Alþjóða klósettdagurinn: Þegar náttúran kallar

Þegar náttúran kallar er yfirskrift alþjóðlega klósettdagsins, í dag 19. nóvember. Hálfur fimmti milljarður jarðarbúa hefur ekki viðunandi aðgang að salernisaðstöðu og tæplega einn milljarður hefur að engu klósetti að ganga þegar náttúran kallar – og verður að gera þarfir sínar undir berum himni. Skortur á salernisaðstöðu er mikið alvörumál sem sést á því að þetta aðstöðuleysi dregur rúmlega 2,7 milljónir manna til dauða árlega, í langflestum tilvikum börn yngri en fimm ára.

Alþjóðlegi klósettdagurinn er nýttur til vitundarvakningar um þennan alvarleika. „Salernisaðstaða í heiminum gefur meira en flest annað til kynna þann reginmun á þjónustu þegar fólk gengur að öruggri salernisaðstöðu eða hefur enga,“ segir Cararina de Albuquerque sérlegur mannréttindafulltrúi Sameinuðu þjóðanna á þessu sviði. Sjötta Heimsmarkmiðið fjallar einmitt um að tryggja aðgengi allra að hreinu vatni og salernisaðstöðu, með áherslu á að sérstaklega verði hugað að þörfum kvenna og stúlkna og þeirra sem eru í viðkvæmri stöðu.  

Þar er til dæmis átt við það tímabil mánaðarins þegar konur eru á blæðingum. „Blæðingar kvenna stoppa ekki í hamförum,“ sagði í Fréttablaðinu í morgun í grein sem tveir fulltrúar Rauða krossins skrifa í tilefni dagsins. Þar segja þeir meðal annars að eitt mikilvægasta verkefni alþjóðlegrar þróunarsamvinnu sé að tryggja fólki á neyðarsvæðum hreinlæti, þ.e. bæði hreint vatn og salernisaðstöðu.

„Fjöldi kvenna og stúlkna sem eru í flóttamannabúðum bíða í örvæntingu eftir sólsetri, til þess eins að komast á klósettið óséðar þegar þær eru á blæðingum, þar sem þeim þykir skömm að því að aðrir verði þess var að þær eru á blæðingum. Það er ekki alls staðar samfélagslega viðurkennt að ræða blæðingar kvenna á jafn opinskáan hátt og hér á landi. Ferðir á klósettið í myrkri auka einnig líkur á því að konur og stúlkur verði fyrir ofbeldi. Hreinlæti er einnig oft ábótavant svo þær eiga á hættu að smitast af banvænum sjúkdómum. Aðgengi að hreinu vatni og salernisaðstöðu, getur skilið á milli lífs og dauða,“ segir í greininni sem er skrifuð af Atla Viðari Thorstensen, sviðsstjóra hjálpar- og mannúðarsviðs, og Sólrúnu Maríu Ólafsdóttur, verkefnastjóra í málefnum umsækjenda um alþjóðlega vernd og alþjóðastarfi.

Íslendingar leggja sitt af mörkum

Í þróunarsamvinnu Íslands eru úrbætur varðandi vatns- og salernisaðstöðu veigamiklir þættir í báðum samstarfslöndunum, Malaví og Úganda, auk þess sem annað tveggja verkefna sem enn er unnið að í Mósambík er svokallað WASH verkefni (Water and Sanitation, Hygiene) unnið af vegum UNICEF í fátækasta fylki landsins, Zambezíu.

Nýlega birtist ánægjuleg frétt í Monitor, úgöndsku dagblaði, um aukin lífsgæði íbúa í Buikwe héraði þar sem Íslendingar hafa unnið með héraðsstjórninni meðal annars að því að koma hreinu neysluvatni til íbúanna og reisa 137 gjaldfrjáls almenningssalerni. Í Malaví hefur um langt árabil verið jafnt og þétt bætt við vatnspóstum í samstarfshéraðinu Mangochi með góðum árangri en umbætur í salernismálunum ganga hægar, eins og hvarvetna er reyndin.

Því er við að bæta að miklar vonir eru bundnar við verkefni Bill Gates stofnunarinnar sem hófst árið 2011 um nýjar lausnir í klósettmálum en sex frumgerðir nýrra salerna voru kynntar nýlega eins og fram kemur í meðfylgjandi myndbandi. Þá er enn eitt árið hér heima vakin athygli á þeim. 

Þessi grein er hluti af samstarfi Vísis og utanríkisráðuneytisins um miðlun frétta af þróunarsamstarfi Íslands um allan heim. Fréttin birtist fyrst í Heimsljósi, upplýsingaveitu utanríkisráðuneytisins um þróunar- og mannúðarmál.