Rannsóknir lögreglu megi ekki dragast á langinn Jón Þór Stefánsson skrifar 15. febrúar 2024 08:01 Hildur Sverrisdóttir þingflokksformaður Sjálfstæðisflokksins segir að lögreglu sé ekki veitt nægilegt aðhald við rannsókn mála í núgildandi lögum. Vísir/Vilhelm Þingmenn fimm þingflokka hafa lagt fram frumvarp um breytingu á lögum um meðferð sakamála. Þar er lagt til að rannsókn lögreglu á sakamálum megi ekki standa yfir í meira en ár. Þó megi lögregla óska eftir framlengingu rannsóknar til dómstóla, en þá þarf dómari að úrskurða um framlengingu rannsóknarinnar um eitt ár í senn. Til þess þarf tvö skilyrði: Að rannsókn lögreglu hafi verið virk og nauðsynlegt sé að halda henni áfram. Og að rannsókn vari samanlagt ekki lengur en fimm ár. Þrátt fyrir þetta segir að dómara sé heimilt að framlengja rannsókn máls um allt að eitt ár í senn, eins oft og þurfa þykir, ef fyrir liggur að tafir á rannsókn máls eru tilkomnar vegna ólögmætrar háttsemi hins grunaða eða annara sem honum tengjast. Jafnframt er lagt til að dæma skuli sakborningi bætur sæti hann rannsókn lengur en í eitt ár og rannsóknin síðan felld niður eða viðkomandi sýknaður. „Markmið frumvarpsins er að skerpa á þeim reglum sem nú þegar gilda um rannsókn sakamála og tryggja að rannsóknir dragist ekki um of,“ segir Hildur Sverrisdóttir, fyrsti flutningsmaður frumvarpsins og þingflokksformaður Sjálfstæðisflokksins. „Auðvitað veit maður að ýmsar rannsóknir eru veigamiklar og þurfa sinn tíma, og einhverjar rannsóknir er ekki hægt að vinna innan árs. En ég er ekki að leggja til að rannsókn verði hætt eftir ár. Ég er eingöngu að leggja til að lögreglan þurfi að sýna fram á að hún hafi annars vegar verið með virka rannsókn, og hins vegar að það sé ástæða til að halda henni áfram,“ segir Hildur. „Að mínu mati er lögreglu ekki veitt nægilegt aðhald við rannsókn mála í gildandi lögum og enga tímafresti er að finna hversu lengi megi rannsaka mál án þess að sýnt sé fram á nauðsyn þess. Til eru dæmi þess að fólk hafi haft réttarstöðu sakbornings í næstum áratug, jafnvel án þess að virk rannsókn hafi staðið yfir megnið af tímanum, til þess eins að málið sé svo fellt niður. Þá hefur sakborningurinn þurft að þola að hafa réttstöðu grunaðs svo árum skiptir, jafnvel af engri augljósri ástæðu, og fær það ekki bætt á nokkurn hátt.“ Eðlilegra að lögreglan sýni fram á mikilvægi rannsóknarinnar Hildur segir eðlilegra að lögin viðurkenni þau íþyngjandi áhrif sem sakamálarannsókn hafi á sakborninga. „Að hafa stöðu sakbornings hefur augljósleg gríðarlega íþyngjandi áhrif á einstaklinga og getur sömuleiðis haft bein lagaleg áhrif á hagsmuni fólks.“ Að mati Hildar er eðlilegra að lögregla sýni fram á nauðsyn þess að rannsókn haldi áfram, frekar en hið gagnstæða, að sakborningur þurfi að sýna fram á að rannsóknarinnar sé ekki þörf. Þá minnist hún á að sakborningar geti verið í viðkvæmri stöðu, til að mynda vegna aldurs eða andlegra veikinda. „Í mínum huga er þetta einfaldlega mannréttindamál fyrir fólk og til þess fallið að styrkja réttarríkið sem er grundvöllur sanngjarns og góðs samfélags.“ Telur frumvarpið gott fyrir þolendur kynferðisofbeldis Hildur telur að tillögurnar muni þjóna þolendum í kynferðisafbrotamálum. „Það er klárlega þeirra hagur, og ætlaðra gerenda líka, að úr þeim málum sé leyst á sem allra skemmstum tíma. Þá leiðir af eðli þeirra mála að mikilvægt er að lögregla bregðist hratt við og afli gagna og skýrslna við fyrsta mögulega tækifæri. Almennt eru þessi mál auk þess ekki flókin í rannsókn, þótt sönnunarbyrðin geti verið erfið. Ég tel því að breyting af þessum toga, sem setur þrýsting á lögreglu að bregðast hratt við, þjóni einmitt þessum málaflokki.“ Hún bendir á að árstímaklukkan byrji ekki að tikka fyrr en viðkomandi fái réttarstöðu sakbornings. Hún segir því að reglur dragi ekki úr möguleikum brotaþola, til dæmis í kynferðisbrotamálum, til að koma fram með kæru jafnvel árum eftir að atvik málsins eigi sér stað. Aðspurð um hvort frumvarpið sem lagt sé fram eigi sér einhverja erlenda fyrirmynd segir Hildur að á Norðurlöndunum sé ekki að finna þak á því hversu lengi rannsókn megi standa yfir. Hins vegar sé kveðið á um bætur í norskum og dönskum lögum á svipaðan hátt og hún leggi til. „Það verður einhver að vera fyrstur til að gera réttarbæturnar.“ Líkt og áður segir er frumvarpið lagt fram af þingmönnum fimm flokka. Sjálfstæðisflokkurinn er mest áberandi, en átta þingmenn úr honum flytja frumvarpið. Píratar, Flokkur fólksins, Viðreisn og Framsóknarflokkurinn taka líka þátt. Dómstólar Lögreglan Kynferðisofbeldi Alþingi Sjálfstæðisflokkurinn Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Vísbending um að flutningaskip hafi hvolft bátnum Innlent Skipstjórinn og tveir stýrimenn handteknir vegna sjóslyssins Innlent Miklar breytingar á fylgi fyrir kappræður Stöðvar 2 í kvöld Innlent Fólk muni ekki borga 200 þúsund fyrir „heimili sem það notar sem sumarbústað“ Innlent Svona voru kappræður sex efstu í baráttunni um Bessastaði Innlent Katrín tekur forystuna á ný og Halla T í sókn Innlent Hundrað milljarða fjárfesting í uppnámi Innlent Meinleysisgrey sem séu lífríkinu afar mikilvæg Innlent „Heill vinnustaður er dreginn sundur og saman í háði“ Innlent Fleiri fréttir Staldraði við þegar talað var um fóstur sem frumuklasa Skipstjórinn gistir fangageymslur ásamt stýrimanni Kviknaði í bensínbíl í akstri á Dalbraut Einhver í herberginu segi ekki satt „Við erum ekki hlutlaus þjóð“ Katrín tekur forystuna á ný og Halla T í sókn Vendingar í nýrri könnun og mannbjörg á ögurstundu Svona voru kappræður sex efstu í baráttunni um Bessastaði Spyr hvort eðlilegt sé að ráðherrar taki þátt í erlendum mótmælum Viktor hvetur forsetaframbjóðendur til að sniðganga Stöð 2 Skipstjórinn og tveir stýrimenn handteknir vegna sjóslyssins Óvinnufær eftir harkalegt fall þegar strappur slitnaði Skipuð aðstoðarlögreglustjóri á höfuðborgarsvæðinu Valdimar Hermannsson nýr sveitarstjóri Vopnafjarðarhrepps Bjarni ætlar að geta Katrínar í formálanum Þórey í Konukoti hlaut mannréttindaverðlaun Reykjavíkur Nafnið Hroði of hroðalegt Fékk sting í hjartað þegar hann sá nafnið á bátnum Um 920 mál óafgreidd hjá kærunefnd útlendingamála Færa almannavarnastig niður á óvissustig vegna vatnslagnarinnar Fólk muni ekki borga 200 þúsund fyrir „heimili sem það notar sem sumarbústað“ Vísbending um að flutningaskip hafi hvolft bátnum Skikkar lögreglu til að rannsaka stjórn aðventista Sjóslys, Þórkatla og framtíð Play Kvikusöfnunin áfram stöðug Tóku niður íslenska svikasíðu með FBI Hafna tilboðum í áætlunarflug milli Reykjavíkur og Hornafjarðar Segir rangt að gjaldskylda á nagladekk sé í skoðun „Blaut tuska í andlit Félags eldri borgara í Reykjavík“ Vilja sinna Íslendingum á Spáni betur Sjá meira
Þó megi lögregla óska eftir framlengingu rannsóknar til dómstóla, en þá þarf dómari að úrskurða um framlengingu rannsóknarinnar um eitt ár í senn. Til þess þarf tvö skilyrði: Að rannsókn lögreglu hafi verið virk og nauðsynlegt sé að halda henni áfram. Og að rannsókn vari samanlagt ekki lengur en fimm ár. Þrátt fyrir þetta segir að dómara sé heimilt að framlengja rannsókn máls um allt að eitt ár í senn, eins oft og þurfa þykir, ef fyrir liggur að tafir á rannsókn máls eru tilkomnar vegna ólögmætrar háttsemi hins grunaða eða annara sem honum tengjast. Jafnframt er lagt til að dæma skuli sakborningi bætur sæti hann rannsókn lengur en í eitt ár og rannsóknin síðan felld niður eða viðkomandi sýknaður. „Markmið frumvarpsins er að skerpa á þeim reglum sem nú þegar gilda um rannsókn sakamála og tryggja að rannsóknir dragist ekki um of,“ segir Hildur Sverrisdóttir, fyrsti flutningsmaður frumvarpsins og þingflokksformaður Sjálfstæðisflokksins. „Auðvitað veit maður að ýmsar rannsóknir eru veigamiklar og þurfa sinn tíma, og einhverjar rannsóknir er ekki hægt að vinna innan árs. En ég er ekki að leggja til að rannsókn verði hætt eftir ár. Ég er eingöngu að leggja til að lögreglan þurfi að sýna fram á að hún hafi annars vegar verið með virka rannsókn, og hins vegar að það sé ástæða til að halda henni áfram,“ segir Hildur. „Að mínu mati er lögreglu ekki veitt nægilegt aðhald við rannsókn mála í gildandi lögum og enga tímafresti er að finna hversu lengi megi rannsaka mál án þess að sýnt sé fram á nauðsyn þess. Til eru dæmi þess að fólk hafi haft réttarstöðu sakbornings í næstum áratug, jafnvel án þess að virk rannsókn hafi staðið yfir megnið af tímanum, til þess eins að málið sé svo fellt niður. Þá hefur sakborningurinn þurft að þola að hafa réttstöðu grunaðs svo árum skiptir, jafnvel af engri augljósri ástæðu, og fær það ekki bætt á nokkurn hátt.“ Eðlilegra að lögreglan sýni fram á mikilvægi rannsóknarinnar Hildur segir eðlilegra að lögin viðurkenni þau íþyngjandi áhrif sem sakamálarannsókn hafi á sakborninga. „Að hafa stöðu sakbornings hefur augljósleg gríðarlega íþyngjandi áhrif á einstaklinga og getur sömuleiðis haft bein lagaleg áhrif á hagsmuni fólks.“ Að mati Hildar er eðlilegra að lögregla sýni fram á nauðsyn þess að rannsókn haldi áfram, frekar en hið gagnstæða, að sakborningur þurfi að sýna fram á að rannsóknarinnar sé ekki þörf. Þá minnist hún á að sakborningar geti verið í viðkvæmri stöðu, til að mynda vegna aldurs eða andlegra veikinda. „Í mínum huga er þetta einfaldlega mannréttindamál fyrir fólk og til þess fallið að styrkja réttarríkið sem er grundvöllur sanngjarns og góðs samfélags.“ Telur frumvarpið gott fyrir þolendur kynferðisofbeldis Hildur telur að tillögurnar muni þjóna þolendum í kynferðisafbrotamálum. „Það er klárlega þeirra hagur, og ætlaðra gerenda líka, að úr þeim málum sé leyst á sem allra skemmstum tíma. Þá leiðir af eðli þeirra mála að mikilvægt er að lögregla bregðist hratt við og afli gagna og skýrslna við fyrsta mögulega tækifæri. Almennt eru þessi mál auk þess ekki flókin í rannsókn, þótt sönnunarbyrðin geti verið erfið. Ég tel því að breyting af þessum toga, sem setur þrýsting á lögreglu að bregðast hratt við, þjóni einmitt þessum málaflokki.“ Hún bendir á að árstímaklukkan byrji ekki að tikka fyrr en viðkomandi fái réttarstöðu sakbornings. Hún segir því að reglur dragi ekki úr möguleikum brotaþola, til dæmis í kynferðisbrotamálum, til að koma fram með kæru jafnvel árum eftir að atvik málsins eigi sér stað. Aðspurð um hvort frumvarpið sem lagt sé fram eigi sér einhverja erlenda fyrirmynd segir Hildur að á Norðurlöndunum sé ekki að finna þak á því hversu lengi rannsókn megi standa yfir. Hins vegar sé kveðið á um bætur í norskum og dönskum lögum á svipaðan hátt og hún leggi til. „Það verður einhver að vera fyrstur til að gera réttarbæturnar.“ Líkt og áður segir er frumvarpið lagt fram af þingmönnum fimm flokka. Sjálfstæðisflokkurinn er mest áberandi, en átta þingmenn úr honum flytja frumvarpið. Píratar, Flokkur fólksins, Viðreisn og Framsóknarflokkurinn taka líka þátt.
Dómstólar Lögreglan Kynferðisofbeldi Alþingi Sjálfstæðisflokkurinn Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Vísbending um að flutningaskip hafi hvolft bátnum Innlent Skipstjórinn og tveir stýrimenn handteknir vegna sjóslyssins Innlent Miklar breytingar á fylgi fyrir kappræður Stöðvar 2 í kvöld Innlent Fólk muni ekki borga 200 þúsund fyrir „heimili sem það notar sem sumarbústað“ Innlent Svona voru kappræður sex efstu í baráttunni um Bessastaði Innlent Katrín tekur forystuna á ný og Halla T í sókn Innlent Hundrað milljarða fjárfesting í uppnámi Innlent Meinleysisgrey sem séu lífríkinu afar mikilvæg Innlent „Heill vinnustaður er dreginn sundur og saman í háði“ Innlent Fleiri fréttir Staldraði við þegar talað var um fóstur sem frumuklasa Skipstjórinn gistir fangageymslur ásamt stýrimanni Kviknaði í bensínbíl í akstri á Dalbraut Einhver í herberginu segi ekki satt „Við erum ekki hlutlaus þjóð“ Katrín tekur forystuna á ný og Halla T í sókn Vendingar í nýrri könnun og mannbjörg á ögurstundu Svona voru kappræður sex efstu í baráttunni um Bessastaði Spyr hvort eðlilegt sé að ráðherrar taki þátt í erlendum mótmælum Viktor hvetur forsetaframbjóðendur til að sniðganga Stöð 2 Skipstjórinn og tveir stýrimenn handteknir vegna sjóslyssins Óvinnufær eftir harkalegt fall þegar strappur slitnaði Skipuð aðstoðarlögreglustjóri á höfuðborgarsvæðinu Valdimar Hermannsson nýr sveitarstjóri Vopnafjarðarhrepps Bjarni ætlar að geta Katrínar í formálanum Þórey í Konukoti hlaut mannréttindaverðlaun Reykjavíkur Nafnið Hroði of hroðalegt Fékk sting í hjartað þegar hann sá nafnið á bátnum Um 920 mál óafgreidd hjá kærunefnd útlendingamála Færa almannavarnastig niður á óvissustig vegna vatnslagnarinnar Fólk muni ekki borga 200 þúsund fyrir „heimili sem það notar sem sumarbústað“ Vísbending um að flutningaskip hafi hvolft bátnum Skikkar lögreglu til að rannsaka stjórn aðventista Sjóslys, Þórkatla og framtíð Play Kvikusöfnunin áfram stöðug Tóku niður íslenska svikasíðu með FBI Hafna tilboðum í áætlunarflug milli Reykjavíkur og Hornafjarðar Segir rangt að gjaldskylda á nagladekk sé í skoðun „Blaut tuska í andlit Félags eldri borgara í Reykjavík“ Vilja sinna Íslendingum á Spáni betur Sjá meira