Vörslusviptingar og lýðskrum Brynjar Níelsson skrifar 5. júlí 2012 06:00 Nýlega voru gerðar breytingar á innheimtulögum í þeim tilgangi að takmarka heimildir til vörslusviptinga. Byggist þessi löggjöf, eins og stundum áður, á því að hér sé um mikið réttlætismál að ræða. Í greinargerð er vísað til þess að vörslusvipting fari ekki fram nema með skriflegu samþykki umráðamanns eignar. Jafnframt er því haldið fram í þessari sömu greinargerð að ekki sé heimilt að semja um slíkar þvingunaraðgerðir fyrir fram. Eins og stundum áður þegar um mikil réttlætismál er að ræða er dálítið erfitt að átta sig á samhenginu. Þannig er því haldið fram að vörslusvipting samkvæmt aðfararlögum án atbeina dómstóla sé alltaf ólögmæt, sem vekur upp spurningar hvort þörf sé á þessari lagasetningu yfirleitt. Engu að síður er heimilt samkvæmt lögunum að fá skriflegt samþykki fyrir því að vörslusvipting, án aðkomu dómstóla, sé heimil, þvert ofan í þá umfjöllun að ekki verði samið um slík þvingunarúrræði. Á Íslandi og öðrum vestrænum ríkjum var samningsfrelsi talið mikilvægt og að um leikreglurnar væri samið fyrir fram. Einstaklingar og fyrirtæki eiga ýmsa valkosti um fjármögnun. Slík fjölbreytni er æskileg enda fyrir fram viðbúið að mismunandi fjármögnunarform henti ólíkum aðilum. Þannig er ekkert því til fyrirstöðu að þeir sem ekki vilja sætta sig við ákvæði um vörslusviptingu án dómsúrskurðar velji aðra fjármögnunarleið. Slíkt er í boði hjá öllum fjármálafyrirtækjum. Samningsbundinn réttur til vörslusviptinga gefur fjármálafyrirtækinu aukið svigrúm til þess að fjármagna hærra hlutfall af verðmæti undirliggjandi eignar og veita hagstæðari vaxtakjör. Slík heimild dregur úr áhættu af því að veruleg verðrýrnun eigi sér stað á þeim tíma sem það tekur að ná fram vörslusviptingu með dómsúrskurði og skilar sér í lægri fjármögnunarkostnaði. Það er einkennilegt að löggjafinn sjái einhvern hag eða réttlæti í því að takmarka það með lögum. Mismunandi fjármögnunarform eru ekki einungis mikilvæg fyrir þá sem eru að leita eftir fjármagni heldur einnig þá sem útvega fjármagn. Fyrir smærri fjármálafyrirtæki getur verið erfitt að keppa í hefðbundnum lánveitingum við stærri aðila. Samkeppnismöguleikar smærri fyrirtækja felast í því að geta boðið upp á annars konar fjármögnunarform, þar sem styrkur þeirra nýtist betur. Allt leiðir þetta til aukinnar samkeppni á milli fjármálafyrirtækja og fjármálagerninga sem nýtist að lokum viðskiptavinum þeirra í lægri kostnaði og sveigjanlegri kjörum. Það er ekki síður einkennilegt að löggjafinn telji skynsamlegt að takmarka slíka samkeppni með lagasetningu. Langflestir reyna að standa í skilum. Ef það tekst ekki er mikill meirihluti reiðubúinn að skila eigninni. Engu að síður eru þeir til sem hafa hvorki áhuga á því að skila eign né greiða umsamin gjöld og stofna síðan nýjar kennitölur þegar þær gömlu duga ekki lengur. Þessir aðilar eru ekki einungis að ganga á rétt fjármálafyrirtækjanna heldur einnig að skekkja samkeppni við þá sem eru að reyna að standa sig. Þessi lagasetning mun svo sannarlega nýtast þessum ófyrirleitna hópi sem getur nú haldið tækjunum mun lengur en áður. Á sama tíma eru þeir í samkeppni með tilheyrandi undirboðum sem byggja á því að þeir greiða einungis brot af þeim fjármögnunarkostnaði sem aðrir þurfa að sætta sig við. Fyrir þá heiðarlegu hlýtur að vera mikil freisting að taka þátt í leiknum. Það að banna samninga um að heimila vörslusviptingar án atbeina dómstóla er þannig til þess fallið að draga úr almennu viðskiptasiðferði. Líftími þeirra tækja sem verið er að fjármagna með eignaleigusamningum er oft stuttur og verðmæti þeirra rýrnar oft mjög hratt. Ef ekki er hirt um að halda tækjunum við eða greiða tryggingar, getur slík háttsemi leitt til umtalsverðs tjóns fyrir eiganda tækjanna, sem að lokum lendir á öðrum viðskiptavinum þeirra. Það eru því miklir hagsmunir fólgnir í því fyrir fjármálafyrirtækin að vörslusvipting nái fram að ganga með skjótum hætti. Það er með ólíkindum að löggjafinn vilji torvelda eigendum tækjanna að verja eignarétt sinn við þessar aðstæður. Samningsbundin heimild til vörslusviptingar byggist á eignarréttarlegum grunni sem varinn er af stjórnarskrá. Umræddri lagabreytingu er ætlað að takmarka með afturvirkum hætti möguleika fjármálafyrirtækja til að tryggja verðmæti eigna sinna og þannig valda þeim tjóni. Í þeim samningum sem gefnir voru út áður en lögin tóku gildi hafði heimildin áhrif á verðlagningu samninganna og hlutfall fjármögnunar. Af greinargerð verður ekki ráðið að athugað hafi verið hvort afturvirk takmörkun á heimild til vörslusviptingar kunni að ganga gegn eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Niðurstaðan er því sú að hér er um að ræða löggjöf sem vafi leikur á að standist ákvæði stjórnarskrár og nýtist fyrst og fremst ófyrirleitnum og óheiðarlegum viðskiptavinum fjármálafyrirtækja, sem nú þegar hafa valdið stórkostlegu tjóni í íslensku samfélagi. Mikill er máttur hagsmunahópa þeirra sem telja það réttlætismál að nýta eignir annarra án endurgjalds. Eða er það kannski bara lýðskrum sem ræður för? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Brynjar Níelsson Mest lesið Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Búum til börn Ingibjörg Isaksen Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Til hamingju, Kópavogur! Ásdís Kristjánsdóttir Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Skoðun Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon skrifar Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir skrifar Skoðun Til hamingju, Kópavogur! Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Búum til börn Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Ákall um aðgerðir í mansalsmálum Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Holan í kerfinu Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Í dag er alþjóðlegi Lupusdagurinn Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Skálkaskjól Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Fá allir sama orlof? Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins mun ekki samþykkja að hækka leigu hjá Félagsbústöðum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Almenningur á betra skilið en kastljós án upplýsingar Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Kosningar og kíghósti Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Grafa skoðanakannanir undan lýðræðinu? Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Hugmyndin sú sama í grunninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Stutt við barnafjölskyldur Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Er maðurinn í útrýmingarhættu? Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Baldur fýkur ekki eftir vindi Hjördís Rut Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Í tilefni af Alþjóðlega safnadeginum Dagrún Ósk Jónsdóttir skrifar Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Athugasemdir við grein um samgöngumál Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Riðulaust Ísland! Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrír dæmigerðir dagar skemmtiferðaskipafarþega í júlí Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Sjá meira
Nýlega voru gerðar breytingar á innheimtulögum í þeim tilgangi að takmarka heimildir til vörslusviptinga. Byggist þessi löggjöf, eins og stundum áður, á því að hér sé um mikið réttlætismál að ræða. Í greinargerð er vísað til þess að vörslusvipting fari ekki fram nema með skriflegu samþykki umráðamanns eignar. Jafnframt er því haldið fram í þessari sömu greinargerð að ekki sé heimilt að semja um slíkar þvingunaraðgerðir fyrir fram. Eins og stundum áður þegar um mikil réttlætismál er að ræða er dálítið erfitt að átta sig á samhenginu. Þannig er því haldið fram að vörslusvipting samkvæmt aðfararlögum án atbeina dómstóla sé alltaf ólögmæt, sem vekur upp spurningar hvort þörf sé á þessari lagasetningu yfirleitt. Engu að síður er heimilt samkvæmt lögunum að fá skriflegt samþykki fyrir því að vörslusvipting, án aðkomu dómstóla, sé heimil, þvert ofan í þá umfjöllun að ekki verði samið um slík þvingunarúrræði. Á Íslandi og öðrum vestrænum ríkjum var samningsfrelsi talið mikilvægt og að um leikreglurnar væri samið fyrir fram. Einstaklingar og fyrirtæki eiga ýmsa valkosti um fjármögnun. Slík fjölbreytni er æskileg enda fyrir fram viðbúið að mismunandi fjármögnunarform henti ólíkum aðilum. Þannig er ekkert því til fyrirstöðu að þeir sem ekki vilja sætta sig við ákvæði um vörslusviptingu án dómsúrskurðar velji aðra fjármögnunarleið. Slíkt er í boði hjá öllum fjármálafyrirtækjum. Samningsbundinn réttur til vörslusviptinga gefur fjármálafyrirtækinu aukið svigrúm til þess að fjármagna hærra hlutfall af verðmæti undirliggjandi eignar og veita hagstæðari vaxtakjör. Slík heimild dregur úr áhættu af því að veruleg verðrýrnun eigi sér stað á þeim tíma sem það tekur að ná fram vörslusviptingu með dómsúrskurði og skilar sér í lægri fjármögnunarkostnaði. Það er einkennilegt að löggjafinn sjái einhvern hag eða réttlæti í því að takmarka það með lögum. Mismunandi fjármögnunarform eru ekki einungis mikilvæg fyrir þá sem eru að leita eftir fjármagni heldur einnig þá sem útvega fjármagn. Fyrir smærri fjármálafyrirtæki getur verið erfitt að keppa í hefðbundnum lánveitingum við stærri aðila. Samkeppnismöguleikar smærri fyrirtækja felast í því að geta boðið upp á annars konar fjármögnunarform, þar sem styrkur þeirra nýtist betur. Allt leiðir þetta til aukinnar samkeppni á milli fjármálafyrirtækja og fjármálagerninga sem nýtist að lokum viðskiptavinum þeirra í lægri kostnaði og sveigjanlegri kjörum. Það er ekki síður einkennilegt að löggjafinn telji skynsamlegt að takmarka slíka samkeppni með lagasetningu. Langflestir reyna að standa í skilum. Ef það tekst ekki er mikill meirihluti reiðubúinn að skila eigninni. Engu að síður eru þeir til sem hafa hvorki áhuga á því að skila eign né greiða umsamin gjöld og stofna síðan nýjar kennitölur þegar þær gömlu duga ekki lengur. Þessir aðilar eru ekki einungis að ganga á rétt fjármálafyrirtækjanna heldur einnig að skekkja samkeppni við þá sem eru að reyna að standa sig. Þessi lagasetning mun svo sannarlega nýtast þessum ófyrirleitna hópi sem getur nú haldið tækjunum mun lengur en áður. Á sama tíma eru þeir í samkeppni með tilheyrandi undirboðum sem byggja á því að þeir greiða einungis brot af þeim fjármögnunarkostnaði sem aðrir þurfa að sætta sig við. Fyrir þá heiðarlegu hlýtur að vera mikil freisting að taka þátt í leiknum. Það að banna samninga um að heimila vörslusviptingar án atbeina dómstóla er þannig til þess fallið að draga úr almennu viðskiptasiðferði. Líftími þeirra tækja sem verið er að fjármagna með eignaleigusamningum er oft stuttur og verðmæti þeirra rýrnar oft mjög hratt. Ef ekki er hirt um að halda tækjunum við eða greiða tryggingar, getur slík háttsemi leitt til umtalsverðs tjóns fyrir eiganda tækjanna, sem að lokum lendir á öðrum viðskiptavinum þeirra. Það eru því miklir hagsmunir fólgnir í því fyrir fjármálafyrirtækin að vörslusvipting nái fram að ganga með skjótum hætti. Það er með ólíkindum að löggjafinn vilji torvelda eigendum tækjanna að verja eignarétt sinn við þessar aðstæður. Samningsbundin heimild til vörslusviptingar byggist á eignarréttarlegum grunni sem varinn er af stjórnarskrá. Umræddri lagabreytingu er ætlað að takmarka með afturvirkum hætti möguleika fjármálafyrirtækja til að tryggja verðmæti eigna sinna og þannig valda þeim tjóni. Í þeim samningum sem gefnir voru út áður en lögin tóku gildi hafði heimildin áhrif á verðlagningu samninganna og hlutfall fjármögnunar. Af greinargerð verður ekki ráðið að athugað hafi verið hvort afturvirk takmörkun á heimild til vörslusviptingar kunni að ganga gegn eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Niðurstaðan er því sú að hér er um að ræða löggjöf sem vafi leikur á að standist ákvæði stjórnarskrár og nýtist fyrst og fremst ófyrirleitnum og óheiðarlegum viðskiptavinum fjármálafyrirtækja, sem nú þegar hafa valdið stórkostlegu tjóni í íslensku samfélagi. Mikill er máttur hagsmunahópa þeirra sem telja það réttlætismál að nýta eignir annarra án endurgjalds. Eða er það kannski bara lýðskrum sem ræður för?
Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Skoðun Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Flokkur fólksins mun ekki samþykkja að hækka leigu hjá Félagsbústöðum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar
Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar
Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar
Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun