Fyrrverandi starfskona Stígamóta segist hafa upplifað ofbeldi á vinnustaðnum

Helga Baldvinsdóttir Bjargardóttir, lögfræðingur og fyrrverandi framkvæmdastjóri Samtakanna ´78, skrifar ítarlegan pistil á Facebook-síðu sína í nótt þar sem hún segir frá upplifun sinni og reynslu af því að starfa fyrir Stígamót, grasrótarsamtök fyrir þolendur kynferðisofbeldis.

Helga hætti fyrir skömmu í starfi framkvæmdastjóra Samtakanna ´78 eftir aðeins sex mánuði í starfi en hún segist í pistlinum hafa brunnið út í starfi og það megi rekja til reynslunnar og upplifunarinnar af því að starfa hjá Stígamótum.

Yfirskrift pistilsins er „Að skila skömminni“ en Helga kveðst hafa verið í ofbeldissambandi við fyrrum vinnustað sinn, Stígamót.

Í pistlinum setur hún fram alvarlegar ásakanir á hendur starfsfólki samtakanna og þá sérstaklega einstaklingi sem hún kallar „hæstráðanda.“ Helga nefnir engin nöfn í pistli sínum en Guðrún Jónsdóttir er talskona Stígamóta.

Stjórn og starfshópur Stígamóta hafa sent frá sér yfirlýsingu vegna pistilsins. Þar segjast þau bera fullt traust til hæstráðanda samtakanna.

Fékk strax ónotatilfinningu á fyrsta starfsmannafundinum

Helga segir frá því að hún hafi verið ráðin inn til þess að gera Stígamót aðgengilegri fyrir fatlaða þolendur ofbeldis en Helga er með mastersgráðu í lögfræði og lagði í námi sínu áherslu á mannréttindalögfræði og þá aðallega réttindi fatlaðs fólks.

Ég var í ofbeldissambandi við fyrrum vinnustaðinn minn, Stígamót. Ég var ráðin inn til að gera Stígamót aðgengilegri fyrir fatlaða brotaþola ofbeldis. Sú staðreynd að ég er sjálf brotaþoli kynferðisofbeldis og hef notað þjónustu Stígamóta í minni batavinnu taldist kostur. Eða alveg þangað til það var notað gegn mér.

Ég er ráðin inn á þeim grundvelli að á Stígamótum ríki flatur strúktúr og að allur starfshópurinn taki sameiginlegar ákvarðanir. Þannig er það ekki í raun. Það er svona þykjustunni lýðræði þar sem við þykjumst hlusta á raddir allra en við vitum öll hver ræður. Það fer eftir skapi hverju sinni hversu vel er tekið í hugmyndir frá öðrum.

Ég man hvernig ég fékk strax ónotatilfinningu á fyrsta starfsmannafundinum þar sem sú sem öllu ræður skammaði starfskonu eins og hund fyrir framan alla, fyrir yfirsjón sem taldist alvarleg að mati hæstráðanda. Ég sat í hring með átta öðrum konum, brosti vandræðalega og fann kvíðahnútinn taka sér bólfesti í maganum. „Svona er þetta á Stígamótum, við eigum að geta rætt öll mál í þaula“ varð mantran og ég reyndi að kaupa hana,“ segir Helga í pistlinum.

„Enginn ráðningarsamningur, engar verklagsreglur og engin starfslýsing“

Hún lýsir starfsumhverfinu og segist hafa sagt vinum sínum að Stígamót væru bæði besti og versti vinnustaður í heimi. Hún var með rúmlega hálfa milljón á mánuði í laun fyrir 30 stunda vinnuviku og kveðst hafa unnið með skemmtilegu og flottu baráttufólki sem vildi gera heiminn að betri stað.

„En á sama tíma var ég að hlusta á fólk lýsa sínum stærstu og verstu áföllum og reyna láta hina sérstöku vinnustaðamenningu meika sens. Á Stígamótum er enginn ráðningarsamningur, engar verklagsreglur og engin starfslýsing.

Ég upplifði það ítrekað að vera sett fyrir verkefni með engum fyrirmælum en uppskera skammir fyrir að hafa farið út fyrir ákveðið verklag sem var annað hvort óljóst, eða ég ekki látin vita af fyrr en eftir á. Fyrstu skammirnar mínar fékk ég fyrir að panta túlka fyrir heyrnarlausa á ráðstefnu sem ég stóð fyrir um ofbeldi gagnvart fötluðum konum. Ég hafði víst ekki leyfi til að ráðstafa svona miklum peningum af fé Stígamóta án þess að bera það undir stjórn. Alveg sama þótt það hefði gleymst að segja mér það, þá var ábyrgðin einhvern vegin mín. Ég hefði átt að spyrja,“ segir Helga og bætir við að hjá samtökunum sé unnið afar mikið og gott starf.

Þannig hafi Stígamót verið brautryðjandi í því að opna umræðuna um kynferðisbofbeldi og skapa samfélag þar sem brotaþolar hafa skilað skömminni til þeirra sem hana eiga.

Segir ekki mikið faglegt starf unnið hjá samtökunum

„Ég ætla taka þessa flottu brotaþola mér til fyrirmyndar og skila skömminni, en fyrst og fremst til Stígamóta af því að fólkið sem vinnur þar, af öllu fólki, á að vita betur.

Á Stígamótum er ekki unnið mikið faglegt starf. Því er ítrekað haldið fram að allir starfsmenn hafi háskólamenntun sem nýtist í starfi. Það er ekki rétt. Ég sé ekki hvernig t.d. bókmenntafræði eða ferðamálafræði nýtist sem faglegur grunnur í ráðgjafarvinnu með brotaþolum kynferðisofbeldis. Á Stígamótum fara engar árangursmælingar fram á líðan þeirra skjólstæðinga sem þangað leita. Þær árangursmælingar sem gerðar fást úr einni Masters rannsókn um líðan fólks sem var að koma í fyrsta viðtal samanborið við líðan fólks sem hefur farið í fjögur viðtöl eða fleiri. Það hefur líka verið gerð Cand.psych rannsókn á áfallastreitu og sjálfsskaðahegðun þeirra sem leita og hafa lengi verið í viðtölum á Stígamótum. Tölfræðin þar er sem svimandi há, en við tölum ekki um það. Það eru óþægilegar staðreyndir, það selur ekki,“ segir Helga.

Helga kveðst síðan án efa hafa verið erfiður starfsmaður. Henni hafi verið sagt að allir ættu að geta látið í ljós skoðanir sínar en hún hafi upplifað að það hafi aðeins verið þannig þar til maður benti á óþægilegar staðreyndir.

Þannig nefnir hún hluti sem henni hafi fundist ófaglegir í starfinu, til að mynda að allur starfshópur Stígamóta hafi hist aðra hverja viku og rætt málefni skjólstæðinga, oft með nafni þeirra, eða þegar henni voru tjáð nöfnin á fjölmörgum þekktum einstaklingum sem sakaðir hafa verið um kynferðisofbeldi af hálfu þeirra sem leitað hafa til Stígamóta.

„Er þá í lagi að gera lítið úr mér sem manneskju?“

„Ísland er pínulítið land og ég sé ekki hvers ég er bættari að búa yfir þessum upplýsingum. En þeim finnst það nauðsynlegt því „við eigum að geta haldið á þessu öll saman.“

Og mér finnst sérstaklega ófaglegt að stundum var verið að re-trámatisera samstarfsfólk sitt með því að koma í hóphandleiðslu með erfiðustu og viðbjóðslegustu kynferðisofbeldismálin og lýsa því með grafískum lýsingum hvernig skjólstæðingur þeirra var beittur ofbeldi.

Þessu reyndi ég að vekja máls á eftir að áfallasálfræðingur hafði komið til að halda fyrirlestur um áfallastreitu í starfi. Sálfræðingurinn mælti með því að grafískar lýsingar ættu heima í einkahandleiðslu en hóphandleiðsla ætti að vera meira á hagnýtu nótunum og til að fá speglun.

Í stað þess að taka umræðuna út frá faglegum grunni og velta fyrir sér kostum og göllum þess að vera með grafískar lýsingar í hóphandleiðslu snerist öll umræðan um mig og hvað þetta hljómaði „afleiðingarlegt!“ Já ég er með afleiðingar kynferðisofbeldis og já ég hef verið með áfallastreitu og sótt meðferð hjá sérhæfðum áfallasálfræðingi. En hvað þýðir það? Er þá ekki hægt að taka mark tillögum frá mér um breytt fyrirkomulag handleiðslu? Er þá í lagi að gera lítið úr mér sem manneskju og útskýra mig sem veika, brotna og ónýta í starfið, sem er einmitt það sem Stígamót gefa sig út fyrir að gera EKKI gagnvart brotaþolum ofbeldis? Einstaklega merkilegur tvískinningur þar,“ segir í pistli Helgu.

Hún rekur síðan starfslok sín hjá samtökunum og segir botninn hafa tekið úr þann 5. október síðastliðinn þegar Helga kveðst hafa verið tekin fyrir í hóphandleiðslu fyrir framan allan starfshópinn og skömmuð. Þannig hafi hæstráðandi samtakanna sagst vera pirruð út í hana, talað um að Helga skildi ekki hvernig Stígamót virkuðu og hellt úr skálum reiði sinnar.

Leitaði til eineltisfulltrúa og vinnustaðasálfræðings

„Ég brotnaði niður fyrir framan alla og fimm mínútum seinna var hóphandleiðslan búin. Daginn eftir bað ég hæstráðanda um að ræða við mig undir fjögur augu. Ég sagði að í mínum bókum héti það andlegt ofbeldi að taka fólk svona fyrir, sérstaklega fyrir framan alla. Mér var þá tjáð að það væri svo skrýtið með mig, ég væri svo klár en stundum hegðaði ég mér bara eins og ég væri fimm ára. Ég tók svo sannarlega undir að ég upplifði allavega að hæstráðandi skammaði mig eins og ég væri fimm ára. Við sammæltust um að reyna leysa málin.“

Helga segist hafa rætt þessi mál öll við fjölskyldu og vini auk þess sem hún leitaði til eineltisfulltrúa Vinnumálastofnunar og vinnusálfræðings hjá stéttarfélaginu hennar, BHM. Í kjölfarið sendi Helga tölvupóst á alla starfsmenn Stígamóta þar sem hún óskaði eftir aðkomu óháðra vinnusálfræðinga þar sem það væri vinnuregla viðkomandin stofnunar sem myndi taka út samskipti á vinnustaðnum til að meta eineltismenningu. Ef ekki yrði orðið við beiðninni vildi Helga semja um starfslok.

„Þennan póst sendi ég þann 10. október. Áður en honum var svarað var búið að taka af mér ráðstefnuferð til Berlínar sem átti að fara á vikuna á eftir og afbóka öll viðtölin mín. Þegar ég mætti til vinnu daginn mætti ég skelkuðum samstarfsmönnum og öskureiðum hæstráðanda og á endanum var ég send heim þar til afstaða yrði tekin til beiðni minnar. Á þeim tímapunkti var lokað fyrir tölvupóstinn minn og stofnaður nýr aðgangur að honum svo starfsfólk Stígamóta kæmist þar inn til að finna upplýsingar um fræðslu sem ég átti að vera með í FB daginn eftir.

Ég fékk ekki svar fyrr en að vinnusálfræðingur BHM hringdi þangað til að athuga hvort búið væri að taka ákvörðun. Honum var tjáð að Stígamót sæju enga ástæðu til að kalla til óháða vinnusálfræðinga og litið væri á bréfið mitt sem uppsögn. Sama dag fékk ég sent nýtt lykilorð inn á tölvupóstinn minn. Þegar lögfræðingur BHM heyrði af þessu bauðst hann til að fara fyrir mína hönd til að semja um starfslok. Á þeim fundi héldu fulltrúar Stígamóta fast í þá útskýringu að í bréfinu mínu fælist uppsögn. Lögfræðingurinn mótmælti því og stakk upp á sex mánaða starfslokasamningi. Fundinum lauk með að fulltrúar Stígamóta sögðust ætla bera það undir stjórn. Rétt fyrir mánaðarmót var aftur lokað fyrirvaralaust á tölvupóstinn minn og ég fékk sent ábyrgðarbréf í pósti frá stjórn Stígamóta þar sem stjórnin taldi best að segja mér upp fyrst það væri á reiki hvort ég hefði sjálf sagt upp.“

„Skömmin er alfarið ykkar“

Helga segir að þessi framkoma hafi verið henni gríðarlegt áfall. Hún vann á Stígamótum í tvö og hálft en eftir allt sem gekk á þorði aðeins ein samstarfskona hennar þaðan að hafa samband við hana í gegnum Facebook.

„Mér leið eins og ég hefði labbað úr vottum Jehóva og verið útskúfað úr samfélaginu. Starfshópurinn sem við töluðum um sem Stígamótafjölskylduna og setti like og komment hjá hvert öðru í gríð og erg, gjörsamlega hvarf af sjónarsviðinu. Hæstráðandi henti mér af vinalistanum sínum og önnur starfskona gekk skrefinu lengra og blokkaði mig,“ segir Helga.

Hún hafi svo gert sitt besta til að bera höfuðið hátt, hellt sér út í nýtt starf hjá Samtökunum ´78 en svo brunnið út á aðeins hálfu ári. Helga kveðst aftur vera komin með áfallastreitu og gamlar afleiðingar af kynferðisofbeldinu sem hún varð fyrir hafa blossað upp að nýju með þeirri ömurlegu sjálfsmynd sem fylgir.

„„Ég er ekki nóg.“ „Það er eitthvað að mér.“ „Ég á ekkert gott skilið.“ Þetta er það sem ofbeldi gerir. Það grefur undan tilverurétti þess sem fyrir því verður. Ég er samt í góðum höndum. Ég er í þeirri forréttindastöðu að geta borgað fyrir eigin áfallameðferð. Aftur. En ríkust er ég af fjölskyldu og vinum sem grípa mig þegar ég hrasa og styðja við bakið á mér eins lengi og ég þarf til að komast aftur á fætur. Handan við hornið eru nefnilega spennandi tækifæri, sem ég ætla stökkva á. En núna ætla ég bara að einbeita mér að því að láta mér batna og skila skömminni.

Skammist ykkar þið sem vinnið á Stígamótum og beitið svo sjálf ofbeldi og gerið lítið úr fólki fyrir að vera með afeiðingar kynferðisofbeldis. Skammst ykkar fyrir að bregðast við ákalli um hjálp vegna eineltis á vinnustað með því að reka viðkomandi. Skömmin er alfarið ykkar!“

Pistil Helgu má lesa í heild sinni hér.

Uppfært klukkan 10:07:Í upphaflegri útgáfu fréttarinnar var sagt að Guðrún Jónsdóttir, núverandi talskona Stígamóta, væri jafnframt stofnandi samtakanna. Það er hins vegar ekki rétt heldur er það alnafna hennar sem stofnaði samtökin. Þetta hefur verið leiðrétt og er beðist velvirðingar á mistökunum.