Auðlindir og almannahagur Ögmundur Jónasson skrifar 5. apríl 2012 06:00 Sú hugmynd, sem ég nýlega varpaði fram, að útgerðarfyrirtæki sem gerðust brotleg við skatta- og gjaldeyrislög skyldu svipt kvóta- eða veiðileyfisrétti hefur fengið nokkuð blendnar viðtökur.Blendnar viðtökur Annars vegar hefur hugmyndinni verið mjög vel tekið á þeirri forsendu að siðferðilega sé hún rétt og hafi auk þess ótvírætt forvarnargildi, komi í veg fyrir alvarleg lögbrot sem skaði samfélagið. Hins vegar hefur hugmyndin verið gagnrýnd harkalega af talsmönnum sjávarútvegsfyrirtækja og aðilum sem telja að verið sé að refsa á röngum forsendum. Þannig hefur Björn Valur Gíslason alþingismaður bent á að í því frumvarpi, sem fram er komið um fiskveiðistjórnun, séu ákvæði þess efnis að útgerðir geti misst veiðileyfi brjóti þau gegn fiskveiðistjórnunarlögunum. Þetta segir hann á vefsíðunni Smugunni og bætir við að „langsótt" sé „að svipta aðila veiðileyfum vegna brota á öðrum lögum en þeim sem varða stjórn fiskveiða eins og talað hefur verið um. Það væri líkt því að svipta atvinnubílstjóra ökuleyfi vegna brota á lögum um gjaldeyrismál eða bakara leyfum sínum vegna brota á umferðarlögum."Afraksturinn fari til samfélagsins Þetta eru vissulega rök sem ber að íhuga. En að sama skapi vil ég biðja Björn Val Gíslason og aðra að íhuga mín rök sem byggjast á þeirri sýn að aðgangur að nýtingu auðlinda snúist um annað og meira en það eitt hvernig með auðlindina er farið í þröngum atvinnuskilningi heldur hvernig á er haldið fyrir samfélagið sem á allt sitt undir. Sá sem fær gjaldeyrisskapandi auðlind til ráðstöfunar er jafnframt ábyrgur fyrir því að skila afrakstrinum til samfélagsins samkvæmt þeim reglum sem samfélagið setur. Þar koma skattalög og gjaldeyrislög óvéfengjanlega til sögunnar.Hin þjóðhagslega tenging Þegar sjávarauðlindin og hvernig um hana hefur verið haldið er sett í þjóðhagslegt samhengi á undanförnum tveimur áratugum er að ýmsu að hyggja. Búferlaflutningar koma þar við sögu, jafnvel gengi einstakra landshluta sem háðir voru því hvernig kvótinn fluttist til í landinu, stundum samkvæmt þröngum geðþóttaákvörðunum kvótahafa en ekki því sem best hefði gagnast viðkomandi samfélögum. Þá má leiða sterk rök að því að upphaf góðærisfársins sem leiddi til hrunsins hafi verið innleiðing á núverandi kvótakerfi í upphafi tíunda áratugar síðustu aldar, þegar sumir kvótahafanna tóku ómældar upphæðir út úr sjávarútveginum til að braska með um víðan völl. Fróðlegt væri að fá vandaða kortlagningu á þessum þætti af hálfu hagfræðinga og sagnfræðinga. Það bíður eflaust síns tíma en margoft hefur komið fram að um himinháar upphæðir var að ræða. Að sjálfsögðu kom margt annað til sögunnar í kjölfarið sem skýrir efnahagsbálið en í kvótanum og möguleika á að framselja hann var ákveðin kveikja.Kýrskýr mynd En aftur að samtímanum og viðfangsefni þessara skrifa. Á að svipta fyrirtæki veiðileyfi sem brýtur, ekki aðeins gegn fiskveiðilögum, heldur einnig þau sem brjóta gegn skatta- og gjaldeyrislögum? Svar mitt er játandi, með þeim sjálfsagða fyrirvara að um sé að ræða ásetningsbrot. Byggi ég afstöðu mína á því sem áður er vikið að og varðar þjóðarhagsmuni þegar auðlindirnar eru annars vegar. Í þrengingum okkar ætti málið að fá á sig óvenju skýra mynd. Nú um stundir erum við sem samfélag að borga tugi milljarða til að halda úti gjaldeyrisforða – sem vissulega má deila um hve hár eigi að vera. En hár er hann og kostnaður mikill fyrir þjóðarbúið. Ríður því á sem aldrei fyrr að allur ávinningur þjóðarinnar af gjaldeyrisskapandi útflutningi, og þá ekki síst úr sjávarútveginum, skili sér í sameiginlegar hirslur okkar. Skatta- og gjaldeyrissvindl kemur í veg fyrir þetta enda ásetningur þeirra sem svindla að hagnast sjálfir á kostnað þjóðarbúsins. Heiðarleiki í þessum efnum er því óaðskiljanlegur hluti af þeim leyfum sem þjóðin fær einstaklingum og fyrirtækjum í hendur til að nýta auðlindir sínar.Árétting á að kvóti er ekki eign Ef fyrirtæki verða uppvís að því að hlunnfara samfélag sitt þá hlýtur samfélagið að finna heiðarlegri aðila til að fara með fjöregg sín! Í mínum huga er þetta augljóst. En hvers vegna þessi hörðu viðbrögð? Heiðarlegur útgerðarmaður til margra ára sagði við mig að ástæðan væri sú að allir þeir sem gerðust sekir um skattamisferli og brot á gjaldeyrislögum, hækkuðu fisk í hafi til að hlunnfara sjómenn og samfélag eða færu á annan hátt fram hjá lögum gerðu sér grein fyrir þeirri ógn sem að þeim stafaði af öllum hugmyndum sem byggðust á þeirri staðreynd að kvóti er ekki eign; að hægt er að svipta menn honum gangi þeir á rétt hins eiginlega eiganda, íslensku þjóðarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Halla Hrund - ein af okkur Hjálmar Gíslason Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Að sameina frekar en sundra Fríða Björk Ingvarsdóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Í hjarta sínu græn, en varla í reynd Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun Tímabær orð Unnar Arndísardóttur um afstæði barneigna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í hjarta sínu græn, en varla í reynd Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - ein af okkur Hjálmar Gíslason skrifar Skoðun Að sameina frekar en sundra Fríða Björk Ingvarsdóttir skrifar Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Sjá meira
Sú hugmynd, sem ég nýlega varpaði fram, að útgerðarfyrirtæki sem gerðust brotleg við skatta- og gjaldeyrislög skyldu svipt kvóta- eða veiðileyfisrétti hefur fengið nokkuð blendnar viðtökur.Blendnar viðtökur Annars vegar hefur hugmyndinni verið mjög vel tekið á þeirri forsendu að siðferðilega sé hún rétt og hafi auk þess ótvírætt forvarnargildi, komi í veg fyrir alvarleg lögbrot sem skaði samfélagið. Hins vegar hefur hugmyndin verið gagnrýnd harkalega af talsmönnum sjávarútvegsfyrirtækja og aðilum sem telja að verið sé að refsa á röngum forsendum. Þannig hefur Björn Valur Gíslason alþingismaður bent á að í því frumvarpi, sem fram er komið um fiskveiðistjórnun, séu ákvæði þess efnis að útgerðir geti misst veiðileyfi brjóti þau gegn fiskveiðistjórnunarlögunum. Þetta segir hann á vefsíðunni Smugunni og bætir við að „langsótt" sé „að svipta aðila veiðileyfum vegna brota á öðrum lögum en þeim sem varða stjórn fiskveiða eins og talað hefur verið um. Það væri líkt því að svipta atvinnubílstjóra ökuleyfi vegna brota á lögum um gjaldeyrismál eða bakara leyfum sínum vegna brota á umferðarlögum."Afraksturinn fari til samfélagsins Þetta eru vissulega rök sem ber að íhuga. En að sama skapi vil ég biðja Björn Val Gíslason og aðra að íhuga mín rök sem byggjast á þeirri sýn að aðgangur að nýtingu auðlinda snúist um annað og meira en það eitt hvernig með auðlindina er farið í þröngum atvinnuskilningi heldur hvernig á er haldið fyrir samfélagið sem á allt sitt undir. Sá sem fær gjaldeyrisskapandi auðlind til ráðstöfunar er jafnframt ábyrgur fyrir því að skila afrakstrinum til samfélagsins samkvæmt þeim reglum sem samfélagið setur. Þar koma skattalög og gjaldeyrislög óvéfengjanlega til sögunnar.Hin þjóðhagslega tenging Þegar sjávarauðlindin og hvernig um hana hefur verið haldið er sett í þjóðhagslegt samhengi á undanförnum tveimur áratugum er að ýmsu að hyggja. Búferlaflutningar koma þar við sögu, jafnvel gengi einstakra landshluta sem háðir voru því hvernig kvótinn fluttist til í landinu, stundum samkvæmt þröngum geðþóttaákvörðunum kvótahafa en ekki því sem best hefði gagnast viðkomandi samfélögum. Þá má leiða sterk rök að því að upphaf góðærisfársins sem leiddi til hrunsins hafi verið innleiðing á núverandi kvótakerfi í upphafi tíunda áratugar síðustu aldar, þegar sumir kvótahafanna tóku ómældar upphæðir út úr sjávarútveginum til að braska með um víðan völl. Fróðlegt væri að fá vandaða kortlagningu á þessum þætti af hálfu hagfræðinga og sagnfræðinga. Það bíður eflaust síns tíma en margoft hefur komið fram að um himinháar upphæðir var að ræða. Að sjálfsögðu kom margt annað til sögunnar í kjölfarið sem skýrir efnahagsbálið en í kvótanum og möguleika á að framselja hann var ákveðin kveikja.Kýrskýr mynd En aftur að samtímanum og viðfangsefni þessara skrifa. Á að svipta fyrirtæki veiðileyfi sem brýtur, ekki aðeins gegn fiskveiðilögum, heldur einnig þau sem brjóta gegn skatta- og gjaldeyrislögum? Svar mitt er játandi, með þeim sjálfsagða fyrirvara að um sé að ræða ásetningsbrot. Byggi ég afstöðu mína á því sem áður er vikið að og varðar þjóðarhagsmuni þegar auðlindirnar eru annars vegar. Í þrengingum okkar ætti málið að fá á sig óvenju skýra mynd. Nú um stundir erum við sem samfélag að borga tugi milljarða til að halda úti gjaldeyrisforða – sem vissulega má deila um hve hár eigi að vera. En hár er hann og kostnaður mikill fyrir þjóðarbúið. Ríður því á sem aldrei fyrr að allur ávinningur þjóðarinnar af gjaldeyrisskapandi útflutningi, og þá ekki síst úr sjávarútveginum, skili sér í sameiginlegar hirslur okkar. Skatta- og gjaldeyrissvindl kemur í veg fyrir þetta enda ásetningur þeirra sem svindla að hagnast sjálfir á kostnað þjóðarbúsins. Heiðarleiki í þessum efnum er því óaðskiljanlegur hluti af þeim leyfum sem þjóðin fær einstaklingum og fyrirtækjum í hendur til að nýta auðlindir sínar.Árétting á að kvóti er ekki eign Ef fyrirtæki verða uppvís að því að hlunnfara samfélag sitt þá hlýtur samfélagið að finna heiðarlegri aðila til að fara með fjöregg sín! Í mínum huga er þetta augljóst. En hvers vegna þessi hörðu viðbrögð? Heiðarlegur útgerðarmaður til margra ára sagði við mig að ástæðan væri sú að allir þeir sem gerðust sekir um skattamisferli og brot á gjaldeyrislögum, hækkuðu fisk í hafi til að hlunnfara sjómenn og samfélag eða færu á annan hátt fram hjá lögum gerðu sér grein fyrir þeirri ógn sem að þeim stafaði af öllum hugmyndum sem byggðust á þeirri staðreynd að kvóti er ekki eign; að hægt er að svipta menn honum gangi þeir á rétt hins eiginlega eiganda, íslensku þjóðarinnar.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun