir undan lýðræðinu? Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Hugmyndin sú sama í grunninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Stutt við barnafjölskyldur Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Er maðurinn í útrýmingarhættu? Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Baldur fýkur ekki eftir vindi Hjördís Rut Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Í tilefni af Alþjóðlega safnadeginum Dagrún Ósk Jónsdóttir skrifar Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Athugasemdir við grein um samgöngumál Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Riðulaust Ísland! Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrír dæmigerðir dagar skemmtiferðaskipafarþega í júlí Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Sjá meira
Í grein í Fréttablaðinu 16. febrúar sl. fór ég þess á leit við Kristin Gunnarsson að hann benti á skýrar og ótvíræðar yfirlýsingar íslenzkra stjórnvalda sem skuldbyndu íslenzka ríkið til að takast á hendur ríkisábyrgð á lágmarkstryggingu innistæðna Icesave-reikninganna, sbr. grein hans í Morgunblaðinu 13. febrúar þar sem hann hélt því fram að íslenzk stjórnvöld hefðu viðurkennt slíka ábyrgð. Kristinn svarar í grein í Fréttablaðinu 20. febrúar sl. og skulu nú rök hans skoðuð.1. Hann tilgreinir fyrst fréttatilkynningu um samkomulag milli Hollands og Íslands 13. október 2008, en á líklega við fréttatilkynningu frá 11. október. - Einnig nefnir hann samkomulag við Evrópusambandið f.h. Hollendinga og Breta 16. nóvember 2008. Þar er átt við svokölluð Brüssel-viðmið. - Skemmst er frá að segja að í engu þessara plagga er nefnd ríkisábyrgð.2. Ef mönnum tækist að túlka texta þessara gagna þannig að með þeim hefðu stjórnvöld gengizt undir ríkisábyrgð færi slíkur gerningur í bága við 40.-41. gr. stjórnarskrárinnar og væri ógildur, enda hefði Bretum og Hollendingum mátt vera það ljóst miðað við allar aðstæður. Reyndar viðurkennir Kristinn hálft í hvoru að það sé „annað mál hvort þær viðurkenningar skuldbinda ríkið." Hann dregur reyndar úr og heldur því fram að svo þurfi ekki að vera. Fjármálaráðherra undirriti kjarasamninga án þess að Alþingi komi þar nærri og þeir taki gildi þó að Alþingi veiti ekki nægu fé til þeirra. Tugmiljarða samning um að reisa og reka tónlistarhús í Reykjavík hafi tveir ráðherrar gert f.h. ríkisins og hann ekki komið fyrir Alþingi. Nú hljóta samningar eins og þessir að vera gerðir á þeirri forsendu að fé verði veitt lögum samkvæmt og samningsaðilar séu í góðri trú um það. Ef slíkt bregzt kynni slíkt að valda ríkinu bótaskyldu vegna vanefnda. Annars er Kristinn með þessu að skírskota til gersamlega ósambærilegra mála.3. Þá segir Kristinn að með samþykkt frá 5. desember 2008 hafi Alþingi staðfest framangreindar yfirlýsingar um ábyrgð ríkisins með því að fela ríkisstjórninni að leiða til lykta samninga við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn á grundvelli fyrirliggjandi viljayfirlýsinga íslenzku ríkisstjórnarinnar. Með þessu staðfesti „Alþingi áðurnefndar yfirlýsingar stjórnvalda um ábyrgð ríkisins á Icesaveinnstæðunum og gerir þær að sínum." Þar með telur Kristinn „að ábyrgð ríkisins sé orðin óvéfengjanleg, hafi hún ekki legið fyrir áður" og þá geti kröfuhafi fengið dóm fyrir kröfu sinni. - Í stuttu máli felst þetta í rökfærslu Kristins: Alþingi gengst undir ríkisábyrgð með þingsályktun sem staðfesti yfirlýsingar þar sem hvergi er minnzt á slíka ábyrgð. Og hér er ekki látið staðar numið: Alþingi samþykkir ríkisábyrgð með þingsályktun. Kristinn þarf greinilega að lesa stjórnarskrána betur. Ríkisábyrgð verður einungis veitt með lögum.4. Þá fullyrðir Kristinn að með lögum um innstæðurtyggingar (nr. 98/1999) séu í 10. gr. fortakslaus fyrirmæli til Innstæðutryggingarsjóðs að bæta lágmarksfjárhæð sem tiltekinn er að fullu. Hvergi minnzt á ríkisábyrgð í greininni, einungis að sjóðnum sé heimilt að taka lán ef eignir hrökkva ekki til að greiða kröfuhöfum.5. Loks er einni spurningu ósvarað. Hvers vegna er Alþingi að samþykkja sérstök lög sem heimila fjármálaráðherra fyrir hönd ríkissjóðs að veita Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta ríkisábyrgð vegna lána frá brezka og hollenzka ríkinu svo sem nánar er mælt í 1. gr. laga nr. 96/2009, sbr. lög nr. 1/2010 úr því að skuldbindingar um ríkisábyrgð liggja þegar fyrir? Reyndar er þessu svarað í 2. gr. þar sem segir að ekkert í lögum þessum feli í sér viðurkenningu á því að íslenzka ríkinu hafi borið skylda til að ábyrgjast greiðslu lágmarkstryggingar til innstæðueigenda í útibúum Landsbankans í Bretlandi og Hollandi. - Og hvers vegna standa Bretar og Hollendingar í samningaþófi við Íslendinga í stað þess að fá dóm fyrir óvefengjanlegum kröfum sínum? Mér sýnist sem allur málflutningur Kristins sé á sandi byggður og er hulin ráðgáta hvað honum gengur til. Hitt kemur enn meira á óvart af hve mikilli léttúð hann umgengzt stjórnskipan landsins. Höfundur er lagaprófessor.
Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Skoðun Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Flokkur fólksins mun ekki samþykkja að hækka leigu hjá Félagsbústöðum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar
Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar
Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar
Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun