Mannréttindaskrifstofa Íslands og skuggaskýrslur Margrét Steinarsdóttir skrifar 10. desember 2011 06:00 Í dag, 10. desember, er alþjóðlegi mannréttindadagurinn en Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna var samþykkt þennan dag árið 1948. Því er ekki úr vegi að fjalla lítillega um þau verkefni sem Mannréttindaskrifstofa Íslands hefur með höndum. Mannréttindaskrifstofan er óháð stofnun sem vinnur að framgangi mannréttinda með því að stuðla að rannsóknum og fræðslu og efla umræðu um mannréttindi á Íslandi. Skrifstofan veitir einnig umsagnir um lagafrumvörp og skilar skýrslum (skuggaskýrslum) til eftirlitsnefnda Sameinuðu þjóðanna (Sþ) og Evrópuráðsins. Skrifstofan kemur einnig fram fyrir Íslands hönd í alþjóðlegu samstarfi, ásamt því að annast útgáfu rita um mannréttindamál, sinna lögfræðiráðgjöf við innflytjendur o.fl. Eins og sjá má eru verkefni Mannréttindaskrifstofunnar afar fjölbreytt og verður ekki gerð grein fyrir þeim svo vel sé í stuttri blaðagrein. Því verður hér aðeins fjallað um einn þátt starfseminnar, þ.e. gerð svokallaðra skuggaskýrslna. Á árinu sem er að líða var Ísland tekið fyrir af Barnaréttarnefnd Sþ og UPR (Universal Periodic Review) sem er nýtt eftirlitskerfi á vegum Sþ. Í því felst að aðildarríki Sþ skoða stöðu mannréttindamála hvert hjá öðru, hrósa því sem jákvætt er, benda á hvað betur má fara og gera tillögur um úrbætur. Enn fremur sótti ECRI nefndin (nefnd Evrópuráðsins gegn kynþáttafordómum) Ísland heim. Hér á eftir verður stuttlega fjallað um skýrslur Mannréttindaskrifstofunnar til þessara eftirlitsaðila. Barnaréttarnefnd Sþ.Mannréttindaskrifstofa Íslands, Barnaheill - Save the Children á Íslandi og Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna - UNICEF á Íslandi skiluðu skuggaskýrslu til Barnaréttarnefndar Sþ. Þar var m.a. bent á að talsvert skorti á að skoðunum barna væri gefið vægi á öllum sviðum er snerta þeirra mál, s.s. í skólum, fyrir dómstólum, á heimilum og hjá stjórnsýslustofnunum. Enn fremur var lýst áhyggjum af niðurskurði í heilbrigðis- og menntamálum, stöðu verst settra barnafjölskyldna, börnum með sérþarfir, ungum afbrotamönnum sem vistaðir eru með fullorðnum, brottfalli innflytjendabarna úr skóla og börnum sem verða vitni að ofbeldi eða þurfa að þola ofbeldi, hvort sem er andlegt, líkamlegt eða kynferðisofbeldi. Í athugasemdum sínum tók Barnaréttarnefndin mið af skuggaskýrslunni, ásamt skýrslum umboðsmanns barna og ríkisins. Hvatti nefndin m.a. ríkið til að hafa meginregluna um hagsmuni barnsins ávallt að leiðarljósi og leitast við að tryggja samþættingu reglunnar á viðeigandi hátt og beita henni stöðugt í öllum laga-, stjórnsýslu- og dómsaðgerðum, sem og í stefnum, áætlunum og verkefnum er varða börn og hafa áhrif á þau. Í tilefni af úttekt Barnaréttarnefndar Sþ og niðurstöðum hennar, hvöttu áðurnefndir höfundar skuggaskýrslunnar stjórnvöld m.a. til þess endurnýja aðgerðaáætlun til þess að styrkja stöðu barna og ungmenna og að taka fullt tillit til athugasemda Barnaréttarnefndarinnar við endurnýjun hennar. Stjórnvöld voru einnig hvött til að hrinda í framkvæmd þeim aðgerðum núgildandi aðgerðaáætlunar sem enn hafa ekki komið til framkvæmda. UPRMannréttindaskrifstofan skilaði skuggaskýrslu til UPR í eigin nafni og fyrir hönd nokkurra annarra samtaka. Þar var m.a. vikið að ýmsum mannréttindasáttmálum sem Ísland hefur undirritað en ekki fullgilt, svo og samningum sem hafa ekki verið undirritaðir. Í skýrslunni kom einnig fram að enn skorti á jafnrétti kynjanna, sem m.a. birtist í kynbundnum launamun, fáum konum í stjórnunarstöðum og ekki síst kynbundnu ofbeldi. Var bent á lága tíðni ákæra og sakfellinga í kynferðisbrotamálum gegn konum og börnum. Þá var fjallað um stöðu trú- og lífskoðunarfélaga gagnvart ríkistrúnni. Enn fremur var áhersla lögð á að stjórnvöld þyrftu að marka sér mannréttindastefnu og að setja þyrfti heildstæða almenna löggjöf um bann við mismunun. Þá var fjallað um ástand fangelsismála, skort á rými og vistun ungra fanga og gæsluvarðhaldsfanga með öðrum föngum og bent á niðurskurð hjá lífeyrissjóðum, að ellilífeyrir nægi ekki til framfærslu. Jafnframt var í skýrslunni bent á hátt hlutfall kvenna af erlendum uppruna sem leita aðstoðar Kvennaathvarfs. Þá var vikið að félagslegum réttindum og fátækt, sérstaklega á meðal barnafjölskyldna, réttindum barna, fatlaðra, innflytjenda o.fl. ECRIMannréttindaskrifstofa Íslands skilaði, ásamt Fjölmenningarsetri, skuggaskýrslu til ECRI nefndarinnar. Þar var m.a. bent á að Ísland hefði ekki fullgilt 12. viðauka við Mannréttindasáttmála Evrópu, um bann við mismunun. Þá var fjallað um skilyrði fyrir veitingu ríkisborgararéttar, s.s. íslenskupróf, sem reynst geta afar erfið einstaklingum sem tala tungumál sem eru mjög ólík íslensku. Einnig var bent á skort á forvörnum gegn rasisma og fjallað um aðgang innflytjenda að menntun, þjónustu og atvinnu. Í samantekt þessari hefur verið leitast við að gefa innsýn í skýrslugerð Mannréttindaskrifstofu Íslands til alþjóðlegra eftirlitsstofnana á sviði mannréttinda. Hér er langt í frá um tæmandi talningu á efni framangreindra skýrslna að ræða, en vonandi má ráða tilganginn með gerð skýrslnanna af þeim dæmum sem nefnd eru, þ.e. að veita stjórnvöldum aðhald og knýja á um umbætur þar sem þeirra er þörf. Á næsta ári verður Ísland tekið fyrir af nefnd sem starfar samkvæmt samningi Sþ um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og enn fremur af nefnd sem starfar samkvæmt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi. Mannréttindaskrifstofan hefur þegar skilað skuggaskýrslu til hinnar fyrrnefndu og skýrslan til hinnar síðarnefndu er í smíðum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson Skoðun Skoðun Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í dag, 10. desember, er alþjóðlegi mannréttindadagurinn en Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna var samþykkt þennan dag árið 1948. Því er ekki úr vegi að fjalla lítillega um þau verkefni sem Mannréttindaskrifstofa Íslands hefur með höndum. Mannréttindaskrifstofan er óháð stofnun sem vinnur að framgangi mannréttinda með því að stuðla að rannsóknum og fræðslu og efla umræðu um mannréttindi á Íslandi. Skrifstofan veitir einnig umsagnir um lagafrumvörp og skilar skýrslum (skuggaskýrslum) til eftirlitsnefnda Sameinuðu þjóðanna (Sþ) og Evrópuráðsins. Skrifstofan kemur einnig fram fyrir Íslands hönd í alþjóðlegu samstarfi, ásamt því að annast útgáfu rita um mannréttindamál, sinna lögfræðiráðgjöf við innflytjendur o.fl. Eins og sjá má eru verkefni Mannréttindaskrifstofunnar afar fjölbreytt og verður ekki gerð grein fyrir þeim svo vel sé í stuttri blaðagrein. Því verður hér aðeins fjallað um einn þátt starfseminnar, þ.e. gerð svokallaðra skuggaskýrslna. Á árinu sem er að líða var Ísland tekið fyrir af Barnaréttarnefnd Sþ og UPR (Universal Periodic Review) sem er nýtt eftirlitskerfi á vegum Sþ. Í því felst að aðildarríki Sþ skoða stöðu mannréttindamála hvert hjá öðru, hrósa því sem jákvætt er, benda á hvað betur má fara og gera tillögur um úrbætur. Enn fremur sótti ECRI nefndin (nefnd Evrópuráðsins gegn kynþáttafordómum) Ísland heim. Hér á eftir verður stuttlega fjallað um skýrslur Mannréttindaskrifstofunnar til þessara eftirlitsaðila. Barnaréttarnefnd Sþ.Mannréttindaskrifstofa Íslands, Barnaheill - Save the Children á Íslandi og Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna - UNICEF á Íslandi skiluðu skuggaskýrslu til Barnaréttarnefndar Sþ. Þar var m.a. bent á að talsvert skorti á að skoðunum barna væri gefið vægi á öllum sviðum er snerta þeirra mál, s.s. í skólum, fyrir dómstólum, á heimilum og hjá stjórnsýslustofnunum. Enn fremur var lýst áhyggjum af niðurskurði í heilbrigðis- og menntamálum, stöðu verst settra barnafjölskyldna, börnum með sérþarfir, ungum afbrotamönnum sem vistaðir eru með fullorðnum, brottfalli innflytjendabarna úr skóla og börnum sem verða vitni að ofbeldi eða þurfa að þola ofbeldi, hvort sem er andlegt, líkamlegt eða kynferðisofbeldi. Í athugasemdum sínum tók Barnaréttarnefndin mið af skuggaskýrslunni, ásamt skýrslum umboðsmanns barna og ríkisins. Hvatti nefndin m.a. ríkið til að hafa meginregluna um hagsmuni barnsins ávallt að leiðarljósi og leitast við að tryggja samþættingu reglunnar á viðeigandi hátt og beita henni stöðugt í öllum laga-, stjórnsýslu- og dómsaðgerðum, sem og í stefnum, áætlunum og verkefnum er varða börn og hafa áhrif á þau. Í tilefni af úttekt Barnaréttarnefndar Sþ og niðurstöðum hennar, hvöttu áðurnefndir höfundar skuggaskýrslunnar stjórnvöld m.a. til þess endurnýja aðgerðaáætlun til þess að styrkja stöðu barna og ungmenna og að taka fullt tillit til athugasemda Barnaréttarnefndarinnar við endurnýjun hennar. Stjórnvöld voru einnig hvött til að hrinda í framkvæmd þeim aðgerðum núgildandi aðgerðaáætlunar sem enn hafa ekki komið til framkvæmda. UPRMannréttindaskrifstofan skilaði skuggaskýrslu til UPR í eigin nafni og fyrir hönd nokkurra annarra samtaka. Þar var m.a. vikið að ýmsum mannréttindasáttmálum sem Ísland hefur undirritað en ekki fullgilt, svo og samningum sem hafa ekki verið undirritaðir. Í skýrslunni kom einnig fram að enn skorti á jafnrétti kynjanna, sem m.a. birtist í kynbundnum launamun, fáum konum í stjórnunarstöðum og ekki síst kynbundnu ofbeldi. Var bent á lága tíðni ákæra og sakfellinga í kynferðisbrotamálum gegn konum og börnum. Þá var fjallað um stöðu trú- og lífskoðunarfélaga gagnvart ríkistrúnni. Enn fremur var áhersla lögð á að stjórnvöld þyrftu að marka sér mannréttindastefnu og að setja þyrfti heildstæða almenna löggjöf um bann við mismunun. Þá var fjallað um ástand fangelsismála, skort á rými og vistun ungra fanga og gæsluvarðhaldsfanga með öðrum föngum og bent á niðurskurð hjá lífeyrissjóðum, að ellilífeyrir nægi ekki til framfærslu. Jafnframt var í skýrslunni bent á hátt hlutfall kvenna af erlendum uppruna sem leita aðstoðar Kvennaathvarfs. Þá var vikið að félagslegum réttindum og fátækt, sérstaklega á meðal barnafjölskyldna, réttindum barna, fatlaðra, innflytjenda o.fl. ECRIMannréttindaskrifstofa Íslands skilaði, ásamt Fjölmenningarsetri, skuggaskýrslu til ECRI nefndarinnar. Þar var m.a. bent á að Ísland hefði ekki fullgilt 12. viðauka við Mannréttindasáttmála Evrópu, um bann við mismunun. Þá var fjallað um skilyrði fyrir veitingu ríkisborgararéttar, s.s. íslenskupróf, sem reynst geta afar erfið einstaklingum sem tala tungumál sem eru mjög ólík íslensku. Einnig var bent á skort á forvörnum gegn rasisma og fjallað um aðgang innflytjenda að menntun, þjónustu og atvinnu. Í samantekt þessari hefur verið leitast við að gefa innsýn í skýrslugerð Mannréttindaskrifstofu Íslands til alþjóðlegra eftirlitsstofnana á sviði mannréttinda. Hér er langt í frá um tæmandi talningu á efni framangreindra skýrslna að ræða, en vonandi má ráða tilganginn með gerð skýrslnanna af þeim dæmum sem nefnd eru, þ.e. að veita stjórnvöldum aðhald og knýja á um umbætur þar sem þeirra er þörf. Á næsta ári verður Ísland tekið fyrir af nefnd sem starfar samkvæmt samningi Sþ um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og enn fremur af nefnd sem starfar samkvæmt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi. Mannréttindaskrifstofan hefur þegar skilað skuggaskýrslu til hinnar fyrrnefndu og skýrslan til hinnar síðarnefndu er í smíðum.
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun