Gambítur Svandísar Haukur Arnþórsson skrifar 24. janúar 2024 09:31 Svandís Svavarsdóttir stillir Kristrúnu í Samfylkingunni og Sjálfstæðismönnunum upp við vegg – og býðst til að leiða og sameina vinstri menn með atkvæðakaupum úr ríkissjóði, vinsælu broti á einni af grundvallareglum vestrænna samfélaga og ákvörðun um áframhaldandi setu í embætti – sem allt færir siðferði stjórnmálanna aftur um áratugi. Ríkið, sem hefur bæði einokun á reglusetningu og þvingunarúrræðum í þjóðfélaginu, má ekki taka ákvarðanir sem takmarka frelsi almennings nema hafa til þess ótvíræðar lagaheimildir. Það er kallað lögmætisregla. Almenningur má hins vegar gera hvaðeina sem ekki er bannað. Lögmætisreglan er ein af meginreglum réttarríkisins og undirstaða vestrænna lýðræðisþjóðfélaga – og hefur í aðalatriðum stöðu stjórnarskrárákvæðis. Þegar ákvörðun stjórnvalds hefur ekki lagastoð – eins og úrskurður Umboðsmanns Alþingis bendir á að hvalveiðibann matvætaráðherra vorið 2023 hafi ekki – er það brot á lögmætisreglunni. Yfirskipuð regla Vegna stöðu sinnar er lögmætisreglan yfirskipuð almennum lögum, m.a. lögum um dýravernd – og þeir lögfræðingar sem halda öðru fram taka pólitísk sjónarmið fram yfir lögfræði. Enda þótt meirihluti íslensku þjóðarinnar sé andvígur hvalveiðum og telji þær ómannúðlegar, munu allir sem vilja búa í regluvæddu þjóðfélagi þar sem geðþóttaákvarðanir koma ekki til greina telja óhjákvæmilegt að veiðibann sé sett með lögmætum hætti. Sífellt færri taka undir gamla slagorðið „tilgangurinn helgar meðalið“, enda skapar það grundvöll fyrir þjóðfélagslega upplausn og opnar stjórnmálamönnum leiðir sem þeim eiga að vera lokaðar. Að leiða vinstri menn En svo vinsæl er hugmyndin um hvalveiðibann að útlit er fyrir að sameina megi vinstri menn, nú þegar gæti dregið að kosningum, um það mál. Og einmitt þetta mál má nota til að slá úr hendi Kristrúnar hjá Samfylkingunni mögulega forystu til vinstri, en færa hana í hendur Svandísar matvælaráðherra. Kristrún getur ekki með góðu móti sett sig upp á móti lögbroti Svandísar og greitt vantrauststillögu atkvæði á Alþingi vegna vinsælda hvalveiðibanns hjá vinstri mönnum. Í þessu máli getur hún ekki haft forystu. Að kaupa atkvæði Með hvalveiðibanninu vorið 2023 reyndi matvælaráðherra – og tekst kannski – að kaupa sér stuðning vinstra fólks, sem þó hefur almennt gefist upp á Vg sem vinstri sinnuðu stjórnmálaafli. Almenningur mun væntanlega þurfa að greiða milljarða úr ríkissjóði vegna bannsins. Munum að atkvæði verða ekki keypt nema út á vinsæl mál. Þetta er í annað sinn sem ráðherra Vg vegur að sjávarútveginum með því að kaupa sér atkvæði fyrir almannafé út á óvinsældir kvótakerfisins; áður var það Jón Bjarnason með reglugerð um makrílveiðar sem kostaði hundruð milljóna. Ómálefnaleg viðbrögð Þær ákvarðanir sem Svandís matvælaráðherra tók mánudaginn 22. janúar s.l., þ.e. að sitja áfram og láta endurskoða lögin um hvalveiðar, passa ekki tilefninu. Annars vegar hefði hvaða annar vestrænn stjórnmálamaður sem er sagt af sér – það eru hið eðlilega svar hennar – og hins vegar verða ný lög, sem mögulega heimila hvalveiðibann á grundvelli dýravelferðarsjónarmiða, aldrei afturvirk og koma banninu á vorinu 2023 því ekki við. Svör hennar eru ekki efnisleg eðlileg gagnvart þeim spurningum sem að henni var beint. Þá vísaði hún bótakröfum hvalveiðimannanna til ríkislögmanns til að ekki fari á milli mála hver borgar. Á Svandís erindi í ráðuneytið? Það segir sig sjálft að eftir ákvarðanir sínar, bæði á síðasta ári og þessu, á Svandís ekkert erindi í matvælaráðuneytið. Reikna má með að atvinnuvegurinn hafni henni. Því er eðlilegt að hún stígi til hliðar og feli Katrínu Jakobsdóttur, forsætisráðherra, málaflokkinn. Sem hún hefur nú gert. Ef Svandís á ekki erindi í ráðuneytið virðist ljóst að hún stefnir að kosningum innan skamms; kosningum þar sem hún fer fyrir vinstri mönnum í baráttunni við þá höfuðóvini þeirra sem hún hefur skilgreint – og eru kvótakerfið og Sjálfstæðisflokkurinn. Afstaða Vg til kvótakerfisins Það er reyndar sú mótsögn í þessu máli – þar sem Svandís leikur hlutverk refsivandar yfir sjávarútveginum – að Vg, sérstaklega landsbyggðarhluti flokksins, heldur hlífiskildi yfir kvótakerfinu og gerði það í Jóhönnustjórninni. Siðferði stjórnmálamanna Ef við horfum úr aðeins meiri fjarlægð á málin, verður ljóst að hluti menntamannasamfélagsins og er þá ekki síst átt við háskólana, margir fréttamenn, listafólk og síðast en ekki síst allur almenningur, hefur kallað eftir sterkari siðferðiskennd og aukinni ábyrgð stjórnmálamanna á eigin verkum. Hafa sumir talið vinstri menn leiða þá baráttu, en aðrir, að allir stjórnmálaflokkarnir séu undir sömu sök seldir. Nú blasir við hvort heldur er. Hér skal minnt á að ástandið hefur batnað verulega síðustu misseri og ár. Bakslag vinstri manna Ef Svandísi Svavarsdóttur tekst ætlunarverk sitt – að sameina vinstri menn undir sinni forystu með atkvæðakaupum úr ríkissjóði, vinsælu broti á einni af grundvallareglum vestrænna samfélaga og ákvörðun um áframhaldandi setu í embætti – hefur bakslag átt sér stað í baráttunni fyrir bættu stjórnmálasiðferði. Vinstri menn hafa þá gengið viljugir, óviljugir, á höggstokk pólitísks siðrofs og samþykkt gamla Ísland. Að stjórnmálamenn geti gert það sem þeim sýnist. Lokaorð Flestir stjórnsýslufræðingar og lögfræðingar horfa með ugg á gambít Svandísar Svavarsdóttur. Vinstri sinnaður almenningur virðist ekki endilega velja að búa í þjóðfélagi reglusetningar sem veitir stjórnmálamönnum aðhald – ef á móti standa vinsæl sjónarmið. En höfundur þessara orða getur hins vegar ekki hugsað sér að bakslag í siðvæðingu stjórnmálanna eigi sér stað – með stuðningi skoðanasystkina hans í stjórnmálum. Höfundur er stjórnsýslufræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur Arnþórsson Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Vinstri græn Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Sjá meira
Svandís Svavarsdóttir stillir Kristrúnu í Samfylkingunni og Sjálfstæðismönnunum upp við vegg – og býðst til að leiða og sameina vinstri menn með atkvæðakaupum úr ríkissjóði, vinsælu broti á einni af grundvallareglum vestrænna samfélaga og ákvörðun um áframhaldandi setu í embætti – sem allt færir siðferði stjórnmálanna aftur um áratugi. Ríkið, sem hefur bæði einokun á reglusetningu og þvingunarúrræðum í þjóðfélaginu, má ekki taka ákvarðanir sem takmarka frelsi almennings nema hafa til þess ótvíræðar lagaheimildir. Það er kallað lögmætisregla. Almenningur má hins vegar gera hvaðeina sem ekki er bannað. Lögmætisreglan er ein af meginreglum réttarríkisins og undirstaða vestrænna lýðræðisþjóðfélaga – og hefur í aðalatriðum stöðu stjórnarskrárákvæðis. Þegar ákvörðun stjórnvalds hefur ekki lagastoð – eins og úrskurður Umboðsmanns Alþingis bendir á að hvalveiðibann matvætaráðherra vorið 2023 hafi ekki – er það brot á lögmætisreglunni. Yfirskipuð regla Vegna stöðu sinnar er lögmætisreglan yfirskipuð almennum lögum, m.a. lögum um dýravernd – og þeir lögfræðingar sem halda öðru fram taka pólitísk sjónarmið fram yfir lögfræði. Enda þótt meirihluti íslensku þjóðarinnar sé andvígur hvalveiðum og telji þær ómannúðlegar, munu allir sem vilja búa í regluvæddu þjóðfélagi þar sem geðþóttaákvarðanir koma ekki til greina telja óhjákvæmilegt að veiðibann sé sett með lögmætum hætti. Sífellt færri taka undir gamla slagorðið „tilgangurinn helgar meðalið“, enda skapar það grundvöll fyrir þjóðfélagslega upplausn og opnar stjórnmálamönnum leiðir sem þeim eiga að vera lokaðar. Að leiða vinstri menn En svo vinsæl er hugmyndin um hvalveiðibann að útlit er fyrir að sameina megi vinstri menn, nú þegar gæti dregið að kosningum, um það mál. Og einmitt þetta mál má nota til að slá úr hendi Kristrúnar hjá Samfylkingunni mögulega forystu til vinstri, en færa hana í hendur Svandísar matvælaráðherra. Kristrún getur ekki með góðu móti sett sig upp á móti lögbroti Svandísar og greitt vantrauststillögu atkvæði á Alþingi vegna vinsælda hvalveiðibanns hjá vinstri mönnum. Í þessu máli getur hún ekki haft forystu. Að kaupa atkvæði Með hvalveiðibanninu vorið 2023 reyndi matvælaráðherra – og tekst kannski – að kaupa sér stuðning vinstra fólks, sem þó hefur almennt gefist upp á Vg sem vinstri sinnuðu stjórnmálaafli. Almenningur mun væntanlega þurfa að greiða milljarða úr ríkissjóði vegna bannsins. Munum að atkvæði verða ekki keypt nema út á vinsæl mál. Þetta er í annað sinn sem ráðherra Vg vegur að sjávarútveginum með því að kaupa sér atkvæði fyrir almannafé út á óvinsældir kvótakerfisins; áður var það Jón Bjarnason með reglugerð um makrílveiðar sem kostaði hundruð milljóna. Ómálefnaleg viðbrögð Þær ákvarðanir sem Svandís matvælaráðherra tók mánudaginn 22. janúar s.l., þ.e. að sitja áfram og láta endurskoða lögin um hvalveiðar, passa ekki tilefninu. Annars vegar hefði hvaða annar vestrænn stjórnmálamaður sem er sagt af sér – það eru hið eðlilega svar hennar – og hins vegar verða ný lög, sem mögulega heimila hvalveiðibann á grundvelli dýravelferðarsjónarmiða, aldrei afturvirk og koma banninu á vorinu 2023 því ekki við. Svör hennar eru ekki efnisleg eðlileg gagnvart þeim spurningum sem að henni var beint. Þá vísaði hún bótakröfum hvalveiðimannanna til ríkislögmanns til að ekki fari á milli mála hver borgar. Á Svandís erindi í ráðuneytið? Það segir sig sjálft að eftir ákvarðanir sínar, bæði á síðasta ári og þessu, á Svandís ekkert erindi í matvælaráðuneytið. Reikna má með að atvinnuvegurinn hafni henni. Því er eðlilegt að hún stígi til hliðar og feli Katrínu Jakobsdóttur, forsætisráðherra, málaflokkinn. Sem hún hefur nú gert. Ef Svandís á ekki erindi í ráðuneytið virðist ljóst að hún stefnir að kosningum innan skamms; kosningum þar sem hún fer fyrir vinstri mönnum í baráttunni við þá höfuðóvini þeirra sem hún hefur skilgreint – og eru kvótakerfið og Sjálfstæðisflokkurinn. Afstaða Vg til kvótakerfisins Það er reyndar sú mótsögn í þessu máli – þar sem Svandís leikur hlutverk refsivandar yfir sjávarútveginum – að Vg, sérstaklega landsbyggðarhluti flokksins, heldur hlífiskildi yfir kvótakerfinu og gerði það í Jóhönnustjórninni. Siðferði stjórnmálamanna Ef við horfum úr aðeins meiri fjarlægð á málin, verður ljóst að hluti menntamannasamfélagsins og er þá ekki síst átt við háskólana, margir fréttamenn, listafólk og síðast en ekki síst allur almenningur, hefur kallað eftir sterkari siðferðiskennd og aukinni ábyrgð stjórnmálamanna á eigin verkum. Hafa sumir talið vinstri menn leiða þá baráttu, en aðrir, að allir stjórnmálaflokkarnir séu undir sömu sök seldir. Nú blasir við hvort heldur er. Hér skal minnt á að ástandið hefur batnað verulega síðustu misseri og ár. Bakslag vinstri manna Ef Svandísi Svavarsdóttur tekst ætlunarverk sitt – að sameina vinstri menn undir sinni forystu með atkvæðakaupum úr ríkissjóði, vinsælu broti á einni af grundvallareglum vestrænna samfélaga og ákvörðun um áframhaldandi setu í embætti – hefur bakslag átt sér stað í baráttunni fyrir bættu stjórnmálasiðferði. Vinstri menn hafa þá gengið viljugir, óviljugir, á höggstokk pólitísks siðrofs og samþykkt gamla Ísland. Að stjórnmálamenn geti gert það sem þeim sýnist. Lokaorð Flestir stjórnsýslufræðingar og lögfræðingar horfa með ugg á gambít Svandísar Svavarsdóttur. Vinstri sinnaður almenningur virðist ekki endilega velja að búa í þjóðfélagi reglusetningar sem veitir stjórnmálamönnum aðhald – ef á móti standa vinsæl sjónarmið. En höfundur þessara orða getur hins vegar ekki hugsað sér að bakslag í siðvæðingu stjórnmálanna eigi sér stað – með stuðningi skoðanasystkina hans í stjórnmálum. Höfundur er stjórnsýslufræðingur.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun