Spilling í sparifötum – opið bréf til dómsmálaráðherra Eva Hauksdóttir skrifar 9. desember 2019 10:30 Sæl Áslaug Arna, Andartak jókst álit mitt á þér þegar fréttir bárust af því að Haraldur Johannessen hefðibeðist lausnar frá embætti. Ég taldi víst að þú hefðir stuðlað að þeirri ákvörðun og já – ég reiknaði með starfslokasamningi. Ekki af því að hann eigi nokkurn rétt á slíkum forréttindum heldur af því að afglapaskrá hans er orðin svo ljót og löng að það er ólíklegt að nokkurntíma verði friður um störf hans og spillingin sem birtist í feitum starfslokasamningum er svo rótgróin að maður reiknar einfaldlega með henni. Ég bjóst samt ekki við því að það myndi kosta ríkið tæpar 57 milljónir að losna við manninn og mér ofbýður sú upphæð. Öllu alvarlegri er þó sú undarlega ákvörðun þín að ætla að nýta þennan tudda sem ráðgjafa. Þú losaðir okkur semsagt ekki við hann eftir allt saman, þú lofaðir honum tugum milljóna og hann fær samt að hafa áhrif. Birtingarmynd spillingar Þú virðist álíta að þau höfðinglegu kjör sem þú býður Haraldi Johannessen séu eitthvað sem hann eigi rétt á vegna þess hve lengi hann hefur hangið á völdum. Fyrir því eru engin lagarök. Með réttu hefði átt að reka manninn með skömm fyrir tæpum 19 árum, eftir að rökstuddur grunur féll á hann um refsiverða háttsemi gagnvart manni sem hafði unnið sér það eitt til óhelgi að vita ekki hver sá mikli maður Haraldur Johannessen var. Starfsmannalög kveða á um fyrirvaralausa brottvikningu ef embættismaður játar á sig refsiverðan verknað sem samkvæmt hegningarlögum varðar sviptingu embættis. Ekki liggur fyrir að Haraldur hafi játað á sig verknaðinn svo það var kannski eðlilegt að brottvikning drægist en vitanlega var ríkislögreglustjóri ekki ákærður eins og óbreyttur borgari. Menn eru nefnilega ekki jafnir fyrir lögum á landinu bláa. Ekki sá þáverandi dómsmálaráðherra og flokkssystir þín ástæðu til að beita Harald neinum agaviðurlögum þótt henni hefði í raun verið skylt að áminna hann. Síðan hafa gefist ótal tilefni til að áminna Harald en enginn þeirra dómsmálaráðherra sem hingað til hafa borið ábyrgð á Haraldi hefur stigið það skref. Það er greinilega ekki sama hvaða opinberi starfsmaður það er sem brýtur af sér. Sjálf sýndir þú Haraldi sömu linkind og fyrirrennarar þínir þegar hann lét að því liggja í Moggaviðtali að hann byggi yfir vitneskju um spillingu innan lögreglunnar. Ríkislögreglustjóri sem dylgjar um spillingu í fjölmiðlum í stað þess að afhjúpa hana eftir réttum leiðum vekur grun um að hann sé að hylma yfir brot og jafnvel líklegur til þess að misnota vitneskju sína. Hann er augljóslega óhæfur til þess að gegna embættinu hvort sem dylgjurnar byggja á einhverjum veruleika eða ekki. Þú varst að vísu „ósátt“ við viðtalið, en lýstir því samt yfir í Kastljóssviðtali að þú bærir traust til Haraldar sem ríkislögreglustjóra. Ekki dugði óánægja þín með viðtalið til þess að þú hrintir í gang skipulagsbreytingum sem hefðu getað losað okkur við Harald. Ekki hafðirðu heldur döngun í þér til að áminna hann. Framganga þín í þessu máli var hin aumingjalegasta og nú bætirðu um betur, tekur 57 milljónir úr ríkissjóði til þess að hygla þessum óverðuga embættismanni og ekki nóg með það heldur ætlarðu að nota hann sem ráðgjafa! Spilling í sparifötum Það er einmitt svona sem spillingin virkar á Íslandi. Of mörgum finnst í hjarta sér að valdafólk og auðmenn hafi meðfæddan rétt til lífsgæða, fyrirgreiðslu og vægðar sem hinir valdlausu og efnalitlu eiga ekki kost á. Saga Haraldar Johannessen í embætti ríkislögreglustjóra afhjúpar einmitt þessa rót spillingarinnar. Enginn hefur tekið á Haraldi af því að ykkur, sem valdið hafið, finnst að hann eigi að njóta forréttinda sem engin rök eru fyrir. Íslenska spillingin er kerfislæg en það gerir hana ekkert skárri. Það heita ekki „mútur“ heldur „starfslokasamningur“ þegar þú gefur Haraldi fullt af peningum úr vösum annarra í skiptum fyrir eitthvað sem er ekki uppi á borðinu. Hvað fékkstu í staðinn Áslaug Arna? Bara frið fyrir kröfum lögreglunnar um að taka á hegðunarvandamálum ríkislögreglustjóra? Eða eitthvað meira? Tryggingu fyrir því að fráfarandi ríkislögreglustjóri geri ekki alvöru úr illa dulbúnum hótunum um að fletta ofan af einhverju hneyksli sem rúmast ekki innan hins íslenska spillingarkerfis? Eða er það þörfin fyrir áframhaldandi velþóknun flokkseigendafélagsins sem knýr þig? Þegar þú, Áslaug Arna, tókst við embætti var þér tekið með fagnaðarlátum bæði frá hægri og vinstri. Jafnvel svarnir andstæðingar Sjálfstæðisflokksins slefuðu af hrifningu yfir því að „flott, ung kona“ væri orðin dómsmálaráðherra. Ég efast þó um að nokkur ráðherra í sögu lýðveldisins hafi verið jafn snöggur að fyrirgera trúverðugleika sínum og þú. Þínar gjörðir flokkast ekki sem mútur enda hvílir engin leynd yfir þeirri gríðarlegu fjárhæð sem þú lofaðir Haraldi og kollegar þínir í ríkisstjórninni virðast sáttir við aumkunarverða réttlætingu þína fyrir því að mylja undir Harald Johannessen og tryggja honum áframhaldandi áhrif. En spilling er það nú samt. Spilling sem birtist í því að fólk eins og þú misnotar völd sín í þágu einkahagsmuna. Þið gerið það bara eftir löglegum eða í það minnsta viðurkenndum leiðum. Spilling sem hefur efni á því að vera grímulaus af því að kerfið sjálft stendur vörð um hana. Við erum vön slíkri spillingu og ég reikna ekki með að þessi ráðstöfun þín hafi nein eftirmál. Meðhöndlun þín á máli Haraldar er nefnilega dæmi um spillingu í sparifötum og flest okkar eru samdauna þeirri hefð að allt sem klæðist vel sniðnum jakka sé ósnertanlegt. Höfundur er lögfræðimenntaður álitshafi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eva Hauksdóttir Lögreglan Vantraust á ríkislögreglustjóra Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Sæl Áslaug Arna, Andartak jókst álit mitt á þér þegar fréttir bárust af því að Haraldur Johannessen hefðibeðist lausnar frá embætti. Ég taldi víst að þú hefðir stuðlað að þeirri ákvörðun og já – ég reiknaði með starfslokasamningi. Ekki af því að hann eigi nokkurn rétt á slíkum forréttindum heldur af því að afglapaskrá hans er orðin svo ljót og löng að það er ólíklegt að nokkurntíma verði friður um störf hans og spillingin sem birtist í feitum starfslokasamningum er svo rótgróin að maður reiknar einfaldlega með henni. Ég bjóst samt ekki við því að það myndi kosta ríkið tæpar 57 milljónir að losna við manninn og mér ofbýður sú upphæð. Öllu alvarlegri er þó sú undarlega ákvörðun þín að ætla að nýta þennan tudda sem ráðgjafa. Þú losaðir okkur semsagt ekki við hann eftir allt saman, þú lofaðir honum tugum milljóna og hann fær samt að hafa áhrif. Birtingarmynd spillingar Þú virðist álíta að þau höfðinglegu kjör sem þú býður Haraldi Johannessen séu eitthvað sem hann eigi rétt á vegna þess hve lengi hann hefur hangið á völdum. Fyrir því eru engin lagarök. Með réttu hefði átt að reka manninn með skömm fyrir tæpum 19 árum, eftir að rökstuddur grunur féll á hann um refsiverða háttsemi gagnvart manni sem hafði unnið sér það eitt til óhelgi að vita ekki hver sá mikli maður Haraldur Johannessen var. Starfsmannalög kveða á um fyrirvaralausa brottvikningu ef embættismaður játar á sig refsiverðan verknað sem samkvæmt hegningarlögum varðar sviptingu embættis. Ekki liggur fyrir að Haraldur hafi játað á sig verknaðinn svo það var kannski eðlilegt að brottvikning drægist en vitanlega var ríkislögreglustjóri ekki ákærður eins og óbreyttur borgari. Menn eru nefnilega ekki jafnir fyrir lögum á landinu bláa. Ekki sá þáverandi dómsmálaráðherra og flokkssystir þín ástæðu til að beita Harald neinum agaviðurlögum þótt henni hefði í raun verið skylt að áminna hann. Síðan hafa gefist ótal tilefni til að áminna Harald en enginn þeirra dómsmálaráðherra sem hingað til hafa borið ábyrgð á Haraldi hefur stigið það skref. Það er greinilega ekki sama hvaða opinberi starfsmaður það er sem brýtur af sér. Sjálf sýndir þú Haraldi sömu linkind og fyrirrennarar þínir þegar hann lét að því liggja í Moggaviðtali að hann byggi yfir vitneskju um spillingu innan lögreglunnar. Ríkislögreglustjóri sem dylgjar um spillingu í fjölmiðlum í stað þess að afhjúpa hana eftir réttum leiðum vekur grun um að hann sé að hylma yfir brot og jafnvel líklegur til þess að misnota vitneskju sína. Hann er augljóslega óhæfur til þess að gegna embættinu hvort sem dylgjurnar byggja á einhverjum veruleika eða ekki. Þú varst að vísu „ósátt“ við viðtalið, en lýstir því samt yfir í Kastljóssviðtali að þú bærir traust til Haraldar sem ríkislögreglustjóra. Ekki dugði óánægja þín með viðtalið til þess að þú hrintir í gang skipulagsbreytingum sem hefðu getað losað okkur við Harald. Ekki hafðirðu heldur döngun í þér til að áminna hann. Framganga þín í þessu máli var hin aumingjalegasta og nú bætirðu um betur, tekur 57 milljónir úr ríkissjóði til þess að hygla þessum óverðuga embættismanni og ekki nóg með það heldur ætlarðu að nota hann sem ráðgjafa! Spilling í sparifötum Það er einmitt svona sem spillingin virkar á Íslandi. Of mörgum finnst í hjarta sér að valdafólk og auðmenn hafi meðfæddan rétt til lífsgæða, fyrirgreiðslu og vægðar sem hinir valdlausu og efnalitlu eiga ekki kost á. Saga Haraldar Johannessen í embætti ríkislögreglustjóra afhjúpar einmitt þessa rót spillingarinnar. Enginn hefur tekið á Haraldi af því að ykkur, sem valdið hafið, finnst að hann eigi að njóta forréttinda sem engin rök eru fyrir. Íslenska spillingin er kerfislæg en það gerir hana ekkert skárri. Það heita ekki „mútur“ heldur „starfslokasamningur“ þegar þú gefur Haraldi fullt af peningum úr vösum annarra í skiptum fyrir eitthvað sem er ekki uppi á borðinu. Hvað fékkstu í staðinn Áslaug Arna? Bara frið fyrir kröfum lögreglunnar um að taka á hegðunarvandamálum ríkislögreglustjóra? Eða eitthvað meira? Tryggingu fyrir því að fráfarandi ríkislögreglustjóri geri ekki alvöru úr illa dulbúnum hótunum um að fletta ofan af einhverju hneyksli sem rúmast ekki innan hins íslenska spillingarkerfis? Eða er það þörfin fyrir áframhaldandi velþóknun flokkseigendafélagsins sem knýr þig? Þegar þú, Áslaug Arna, tókst við embætti var þér tekið með fagnaðarlátum bæði frá hægri og vinstri. Jafnvel svarnir andstæðingar Sjálfstæðisflokksins slefuðu af hrifningu yfir því að „flott, ung kona“ væri orðin dómsmálaráðherra. Ég efast þó um að nokkur ráðherra í sögu lýðveldisins hafi verið jafn snöggur að fyrirgera trúverðugleika sínum og þú. Þínar gjörðir flokkast ekki sem mútur enda hvílir engin leynd yfir þeirri gríðarlegu fjárhæð sem þú lofaðir Haraldi og kollegar þínir í ríkisstjórninni virðast sáttir við aumkunarverða réttlætingu þína fyrir því að mylja undir Harald Johannessen og tryggja honum áframhaldandi áhrif. En spilling er það nú samt. Spilling sem birtist í því að fólk eins og þú misnotar völd sín í þágu einkahagsmuna. Þið gerið það bara eftir löglegum eða í það minnsta viðurkenndum leiðum. Spilling sem hefur efni á því að vera grímulaus af því að kerfið sjálft stendur vörð um hana. Við erum vön slíkri spillingu og ég reikna ekki með að þessi ráðstöfun þín hafi nein eftirmál. Meðhöndlun þín á máli Haraldar er nefnilega dæmi um spillingu í sparifötum og flest okkar eru samdauna þeirri hefð að allt sem klæðist vel sniðnum jakka sé ósnertanlegt. Höfundur er lögfræðimenntaður álitshafi.