Til varnar tungunni Þorsteinn Sæmundsson skrifar 16. október 2022 13:01 Frú Vigdís Finnbogadóttir fyrrum forseti lýðveldisins sagði gjarnan að íslensk tunga gerði okkur að þjóð. Ég gæti ekki verið meira sammála. En móðurmálið á undir högg að sækja. Íslenska er að sönnu örmál og við þurfum því að kosta kapps um að vernda hana og styrkja. Til þess þurfum við að stórefla móðurmálskennslu svo og íslenskukennslu fyrir fólk sem er af erlendu bergi brotið og hefur sest hér að. Lestrarkennsla þarf að miðast að lesskilningi en ekki einungis lestrarhraða. Við höfum vaknað upp við þann vonda draum að stór hópur nemenda getur ekki lesið sér til gagns að loknum grunnskóla. Það er óviðunandi ástand ekki síst fyrir þá nemendur sem um ræðir. Því miður er ekki kveðið skýrt að orði í stefnu menntamálaráðherra til ársins 2030 um lestrarerfiðleika og leiðir til úrbóta. Í sömu stefnu er heldur ekki að finna eitt orð um vanda drengja í menntakerfinu. Aukin notkun Íslendinga á samfélagsmiðlum hefur opinberað að stafsetningarkunnátta er almennt fremur slök. Það þarf stórátak og almenna vakningu til verndar tungunni. Þar sem ráðherra og ríkisstjórn hafast ekki að verða aðrir að taka upp merkið. Skólasamfélagið þarf að leggja þar drjúgt að mörkum með því að efla skilning og bæta læsi. Það væri þarfaverk að efla ljóðalestur því knappur stíll ljóðsins kemur flóknum hlutum á framfæri í stuttu máli. Eitt af því sem mestu máli skiptir varðandi varðveislu móðurmálsins er að þau sem skrifa og tala íslensku opinberlega geri það af kunnáttu. Þau eru fyrirmyndir okkar hinna einkum barna og unglinga svo og þeirra sem ekki hafa gott vald á móðurmálinu. Hverskonar miðlun hefur margfaldast frá því sem áður var og nýir miðlar hasla sér sífellt völl. Á okkur dynja alls konar upplýsingar og áróður óumbeðið og oft án þess að við komum vörnum við. Helstu gerendur eru auglýsingasmiðir og fjölmiðlafólk. Þegar menntamálaráðherra þáverandi fékk samþykkta ríkisstyrki til fjölmiðla lagði ég til að styrkgreiðslur yrðu háðar því skilyrði að styrktur fjölmiðill kostaði kapps um að flytja gott og rétt íslenskt mál hvort sem um skrifað orð eða talað ætti í hlut. Þessu var hafnað. Í dag er nánast hver einasti fjölmiðill undirlagður af slæmu málfari og er framið hryðjuverk á móðurmálinu á hverjum degi. Ég skal taka örfá dæmi. Ríkisútvarpið ohf. (okkar allra) á að vera skjaldborg móðurmálsins. Ríkið leggur fyrirtækinu til eitthvað á fimmta milljað króna á hverju ári. Þar er við störf s.k. málfarsráðunautur sem helst er þekktur fyrir að hafa komið orðskrípinu ,,fössari“ á framfæri. Mér skilst að þegar ,,fössarinn“ rennur upp fari menn með ,,fjölluna“ í bæinn til að gæða sér á ,,pullum“ og ,,fröllum.“ Ljóta ruglið! Málfarsráðunautnum væri sæmra að venja íþróttafréttamenn RUV af þeirri meinvillu að fólk hampi titlum. Það gerir enginn nema halda á skiltum þar sem stendur ,,herra“ ; ,,frú“ ; ,,doktor“ eða ,,séra“. Menn (og konur) vinna titla en hampa verðlaunagripum einkum bikurum. Íþróttafréttamenn og konur eru allra verst meðal jafningja í meðferð móðurmálsins og væri þarfaverk að láta þau sitja nokkur íslenskunámskeið. Fjölmiðlar virðast einnig spara við sig prófarkalestur illu heilli. Margt annað verður mönnum að meini í fjölmiðlum. Þar ber oft á góma að einhver sé ekki eins og afi sinn eða amma sín eða að félagi sinn hafi átt góða sendingu á eh. einstakling. Einnig hafa fjölmiðlungar fundið upp sögnina að ,,olla“ sbr. að eitthvað eða einhver hafi ollið tjóni. Gleymum ekki að minnast á eitt og tvö enn einfalt og tvöfalt i og ekki síst setningaskipan og áherslur. Þar veður uppi ,,ísl-enska“ með áherslu á annað atkvæði en ekki fyrsta. Lesnir auglýsingatímar eru mjög lýsandi fyrir þessa plágu. Jafnvel gamalreyndir þulir lenda í þessari gryfju og liggja þar. Ætla ekki að byrja að minnast á meðferð fólks á málsháttum eða spakmælum. Stjórnmálamaður einn lagði til um daginn að menn leggðu hönd á dekk!? Væntanlega ekki klókt af sveitamanni að bregða fyrir sig sjómannamáli. Auglýsingafrömuðir kosta kapps um að lítilsvirða móðurmálið daglega. Nýlega varð uppi fótur og fit vegna auglýsingaherferðar sem átti að fara fram á ensku. Fór þar framarlega í flokki aflagður prófessor sem eyðir miklu af tíma sínum í að tala niður ævistarfið. Í þetta sinn blöskraði prófessornum góðu heilli og herferðinni var breytt. Engan hef ég þó heyrt hallmæla s.k. ,,tax-free“ afslætti sem er auglýstur reglulega eða því að ,,kötta“ eigi niður verð. Menn eiga að vera sjálfum sér samkvæmir og ráðast gegn enskuslettum í auglýsingum hvarvetna. Nýleg ákvörðun Flugleiða (e.Icelandair) að setja íslensku framar ensku er ágætis viðleitni ásamt því að Ísavia virðist ætla að snúa af villu síns vegar. Það er góðu heilli gjört. Það þarf þjóðarátak til að verja íslenska tungu og styrkja hana til framtíðar. Þar þarf samræmdar aðgerðir margra. Þau sem eiga að draga vagninn eru ekki traustvekjandi eða til átaka fallin. Ágætis byrjun væri ef Alþingi skilyrti ríkisvæðingu fjölmiðla með því að bætt málfar sé í hávegjum haft. Annars verði styrkir afturkallaðir. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslensk fræði Skóla - og menntamál Alþingi Fjölmiðlar Þorsteinn Sæmundsson Íslensk tunga Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Sjá meira
Frú Vigdís Finnbogadóttir fyrrum forseti lýðveldisins sagði gjarnan að íslensk tunga gerði okkur að þjóð. Ég gæti ekki verið meira sammála. En móðurmálið á undir högg að sækja. Íslenska er að sönnu örmál og við þurfum því að kosta kapps um að vernda hana og styrkja. Til þess þurfum við að stórefla móðurmálskennslu svo og íslenskukennslu fyrir fólk sem er af erlendu bergi brotið og hefur sest hér að. Lestrarkennsla þarf að miðast að lesskilningi en ekki einungis lestrarhraða. Við höfum vaknað upp við þann vonda draum að stór hópur nemenda getur ekki lesið sér til gagns að loknum grunnskóla. Það er óviðunandi ástand ekki síst fyrir þá nemendur sem um ræðir. Því miður er ekki kveðið skýrt að orði í stefnu menntamálaráðherra til ársins 2030 um lestrarerfiðleika og leiðir til úrbóta. Í sömu stefnu er heldur ekki að finna eitt orð um vanda drengja í menntakerfinu. Aukin notkun Íslendinga á samfélagsmiðlum hefur opinberað að stafsetningarkunnátta er almennt fremur slök. Það þarf stórátak og almenna vakningu til verndar tungunni. Þar sem ráðherra og ríkisstjórn hafast ekki að verða aðrir að taka upp merkið. Skólasamfélagið þarf að leggja þar drjúgt að mörkum með því að efla skilning og bæta læsi. Það væri þarfaverk að efla ljóðalestur því knappur stíll ljóðsins kemur flóknum hlutum á framfæri í stuttu máli. Eitt af því sem mestu máli skiptir varðandi varðveislu móðurmálsins er að þau sem skrifa og tala íslensku opinberlega geri það af kunnáttu. Þau eru fyrirmyndir okkar hinna einkum barna og unglinga svo og þeirra sem ekki hafa gott vald á móðurmálinu. Hverskonar miðlun hefur margfaldast frá því sem áður var og nýir miðlar hasla sér sífellt völl. Á okkur dynja alls konar upplýsingar og áróður óumbeðið og oft án þess að við komum vörnum við. Helstu gerendur eru auglýsingasmiðir og fjölmiðlafólk. Þegar menntamálaráðherra þáverandi fékk samþykkta ríkisstyrki til fjölmiðla lagði ég til að styrkgreiðslur yrðu háðar því skilyrði að styrktur fjölmiðill kostaði kapps um að flytja gott og rétt íslenskt mál hvort sem um skrifað orð eða talað ætti í hlut. Þessu var hafnað. Í dag er nánast hver einasti fjölmiðill undirlagður af slæmu málfari og er framið hryðjuverk á móðurmálinu á hverjum degi. Ég skal taka örfá dæmi. Ríkisútvarpið ohf. (okkar allra) á að vera skjaldborg móðurmálsins. Ríkið leggur fyrirtækinu til eitthvað á fimmta milljað króna á hverju ári. Þar er við störf s.k. málfarsráðunautur sem helst er þekktur fyrir að hafa komið orðskrípinu ,,fössari“ á framfæri. Mér skilst að þegar ,,fössarinn“ rennur upp fari menn með ,,fjölluna“ í bæinn til að gæða sér á ,,pullum“ og ,,fröllum.“ Ljóta ruglið! Málfarsráðunautnum væri sæmra að venja íþróttafréttamenn RUV af þeirri meinvillu að fólk hampi titlum. Það gerir enginn nema halda á skiltum þar sem stendur ,,herra“ ; ,,frú“ ; ,,doktor“ eða ,,séra“. Menn (og konur) vinna titla en hampa verðlaunagripum einkum bikurum. Íþróttafréttamenn og konur eru allra verst meðal jafningja í meðferð móðurmálsins og væri þarfaverk að láta þau sitja nokkur íslenskunámskeið. Fjölmiðlar virðast einnig spara við sig prófarkalestur illu heilli. Margt annað verður mönnum að meini í fjölmiðlum. Þar ber oft á góma að einhver sé ekki eins og afi sinn eða amma sín eða að félagi sinn hafi átt góða sendingu á eh. einstakling. Einnig hafa fjölmiðlungar fundið upp sögnina að ,,olla“ sbr. að eitthvað eða einhver hafi ollið tjóni. Gleymum ekki að minnast á eitt og tvö enn einfalt og tvöfalt i og ekki síst setningaskipan og áherslur. Þar veður uppi ,,ísl-enska“ með áherslu á annað atkvæði en ekki fyrsta. Lesnir auglýsingatímar eru mjög lýsandi fyrir þessa plágu. Jafnvel gamalreyndir þulir lenda í þessari gryfju og liggja þar. Ætla ekki að byrja að minnast á meðferð fólks á málsháttum eða spakmælum. Stjórnmálamaður einn lagði til um daginn að menn leggðu hönd á dekk!? Væntanlega ekki klókt af sveitamanni að bregða fyrir sig sjómannamáli. Auglýsingafrömuðir kosta kapps um að lítilsvirða móðurmálið daglega. Nýlega varð uppi fótur og fit vegna auglýsingaherferðar sem átti að fara fram á ensku. Fór þar framarlega í flokki aflagður prófessor sem eyðir miklu af tíma sínum í að tala niður ævistarfið. Í þetta sinn blöskraði prófessornum góðu heilli og herferðinni var breytt. Engan hef ég þó heyrt hallmæla s.k. ,,tax-free“ afslætti sem er auglýstur reglulega eða því að ,,kötta“ eigi niður verð. Menn eiga að vera sjálfum sér samkvæmir og ráðast gegn enskuslettum í auglýsingum hvarvetna. Nýleg ákvörðun Flugleiða (e.Icelandair) að setja íslensku framar ensku er ágætis viðleitni ásamt því að Ísavia virðist ætla að snúa af villu síns vegar. Það er góðu heilli gjört. Það þarf þjóðarátak til að verja íslenska tungu og styrkja hana til framtíðar. Þar þarf samræmdar aðgerðir margra. Þau sem eiga að draga vagninn eru ekki traustvekjandi eða til átaka fallin. Ágætis byrjun væri ef Alþingi skilyrti ríkisvæðingu fjölmiðla með því að bætt málfar sé í hávegjum haft. Annars verði styrkir afturkallaðir. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun