Fíllinn í herberginu Isabel Alejandra Díaz skrifar 6. febrúar 2024 07:31 Í kringum síðustu alþingiskosningar átti sér hvergi stað heildstæð umræða um menntamál. Það var því engin leið fyrir okkur stúdenta eða háskólayfirvöld að vita hverjar áherslur stjórnmálaflokkana yrðu í málaflokknum. Það var svo sem í takt við allverulegan skort á pólitískum vilja ríkisstjórnarinnar til að fjárfesta í menntun af krafti. Við bundum þó vonir við að þegar talið yrði upp úr öllum kjörkössum myndum við sjá áþreifanlega stórsókn í menntamálum þvert á skólastig sem og raunverulegan samstarfsvilja. Málaflokknum hefur síðan verið stokkað upp og dreift á hvorki meira né minna en fjögur ráðuneyti[1] og var háskólastigið sérstaklega tekið út fyrir sviga með nýju háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneyti. Ætla mátti að með því fyrirkomulagi væru fólgin ákveðin tækifæri, enda stemmdi það að málefni háskólanna væru flokkuð með vísindum, rannsóknum og nýsköpun þar sem eitt meginhlutverk þeirra er að leiða af sér þekkingu inn í samfélagið. Áfram stóð þó eftir fíllinn í herberginu: vanfjármögnun háskólastigsins. Áherslur nýs ráðuneytis gagnvart háskólastiginu fela m.a. í sér að draga úr yfirbyggingu og auka skilvirkni í rekstri háskólastofnana með fjárhagslegum hvötum. Þannig varð verkefnið Samstarf háskóla sett á fót árið 2022. Háskólarnir áttu nú að koma sér saman um verkefni og skila inn umsóknum til ráðuneytisins þar sem þær voru metnar m.t.t. ávinnings, nýsköpunar, gæði verkáætlana, kostnaðar og skilvirknis.[2] Styrkjaúthlutunin er þannig stjórntæki ráðherra til að fjármagna verkefni er samræmast ákveðnum skilyrðum og áhersluþáttum sem ráðherra sjálfur hefur sett fram, óháð því hvað háskólarnir þurfa eða hafa um það að segja.[3] Punkturinn yfir i-ið er síðan að umræddur samstarfssjóður samanstendur af fjármunum sem teknir voruúr þegar vanfjármagnaða kerfinu og þeim „forgangsraðað“ í fjárhagslega hvata. Nú fetar háskólaráðuneytið í fótspor mennta- og barnamálaráðherra og hvetur til sameiningar háskólastofnana; annars vegar Háskólann á Akureyri og Háskólann á Bifröst, og hins vegar Háskóla Íslands og Háskólann á Hólum í háskólasamstæðu. Líkt og áformin voru með MA og VMA virðist ákvörðun ráðuneytisins ekki byggja á heildstæðri greiningu og því hæplega haldbær gögn til grundvallar téðra áforma. Það voru t.d. HÍ og HH sem framkvæmdu slíka greiningu sjálf (reyndar án neinnar aðkomu fulltrúa stúdenta þrátt fyrir beiðnir um slíkt). Ekki að það komi á óvart, við vitum jú að þetta snýst allt um hagræðingu í ríkisrekstri..…hjá ríkisstjórninni sem fjölgaði ráðuneytum úr 10 í 12 og setti á laggirnar ný ráðuneyti fyrir yfir tvo milljarða króna.[4] Ég ætla svo sem ekki að taka afstöðu til sameiningaráforma framhalds- eða háskólastofnana en vil endilega benda á að í nýrri úthlutun úr sjóði Samstarfs háskóla fara 400.000.000 kr. í sameiningar HA, HB, HÍ og HH. Samtals fara 741.150.000 í allan pakkann; rannsóknarsjóð sameinaðs HA og HB, nýjar námsleiðir og vettvangsakademíu.[5] Þegar kemur að pólitík er sárafátt einfalt, en þetta reikningsdæmi er það þó. Hér er verið að úthluta svokölluðum styrk úr Samstarfi háskóla (sem sett var á fót til að efla samstarf og samvinnu háskólana með nota bene fjármunum sem teknir voru úr þegar fjársveltu kerfi) í verkefni sem er raunar af stærri toga og krefst vandaðrar meðferðar. Samstarf, sameiningar og annars konar breytingar kunna að vera af hinu góða, ég er ekki ósammála ráðherra þar. Það skýtur hins vegar skökku við, að því sé haldið fram að með þessum aðgerðum sé verið að efla háskólasamfélagið þegar raunin er sú að það er haldið pólitískum takmörkunum í nafni hagræðingar og skilvirknis. Það bara getur ekki staðist að háskólarnir eigi að takast á við þessar auknar kröfur á óstöðugum grunni undirfjármögnunar. Þeir eru þegar að skera niður kennslu og rannsóknir og búa óhjákvæmilega til íþyngjandi starfsaðstæður, meira álag og minni gæði vegna áherslna ríkisstjórnarinnar í málaflokknum. Stúdentahreyfingin hefur löngum krafist þess að fjármögnun háskólastigsins sé eitt helsta forgangsatriði stjórnvalda svo gæði náms sé tryggt, rannsóknarstarf eflt og samkeppnishæfni okkar styrkt þannig að Ísland sé ekki eftirbátur hinna Norðurlandana. Það gerist hins vegar ekki aðeins með því að „forgangsraða öðruvísi“ og líta á háskólastofnanir sem færibönd fyrir atvinnulífið. Ekki þegar tilfærsla á fjármagni er dulbúið sem nýjar fjárfestingar og síður þegar áherslur nýsfjármögnunarlíkans háskóla eiga nú að byggja á fjárhagslegum hvötum. Höfundur er ungmennafulltrúi Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði mennta, vísinda og menningar [1]a) Ráðuneytin fjögur eru eftirfarandi: Háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið, menningar- og viðskiptaráðuneytið, mennta- og barnamálaráðuneytið og félags- og vinnumarkaðsráðuneytið. b) Ríkisendurskoðun. Breytingar á stjórnarmálefnum ráðuneyta: Stjórnsýsluúttekt. Reykjavík: Ríkisendurskoðun, 2023. [2] Stjórnarráð Íslands, „Samstarf háskóla opið fyrir umsóknir,“ https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2022/11/04/Samstarf-haskola-opid-fyrir-umsoknir/ (sótt 31. janúar 2024). [3] Geir Sigurðsson, „Um fúsk, óráðsíu og ósannindi háskólaráðherra,“ visir.is, 20. febrúar 2023. https://www.visir.is/g/20232380352d/um-fusk-o-rad-siu-og-o-sannindi-ha-skola-rad-herra (sótt 31. janúar 2024). [4] Þórður Snær Júlíusson, „Ekkert mat lagt á kostnað við fjölgun ráðuneyta í næstum tvö ár,“ heimildin.is, 18. desember 2023. https://heimildin.is/grein/20040/ (sótt 3. febrúar 2024). [5] Stjórnarráð Íslands, „Úthlutun úr Samstarfi háskóla,“ https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2024/01/30/Uthlutun-ur-Samstarfi-haskola/ (sótt 31. janúar 2024). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Háskólar Hagsmunir stúdenta Isabel Alejandra Díaz Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Sjá meira
Í kringum síðustu alþingiskosningar átti sér hvergi stað heildstæð umræða um menntamál. Það var því engin leið fyrir okkur stúdenta eða háskólayfirvöld að vita hverjar áherslur stjórnmálaflokkana yrðu í málaflokknum. Það var svo sem í takt við allverulegan skort á pólitískum vilja ríkisstjórnarinnar til að fjárfesta í menntun af krafti. Við bundum þó vonir við að þegar talið yrði upp úr öllum kjörkössum myndum við sjá áþreifanlega stórsókn í menntamálum þvert á skólastig sem og raunverulegan samstarfsvilja. Málaflokknum hefur síðan verið stokkað upp og dreift á hvorki meira né minna en fjögur ráðuneyti[1] og var háskólastigið sérstaklega tekið út fyrir sviga með nýju háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneyti. Ætla mátti að með því fyrirkomulagi væru fólgin ákveðin tækifæri, enda stemmdi það að málefni háskólanna væru flokkuð með vísindum, rannsóknum og nýsköpun þar sem eitt meginhlutverk þeirra er að leiða af sér þekkingu inn í samfélagið. Áfram stóð þó eftir fíllinn í herberginu: vanfjármögnun háskólastigsins. Áherslur nýs ráðuneytis gagnvart háskólastiginu fela m.a. í sér að draga úr yfirbyggingu og auka skilvirkni í rekstri háskólastofnana með fjárhagslegum hvötum. Þannig varð verkefnið Samstarf háskóla sett á fót árið 2022. Háskólarnir áttu nú að koma sér saman um verkefni og skila inn umsóknum til ráðuneytisins þar sem þær voru metnar m.t.t. ávinnings, nýsköpunar, gæði verkáætlana, kostnaðar og skilvirknis.[2] Styrkjaúthlutunin er þannig stjórntæki ráðherra til að fjármagna verkefni er samræmast ákveðnum skilyrðum og áhersluþáttum sem ráðherra sjálfur hefur sett fram, óháð því hvað háskólarnir þurfa eða hafa um það að segja.[3] Punkturinn yfir i-ið er síðan að umræddur samstarfssjóður samanstendur af fjármunum sem teknir voruúr þegar vanfjármagnaða kerfinu og þeim „forgangsraðað“ í fjárhagslega hvata. Nú fetar háskólaráðuneytið í fótspor mennta- og barnamálaráðherra og hvetur til sameiningar háskólastofnana; annars vegar Háskólann á Akureyri og Háskólann á Bifröst, og hins vegar Háskóla Íslands og Háskólann á Hólum í háskólasamstæðu. Líkt og áformin voru með MA og VMA virðist ákvörðun ráðuneytisins ekki byggja á heildstæðri greiningu og því hæplega haldbær gögn til grundvallar téðra áforma. Það voru t.d. HÍ og HH sem framkvæmdu slíka greiningu sjálf (reyndar án neinnar aðkomu fulltrúa stúdenta þrátt fyrir beiðnir um slíkt). Ekki að það komi á óvart, við vitum jú að þetta snýst allt um hagræðingu í ríkisrekstri..…hjá ríkisstjórninni sem fjölgaði ráðuneytum úr 10 í 12 og setti á laggirnar ný ráðuneyti fyrir yfir tvo milljarða króna.[4] Ég ætla svo sem ekki að taka afstöðu til sameiningaráforma framhalds- eða háskólastofnana en vil endilega benda á að í nýrri úthlutun úr sjóði Samstarfs háskóla fara 400.000.000 kr. í sameiningar HA, HB, HÍ og HH. Samtals fara 741.150.000 í allan pakkann; rannsóknarsjóð sameinaðs HA og HB, nýjar námsleiðir og vettvangsakademíu.[5] Þegar kemur að pólitík er sárafátt einfalt, en þetta reikningsdæmi er það þó. Hér er verið að úthluta svokölluðum styrk úr Samstarfi háskóla (sem sett var á fót til að efla samstarf og samvinnu háskólana með nota bene fjármunum sem teknir voru úr þegar fjársveltu kerfi) í verkefni sem er raunar af stærri toga og krefst vandaðrar meðferðar. Samstarf, sameiningar og annars konar breytingar kunna að vera af hinu góða, ég er ekki ósammála ráðherra þar. Það skýtur hins vegar skökku við, að því sé haldið fram að með þessum aðgerðum sé verið að efla háskólasamfélagið þegar raunin er sú að það er haldið pólitískum takmörkunum í nafni hagræðingar og skilvirknis. Það bara getur ekki staðist að háskólarnir eigi að takast á við þessar auknar kröfur á óstöðugum grunni undirfjármögnunar. Þeir eru þegar að skera niður kennslu og rannsóknir og búa óhjákvæmilega til íþyngjandi starfsaðstæður, meira álag og minni gæði vegna áherslna ríkisstjórnarinnar í málaflokknum. Stúdentahreyfingin hefur löngum krafist þess að fjármögnun háskólastigsins sé eitt helsta forgangsatriði stjórnvalda svo gæði náms sé tryggt, rannsóknarstarf eflt og samkeppnishæfni okkar styrkt þannig að Ísland sé ekki eftirbátur hinna Norðurlandana. Það gerist hins vegar ekki aðeins með því að „forgangsraða öðruvísi“ og líta á háskólastofnanir sem færibönd fyrir atvinnulífið. Ekki þegar tilfærsla á fjármagni er dulbúið sem nýjar fjárfestingar og síður þegar áherslur nýsfjármögnunarlíkans háskóla eiga nú að byggja á fjárhagslegum hvötum. Höfundur er ungmennafulltrúi Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði mennta, vísinda og menningar [1]a) Ráðuneytin fjögur eru eftirfarandi: Háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið, menningar- og viðskiptaráðuneytið, mennta- og barnamálaráðuneytið og félags- og vinnumarkaðsráðuneytið. b) Ríkisendurskoðun. Breytingar á stjórnarmálefnum ráðuneyta: Stjórnsýsluúttekt. Reykjavík: Ríkisendurskoðun, 2023. [2] Stjórnarráð Íslands, „Samstarf háskóla opið fyrir umsóknir,“ https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2022/11/04/Samstarf-haskola-opid-fyrir-umsoknir/ (sótt 31. janúar 2024). [3] Geir Sigurðsson, „Um fúsk, óráðsíu og ósannindi háskólaráðherra,“ visir.is, 20. febrúar 2023. https://www.visir.is/g/20232380352d/um-fusk-o-rad-siu-og-o-sannindi-ha-skola-rad-herra (sótt 31. janúar 2024). [4] Þórður Snær Júlíusson, „Ekkert mat lagt á kostnað við fjölgun ráðuneyta í næstum tvö ár,“ heimildin.is, 18. desember 2023. https://heimildin.is/grein/20040/ (sótt 3. febrúar 2024). [5] Stjórnarráð Íslands, „Úthlutun úr Samstarfi háskóla,“ https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2024/01/30/Uthlutun-ur-Samstarfi-haskola/ (sótt 31. janúar 2024).
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun