Fjölbreytni er ofmetin Pawel Bartoszek skrifar 31. janúar 2024 11:00 Víða í skipulagi nýrra hverfa er sett fram krafa um fjölbreytni. Hún birtist helst í tvennu: Í fyrsta lagi í kröfu um að útlit húsa sé ekki einsleitt heldur brotið upp með einhverjum hætti. Í öðru lagi í kröfu um að ólíkir arkitektar komi að hönnun ólíkra reita. Hvort tveggja má til dæmis finna í skipulagi Hlíðarenda sem og skipulagi Nýja-Skerjafjarðar. Eins og allar kröfur sem við setjum þá kostar þetta auðvitað. Hönnuðurinn sem hannar húsið getur ekki haft hæðirnar eða stigagangana of líka og þarf að hanna nýtt í hvert skipti. Verktakinn sem kaupir lóðina til að byggja getur ekki keypt teikningarnar af sama arkitekt og teiknaði húsið við hliðina á af því að… arkitektarnir þurfa að vera ólíkir. Væntanlega byggist hugmyndin um fjölbreytni á þeirri nálgun að fyrst fólk sé ólíkt þá ættu húsin og íbúðirnar sem það býr í að vera það líka. En við höfum hingað til ekki þurft að þvinga aðra markaði í sömu átt. Það eru ekki settar reglur um að bílafloti landsmanna skuli vera svona og svona fjölbreyttur þegar kemur að tegundum og litavali. Hann er það án slíkra inngripa. Var Norðurmýrin skipulagsslys? Til að skjóta fólki skelk í bringu sýna úrbanískar greinar stundum myndir af nýbyggðum hverfum frá Bandaríkjunum eða Asíu þar öllu einbýlishúsin eða blokkirnar eru meira og minna eins. En það auðvelt að leika þann leik. Ef við skoðum þessa mynd af Norðurmýrinni og Hlíðunum frá því um miðja seinustu öll þá má greina svipaða einsleitni. Sigurhans E. Vignir. Ljósmyndasafn Reykjavíkur Norðurmýrin nýbyggð er þannig eins og fullkomið dæmi um það sem nútíma-skipulagstískan er að reyna að hindra. Byggðin er einsleit. Einn maður, Einar Sveinsson, kemur bæði að því að teikna hverfið og flest húsin í því. Sama á við í Hlíðunum þar sem heilu húsaraðirnar eru smíðaðar eftir sömu teikningum frá Guðjóni Samúelssyni og nokkrum öðrum. Það er samt ekki þannig að Hlíðarnar eða Norðurmýrin séu hverfi sem fólk forðast. Því fer fjarri. Eða að samsetning íbúanna í húsunum sé einsleit þótt húsin sjálf séu það. Dæmigert hús í Hlíðunum getur hæglega hýst eftirfarandi íbúa: a) ungt fólk í kjallara, b) kjarnafjölskyldu á jarðhæð, c) ráðsett hjón á efri hæð og d) nýfráskilinn skrifstofumann í risinu. Þetta er sú fjölbreytni sem telur. Að húsin séu öll eins og teiknuð af sömu körlunum, skiptir minna máli. Síðan er hús líka svolítið eins og nýfædd börn. Við erum öll svipuð á fæðingardeildinni en síðan breytumst við þegar á líður, sum okkar stækka meira en önnur, sum okkar fara vel með sig, önnur ekki. Við verðum öll fjölbreytt með tíma. Ef við færum okkur út fyrir landsteinana þá getum skoðað staði eins og Barcelona þar sem „einsleitnin” hefur náð hámarki. Richard Sennett Þetta er auðvitað mjög einsleitt allt saman. Andspænis þessum gætum við skoðað einbýlishúsahverfi þar sem hver íbúi byggir hús eftir eigin höfði. Útlitslega verða slík hverfi ekki einsleit en ef allir íbúar eru á svipuðum aldri, með svipaðar tekjur, ef fólk getur ekki stækkað eða minnkað við sig innan hverfis og barnafjöldi í hverfinu sveiflast vegna þessa þá er það mikið meira vandamál heldur en það að húsin líti svipað út. Slökum á kröfunni um fjölbreytni í hönnun Mikilvægt er að halda dampi í uppbyggingu húsnæðis. Það er eðlilegt að rýna stöðugt hvaða kröfur eru lagðar á húsbyggjendur og í hvaða tilgangi. Ég er ekki sammála þeim sem telja að einfaldasta leiðin sé leggja til hliðar öll markmið varðandi þéttingu byggðar og teppaleggja allar heiðar og tún í jaðri byggðar með nýjum hverfum. Það kallar líka á mikinn kostnað vegna uppbyggingar vega og annarra innviða. Hins vegar ætti að slaka á sumum kröfum um fjölbreytni í hönnun á uppbyggingarreitum. Ef hús er vel hannað er bæði ódýrt og skynsamlegt að afrita hönnunina, og byggja fleiri vel hönnuð hús. Aðalatriðið er að göturýmið sé öruggt og gott, í mannlegum skala og að sá sem ferðist um hverfið á tveimur jafnfljótum hafi eitthvað nýtt að upplifa með reglulegu millibili. Fjölbreytni í húsahönnun getur verið rétta leiðin til þess, en þannig er það ekki alltaf. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pawel Bartoszek Viðreisn Reykjavík Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Víða í skipulagi nýrra hverfa er sett fram krafa um fjölbreytni. Hún birtist helst í tvennu: Í fyrsta lagi í kröfu um að útlit húsa sé ekki einsleitt heldur brotið upp með einhverjum hætti. Í öðru lagi í kröfu um að ólíkir arkitektar komi að hönnun ólíkra reita. Hvort tveggja má til dæmis finna í skipulagi Hlíðarenda sem og skipulagi Nýja-Skerjafjarðar. Eins og allar kröfur sem við setjum þá kostar þetta auðvitað. Hönnuðurinn sem hannar húsið getur ekki haft hæðirnar eða stigagangana of líka og þarf að hanna nýtt í hvert skipti. Verktakinn sem kaupir lóðina til að byggja getur ekki keypt teikningarnar af sama arkitekt og teiknaði húsið við hliðina á af því að… arkitektarnir þurfa að vera ólíkir. Væntanlega byggist hugmyndin um fjölbreytni á þeirri nálgun að fyrst fólk sé ólíkt þá ættu húsin og íbúðirnar sem það býr í að vera það líka. En við höfum hingað til ekki þurft að þvinga aðra markaði í sömu átt. Það eru ekki settar reglur um að bílafloti landsmanna skuli vera svona og svona fjölbreyttur þegar kemur að tegundum og litavali. Hann er það án slíkra inngripa. Var Norðurmýrin skipulagsslys? Til að skjóta fólki skelk í bringu sýna úrbanískar greinar stundum myndir af nýbyggðum hverfum frá Bandaríkjunum eða Asíu þar öllu einbýlishúsin eða blokkirnar eru meira og minna eins. En það auðvelt að leika þann leik. Ef við skoðum þessa mynd af Norðurmýrinni og Hlíðunum frá því um miðja seinustu öll þá má greina svipaða einsleitni. Sigurhans E. Vignir. Ljósmyndasafn Reykjavíkur Norðurmýrin nýbyggð er þannig eins og fullkomið dæmi um það sem nútíma-skipulagstískan er að reyna að hindra. Byggðin er einsleit. Einn maður, Einar Sveinsson, kemur bæði að því að teikna hverfið og flest húsin í því. Sama á við í Hlíðunum þar sem heilu húsaraðirnar eru smíðaðar eftir sömu teikningum frá Guðjóni Samúelssyni og nokkrum öðrum. Það er samt ekki þannig að Hlíðarnar eða Norðurmýrin séu hverfi sem fólk forðast. Því fer fjarri. Eða að samsetning íbúanna í húsunum sé einsleit þótt húsin sjálf séu það. Dæmigert hús í Hlíðunum getur hæglega hýst eftirfarandi íbúa: a) ungt fólk í kjallara, b) kjarnafjölskyldu á jarðhæð, c) ráðsett hjón á efri hæð og d) nýfráskilinn skrifstofumann í risinu. Þetta er sú fjölbreytni sem telur. Að húsin séu öll eins og teiknuð af sömu körlunum, skiptir minna máli. Síðan er hús líka svolítið eins og nýfædd börn. Við erum öll svipuð á fæðingardeildinni en síðan breytumst við þegar á líður, sum okkar stækka meira en önnur, sum okkar fara vel með sig, önnur ekki. Við verðum öll fjölbreytt með tíma. Ef við færum okkur út fyrir landsteinana þá getum skoðað staði eins og Barcelona þar sem „einsleitnin” hefur náð hámarki. Richard Sennett Þetta er auðvitað mjög einsleitt allt saman. Andspænis þessum gætum við skoðað einbýlishúsahverfi þar sem hver íbúi byggir hús eftir eigin höfði. Útlitslega verða slík hverfi ekki einsleit en ef allir íbúar eru á svipuðum aldri, með svipaðar tekjur, ef fólk getur ekki stækkað eða minnkað við sig innan hverfis og barnafjöldi í hverfinu sveiflast vegna þessa þá er það mikið meira vandamál heldur en það að húsin líti svipað út. Slökum á kröfunni um fjölbreytni í hönnun Mikilvægt er að halda dampi í uppbyggingu húsnæðis. Það er eðlilegt að rýna stöðugt hvaða kröfur eru lagðar á húsbyggjendur og í hvaða tilgangi. Ég er ekki sammála þeim sem telja að einfaldasta leiðin sé leggja til hliðar öll markmið varðandi þéttingu byggðar og teppaleggja allar heiðar og tún í jaðri byggðar með nýjum hverfum. Það kallar líka á mikinn kostnað vegna uppbyggingar vega og annarra innviða. Hins vegar ætti að slaka á sumum kröfum um fjölbreytni í hönnun á uppbyggingarreitum. Ef hús er vel hannað er bæði ódýrt og skynsamlegt að afrita hönnunina, og byggja fleiri vel hönnuð hús. Aðalatriðið er að göturýmið sé öruggt og gott, í mannlegum skala og að sá sem ferðist um hverfið á tveimur jafnfljótum hafi eitthvað nýtt að upplifa með reglulegu millibili. Fjölbreytni í húsahönnun getur verið rétta leiðin til þess, en þannig er það ekki alltaf. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar.