Mátu helmingslíkur á kjarnorkustyrjöld haustið 2022 Hólmfríður Gísladóttir skrifar 12. mars 2024 06:21 Tilraunasprenging Frakka á Kyrrahafi 22. maí árið 1970. Getty/Galerie Bilderwelt Haustið 2022 mátu yfirvöld í Bandaríkjunum stöðu mála í Úkraínu þannig að það væru helmingslíkur á að stjórnvöld í Rússlandi myndu beita kjarnorkuvopnum til að stöðva Úkraínumenn ef herinn kæmist í gegnum varnir Rússa á Krímskaga. Bandaríkjamenn juku í kjölfarið viðbúnað í Evrópu og sendu meðal annars yfir þúsund handhæga geislamæla til Úkraínu. Hundruð stærri mælitækja var komið upp í borgum landsins og við kjarnorkuver og 200 heilbrigðisstofnanir útnefndar móttökumiðstöðvar ef til kjarnorkuárásar kæmi. Þúsundir lækna, hjúkrunafræðinga og annarra heilbrigðisstarfsmanna hafa verið þjálfaðir í að bregðast við og veita umönnun vegna geislamengunar og þá eru joðtöflur geymdar í miklu magni um alla Úkraínu, sem vernda skjaldkirtilinn frá krabbameinsvaldandi áhrifum geislunar. Frá þessu er greint í fyrsta hlut nýs greinaflokks W.J. Hennigan, sem skrifar um þjóðaröryggismál fyrir New York Times. Greinarflokkurinn ber yfirskriftina The Brink, sem má þýða sem „Á brúninni“, en í fyrsta hlutanum eru skilaboð Hennigan að menn ættu að hugsa meira um það sem hingað til hefur þótt óhugsandi. Hennigan segir meðal annars frá því að eftir nokkuð stöðugt ástand í um 30 ár hófu stjórnvöld vestanhafs að búa sig undir það versta aðeins fjórum dögum eftir að Rússar réðust inn í Úkraínu. Afraksturinn var viðbragðsáætlun, þar sem allar mögulegar sviðsmyndir hafa verið dregnar upp, og Hvíta húsið mun geta gripið til ef Rússar grípa til þess að sprengja kjarnorkusprengju í Úkraínu. Hvað ef? Rússar hafa ítrekað hótað því, stundum beint og stundum undir rós, að grípa til dramatískra aðgerða ef Vesturlönd færa sig upp á skaftið, nú síðast í stefnuræðu Vladimir Pútín í síðustu viku. Hann var þá að bregðast við ummælum Emmanuel Macron Frakklandsforseta sem útilokaði ekki að Evrópuríkin sendu hermenn inn í Úkraínu. En hvað gerist, spyr Hennigan, ef Pútín tekur þá ákvörðun að nota eina af 2.000 minni kjarnorkusprengjum Rússa á vígvellinum? Ef fælingarmátturinn væri úr sögunni og Rússar notuðu kjarnorkuvopn gegn þjóð sem er formlega séð ekki undir verndarvæng hernaðarbandalags? Svarið segir hann mögulega mega finna í viðbrögðum manna fyrrnefnt haust árið 2022, þegar verulegar áhyggjur voru uppi af því hvernig Rússar myndu bregðast við andspyrnu og sókn Úkraínumanna. Úkraínuher hafði þá náð aftur landsvæði í Kharkív og var við það að komast í gegnum varnir Rússa í Kherson. Og menn veltu því fyrir sér hvað myndi gerast ef Úkraínumenn næðu lengra, inn á Krímskaga, í átt að Svartahafsflota Rússa. Bandaríkjamenn mátu líkurnar á kjarnorkuárás 50/50. Hennigan segist hafa rætt við fjölda heimildarmanna um þá atburðarás sem fór af stað en hún hófst með símtölum Sergei Shoigu, varnarmálaráðherra Rússlands, og varnarmálaráðherra fjögurra aðildarríkja Atlantshafsbandalagsins; Bandaríkjanna, Bretlands, Frakklands og Tyrklands. Shoigu sagði Rússa hafa fengið veður af því að Úkraínumenn hygðust sprengja „skítuga sprengju“; hefðbundna sprengju umvafða geislavirku efni, á eigin yfirráðasvæði og koma sökinni yfir á Rússa. Stjórnvöld vestanhafs komust strax að þeirri niðurstöðu að líklega væri um fyrirslátt að ræða; afsökun af hálfu Rússa til að sprengja eigin kjarnorkusprengju. Hættunni afstýrt... í bili Samkvæmt Hennigan voru margir innan stjórnkerfisins í Bandaríkjunum á því að áhættan á kjarnorkustríði væri nú meiri en hún hefði nokkru sinni verið frá Kúbudeilunni. Tilraunir hófust, í samráði við bandamenn, fjendur og alla þar á milli, til að draga úr spennunni og tala Rússa niður. Í viku var unnið að því dag og nótt í Hvíta húsinu að skipuleggja samtöl milli leiðtoga og undirbúa verstu sviðsmyndina; að Rússar létu til skarar skríða. Að sögn Hennigan mátu margir stöðuna þannig að um væri að ræða mestu hættuna á kjarnorkustyrjöld frá Kúbudeilunni. Embættismenn voru sendir til Póllands til að tryggja að heilbrigðisgögn og geislamælar rötuðu yfir landamærin. Þá var búnaður sendur til að safna sprengjubrotum, til að greina uppruna geislavirka efnisins og rannsaka hönnun vopnsins. Einnig var teymi sett saman til að meta stöðuna daglega og freista þess að skýra hvaða aðstæður væru líklegastar til að ýta Rússum yfir rauðu línuna. Rússum voru send skýr skilaboð um afleiðingarnar, bæði opinberlega og bakvið tjöldin. Kína, Indland og Tyrkland voru meðal annarra þjóða sem einnig áttu samtöl við stjórnvöld í Rússlandi vegna hættunnar. Sextánda nóvember sendu G-20 þjóðirnar frá sér sameiginlega yfirlýsingu um að notkun kjarnorkuvopna væri algjörlega óásættanleg. Átök þyrfti að leysa við samningaborðið; þetta tímabil í mannkynsögunni mætti ekki verða tími stríðsátaka. Hvað svo sem réði úrslitum virtist Rússlandsforseti hafa ákveðið að halda að sér höndum, segir Hennigan. Hins vegar hafi verið um að ræða sjaldgæft sameiginlegt átak þjóða, sem virðist að öðru leyti vera að þróast í sundur. Vopnakapphlaup sé hafið á ný, vopnasamningar heyri sögunni til og enn ekki útséð um hvað gæti gerst ef mál þróast á versta veg annars staðar þar sem spennan sé í hámarki. Taívan, Suður-Kórea og jafnvel Gasa gætu verið næst á eftir Úkraínu. Hér má finna ítarlega umfjöllun Hennigan, The Brink. Bandaríkin Rússland Úkraína Innrás Rússa í Úkraínu Hernaður Kjarnorka Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Leitin enn ekki borið árangur Erlent Tveir látnir og fimm saknað eftir slys í Dóná Erlent Diddy biðst afsökunar á „ófyrirgefanlegri hegðun“ Erlent Frambjóðendur geti nýtt sér skoðanakannanir Innlent Áfall þegar samskipti Katrínar og Kára voru birt Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Varasamt að ferðast á sumardekkjum í kvöld Innlent Stuðningur Katrínar við sóttvarnarlækni sjálfsagður Innlent Þekkir dæmi um endalaus uppköst og garnalömun vegna lyfjanna Innlent Bæjarstjóri sakaður um að vera njósnari: „Enginn veit hver hún er“ Erlent Fleiri fréttir Leitin enn ekki borið árangur Tveir látnir og fimm saknað eftir slys í Dóná Diddy biðst afsökunar á „ófyrirgefanlegri hegðun“ Óljóst hvort þyrlan sé fundin Íranski forsetinn í óljósu þyrluslysi Færeyingar draga í land með ferðamannaskatt Bæjarstjóri sakaður um að vera njósnari: „Enginn veit hver hún er“ Gantz hótar að segja af sér vegna ósættis við Netanjahú Ástand Fico enn alvarlegt Býst við aukinni sókn Rússa Beitti neitunarvaldi gagnvart umdeildum fjölmiðlalögum Myndband sýnir árás Diddy Færeyingar felldu frumvarp um fóstureyðingar Þrjátíu ár fyrir árásina á mann þingforsetans Segir Rússa ekki hafa í hyggju að taka Kharkív Viðtal á Stöð 2 kveikir upp í færeyskum stjórnmálum Reyndi að kveikja í bænahúsi gyðinga og var skotinn til bana Spánverjar neita skipi með vopn innanborðs um að leggja að bryggju „Einfari“ ákærður fyrir tilræðið við Fico Hver er Robert Fico? Neyðarástandi lýst yfir á Nýju-Kaledóníu eftir miklar óeirðir Ágreiningur innan stjórnarinnar brýst upp á yfirborðið Hægriflokkar ná saman um myndun ríkisstjórnar Samið um kappræður í júní og september Fico ekki talinn í lífshættu Þróun ES-30 flugvélarinnar flutt frá Svíþjóð til Kaliforníu Þetta er vitað um árásarmanninn Biden skorar á Trump Forsætisráðherra Slóvakíu í lífshættu eftir skotárás Þverpólitískar tillögur um viðbrögð vegna gervigreindar Sjá meira
Bandaríkjamenn juku í kjölfarið viðbúnað í Evrópu og sendu meðal annars yfir þúsund handhæga geislamæla til Úkraínu. Hundruð stærri mælitækja var komið upp í borgum landsins og við kjarnorkuver og 200 heilbrigðisstofnanir útnefndar móttökumiðstöðvar ef til kjarnorkuárásar kæmi. Þúsundir lækna, hjúkrunafræðinga og annarra heilbrigðisstarfsmanna hafa verið þjálfaðir í að bregðast við og veita umönnun vegna geislamengunar og þá eru joðtöflur geymdar í miklu magni um alla Úkraínu, sem vernda skjaldkirtilinn frá krabbameinsvaldandi áhrifum geislunar. Frá þessu er greint í fyrsta hlut nýs greinaflokks W.J. Hennigan, sem skrifar um þjóðaröryggismál fyrir New York Times. Greinarflokkurinn ber yfirskriftina The Brink, sem má þýða sem „Á brúninni“, en í fyrsta hlutanum eru skilaboð Hennigan að menn ættu að hugsa meira um það sem hingað til hefur þótt óhugsandi. Hennigan segir meðal annars frá því að eftir nokkuð stöðugt ástand í um 30 ár hófu stjórnvöld vestanhafs að búa sig undir það versta aðeins fjórum dögum eftir að Rússar réðust inn í Úkraínu. Afraksturinn var viðbragðsáætlun, þar sem allar mögulegar sviðsmyndir hafa verið dregnar upp, og Hvíta húsið mun geta gripið til ef Rússar grípa til þess að sprengja kjarnorkusprengju í Úkraínu. Hvað ef? Rússar hafa ítrekað hótað því, stundum beint og stundum undir rós, að grípa til dramatískra aðgerða ef Vesturlönd færa sig upp á skaftið, nú síðast í stefnuræðu Vladimir Pútín í síðustu viku. Hann var þá að bregðast við ummælum Emmanuel Macron Frakklandsforseta sem útilokaði ekki að Evrópuríkin sendu hermenn inn í Úkraínu. En hvað gerist, spyr Hennigan, ef Pútín tekur þá ákvörðun að nota eina af 2.000 minni kjarnorkusprengjum Rússa á vígvellinum? Ef fælingarmátturinn væri úr sögunni og Rússar notuðu kjarnorkuvopn gegn þjóð sem er formlega séð ekki undir verndarvæng hernaðarbandalags? Svarið segir hann mögulega mega finna í viðbrögðum manna fyrrnefnt haust árið 2022, þegar verulegar áhyggjur voru uppi af því hvernig Rússar myndu bregðast við andspyrnu og sókn Úkraínumanna. Úkraínuher hafði þá náð aftur landsvæði í Kharkív og var við það að komast í gegnum varnir Rússa í Kherson. Og menn veltu því fyrir sér hvað myndi gerast ef Úkraínumenn næðu lengra, inn á Krímskaga, í átt að Svartahafsflota Rússa. Bandaríkjamenn mátu líkurnar á kjarnorkuárás 50/50. Hennigan segist hafa rætt við fjölda heimildarmanna um þá atburðarás sem fór af stað en hún hófst með símtölum Sergei Shoigu, varnarmálaráðherra Rússlands, og varnarmálaráðherra fjögurra aðildarríkja Atlantshafsbandalagsins; Bandaríkjanna, Bretlands, Frakklands og Tyrklands. Shoigu sagði Rússa hafa fengið veður af því að Úkraínumenn hygðust sprengja „skítuga sprengju“; hefðbundna sprengju umvafða geislavirku efni, á eigin yfirráðasvæði og koma sökinni yfir á Rússa. Stjórnvöld vestanhafs komust strax að þeirri niðurstöðu að líklega væri um fyrirslátt að ræða; afsökun af hálfu Rússa til að sprengja eigin kjarnorkusprengju. Hættunni afstýrt... í bili Samkvæmt Hennigan voru margir innan stjórnkerfisins í Bandaríkjunum á því að áhættan á kjarnorkustríði væri nú meiri en hún hefði nokkru sinni verið frá Kúbudeilunni. Tilraunir hófust, í samráði við bandamenn, fjendur og alla þar á milli, til að draga úr spennunni og tala Rússa niður. Í viku var unnið að því dag og nótt í Hvíta húsinu að skipuleggja samtöl milli leiðtoga og undirbúa verstu sviðsmyndina; að Rússar létu til skarar skríða. Að sögn Hennigan mátu margir stöðuna þannig að um væri að ræða mestu hættuna á kjarnorkustyrjöld frá Kúbudeilunni. Embættismenn voru sendir til Póllands til að tryggja að heilbrigðisgögn og geislamælar rötuðu yfir landamærin. Þá var búnaður sendur til að safna sprengjubrotum, til að greina uppruna geislavirka efnisins og rannsaka hönnun vopnsins. Einnig var teymi sett saman til að meta stöðuna daglega og freista þess að skýra hvaða aðstæður væru líklegastar til að ýta Rússum yfir rauðu línuna. Rússum voru send skýr skilaboð um afleiðingarnar, bæði opinberlega og bakvið tjöldin. Kína, Indland og Tyrkland voru meðal annarra þjóða sem einnig áttu samtöl við stjórnvöld í Rússlandi vegna hættunnar. Sextánda nóvember sendu G-20 þjóðirnar frá sér sameiginlega yfirlýsingu um að notkun kjarnorkuvopna væri algjörlega óásættanleg. Átök þyrfti að leysa við samningaborðið; þetta tímabil í mannkynsögunni mætti ekki verða tími stríðsátaka. Hvað svo sem réði úrslitum virtist Rússlandsforseti hafa ákveðið að halda að sér höndum, segir Hennigan. Hins vegar hafi verið um að ræða sjaldgæft sameiginlegt átak þjóða, sem virðist að öðru leyti vera að þróast í sundur. Vopnakapphlaup sé hafið á ný, vopnasamningar heyri sögunni til og enn ekki útséð um hvað gæti gerst ef mál þróast á versta veg annars staðar þar sem spennan sé í hámarki. Taívan, Suður-Kórea og jafnvel Gasa gætu verið næst á eftir Úkraínu. Hér má finna ítarlega umfjöllun Hennigan, The Brink.
Bandaríkin Rússland Úkraína Innrás Rússa í Úkraínu Hernaður Kjarnorka Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Leitin enn ekki borið árangur Erlent Tveir látnir og fimm saknað eftir slys í Dóná Erlent Diddy biðst afsökunar á „ófyrirgefanlegri hegðun“ Erlent Frambjóðendur geti nýtt sér skoðanakannanir Innlent Áfall þegar samskipti Katrínar og Kára voru birt Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Varasamt að ferðast á sumardekkjum í kvöld Innlent Stuðningur Katrínar við sóttvarnarlækni sjálfsagður Innlent Þekkir dæmi um endalaus uppköst og garnalömun vegna lyfjanna Innlent Bæjarstjóri sakaður um að vera njósnari: „Enginn veit hver hún er“ Erlent Fleiri fréttir Leitin enn ekki borið árangur Tveir látnir og fimm saknað eftir slys í Dóná Diddy biðst afsökunar á „ófyrirgefanlegri hegðun“ Óljóst hvort þyrlan sé fundin Íranski forsetinn í óljósu þyrluslysi Færeyingar draga í land með ferðamannaskatt Bæjarstjóri sakaður um að vera njósnari: „Enginn veit hver hún er“ Gantz hótar að segja af sér vegna ósættis við Netanjahú Ástand Fico enn alvarlegt Býst við aukinni sókn Rússa Beitti neitunarvaldi gagnvart umdeildum fjölmiðlalögum Myndband sýnir árás Diddy Færeyingar felldu frumvarp um fóstureyðingar Þrjátíu ár fyrir árásina á mann þingforsetans Segir Rússa ekki hafa í hyggju að taka Kharkív Viðtal á Stöð 2 kveikir upp í færeyskum stjórnmálum Reyndi að kveikja í bænahúsi gyðinga og var skotinn til bana Spánverjar neita skipi með vopn innanborðs um að leggja að bryggju „Einfari“ ákærður fyrir tilræðið við Fico Hver er Robert Fico? Neyðarástandi lýst yfir á Nýju-Kaledóníu eftir miklar óeirðir Ágreiningur innan stjórnarinnar brýst upp á yfirborðið Hægriflokkar ná saman um myndun ríkisstjórnar Samið um kappræður í júní og september Fico ekki talinn í lífshættu Þróun ES-30 flugvélarinnar flutt frá Svíþjóð til Kaliforníu Þetta er vitað um árásarmanninn Biden skorar á Trump Forsætisráðherra Slóvakíu í lífshættu eftir skotárás Þverpólitískar tillögur um viðbrögð vegna gervigreindar Sjá meira