Náttúruminjasafn Íslands – gæluverkefni eða þjóðþrifamál? Hilmar J. Malmquist skrifar 16. september 2013 07:00 Dagur íslenskra náttúru er haldinn hátíðlegur í dag, 16. september, en hann ber upp á fæðingardag Ómars Ragnarssonar náttúruverndara og upplýsingamiðlara. Það er við hæfi á þessum degi að velta vöngum yfir stöðu Náttúruminjasafns Íslands, sem er höfuðsafn þjóðarinnar í náttúrufræðum, og er gert að sýsla með upplýsingar og miðlun á fróðleik um náttúru landsins, líkt og Þjóðminjasafni Íslands og Listasafni Íslands, hinum höfuðsöfnunum tveimur, er ætlað að fjalla um þjóðminjar og myndlistarmenningu. Enda þótt Náttúruminjasafnið hafi verið stofnsett fyrir aðeins sex árum, vorið 2007, á það álíka langa sögu að baki og Þjóðminjasafnið, sem heldur upp á 150 ára afmæli í ár. Rætur Náttúruminjasafnsins liggja aftur a.m.k. til ársins 1889 þegar Hið íslenska náttúrufræðifélag var stofnað, en eitt meginmarkmið félagsins samkvæmt lögum þess er „að koma upp sem fullkomnustu náttúrugripasafni á Íslandi, sem sé eign landsins og geymt í Reykjavík“. Þetta markmið er enn við lýði í dag þrátt fyrir ríflega aldargamla sögu og sex ára starfsemi Náttúruminjasafnsins. Því enda þótt haldið hafi verið úti náttúrugripasafni á vegum félagsins og ríkisins á ýmsum stöðum í Reykjavík um langt árabil, þ.á m. í Þjóðmenningarhúsinu á blómaskeiði safnsins árin 1908-47, þá hefur Náttúruminjasafn Íslands ekki haft neina sýningaraðstöðu þau síðastliðin sex ár sem stofnunin hefur starfað. Í dag ræður stofnunin ekki einu sinni yfir eigin skrifstofuaðstöðu! Í raun er staðan verri en fyrir 124 árum þegar náttúrugripasafn Hins íslenska náttúrufræðifélags var til sýnis í Gröndalshúsi, húsi Benedikts Gröndals, sem jafnframt var fyrsti formaður félagsins. Það var því mikið gleðiefni þegar til tals kom fyrir rúmu ári síðan að Perlan í Öskjuhlíð kæmi til greina sem aðsetur fyrir Náttúruminjasafn Íslands. Loksins hillti undir að það rættist úr langvarandi húsnæðisvanda Náttúruminjasafnsins. Skriður komst óvænt á málið og snemma á árinu losnaði um Perluna þegar Reykjavíkurborg keypti húsið af Orkuveitunni og ríkið og borgin gerðu mér sér leigusamning um afnot af Perlunni til sýningahalds á vegum Náttúruminjasafnsins. Ekki var það síður mikið gleðiefni þegar síðasta ríkisstjórn samþykkti stofnfé til sýningarhalds í Perlunni að upphæð 500 milljónir kr. Þá lýsti Reykjavíkurborg því yfir að hún myndi kosta nauðsynlegar breytingar á Perlunni vegna sýningarhalds fyrir a.m.k. 100 milljónir kr. Allt virtist vera í höfn en þá bregður bliku á loft. Ný ríkisstjórn tekur við völdum og úr þeim ranni heyrast úrtöluraddir gagnvart menningu og listum á vegum hins opinbera. Náttúruminjasafn Íslands er tilgreint sérstaklega og höfuðsafn landsins á sviði náttúrufræða er kallað „gæluverkefni“ og því hótað að hætt verði við allt saman í nafni forgangsröðunar og nýtingar á opinberu fé. Er þá æði ólíku saman að jafna við Þjóðminjasafn Íslands sem fær sérstaka meðhöndlun og yfirstjórn þess flutt í nýtt ráðuneytið, þar sem það mun vafalaust njóta ríks skilnings og stuðnings vegna brennandi áhuga forsætisráðherra á málaflokkinum. Hlutverk og starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er keimlíkt því sem gildir um hin höfuðsöfnin tvö. Náttúruminjasafnið starfar í samræmi við safnalög nr. 106/2011 og lög um Náttúruminjasafn Íslands nr. 35/2007. Björn Bjarnason, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang safnalaganna og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang laganna um Náttúruminjasafn Íslands. Samkvæmt lögunum hefur Náttúruminjasafnið ríkum skyldum að gegna á sviði náttúrufræða og á það að gera náttúru Íslands og náttúrusögu skil og fjalla um náttúruvernd og nýtingu náttúruauðlinda og önnur samskipti manns við náttúru. Hlutverk Náttúruminjasafns Íslands er í hnotskurn það sama og gildir almennt um söfn – að vera musteri fróðleiks um fortíð og nútíð og upplýsingaveitur fyrir farsæla framtíð. Söfn eru menntastofnanir, þó jafnan með óformlegra sniði en innan skólakerfisins. Söfn eru líka gleði- og hamingjugjafar - að lokinni heimsókn eiga gestir að fara heim helst ánægðari og glaðari í bragði en þeir komu. Fyrir þjóð sem státar af jafn einstæðri og fagurri náttúru og einkennir Ísland og á afkomu sína jafn eindregið undir auðlindum náttúrunnar og Íslendingar gera þá er það með ólíkindum að þjóðin hafi ekki enn eignast verðugt og glæsilegt náttúruminjasafn handa sér og þeim fjölmörgu gestum sem hingað koma að njóta íslenskrar náttúru. Athuganir sérfróðra manna, þ. á m. helstu arkitekta landsins, sýningahönnuða, náttúru-, verk- og rekstrarfræðinga, á fýsileika þess að starfrækja Náttúruminjasafn Íslands í Perlunni benda eindregið til þess að Perlan sé góður kostur, bæði m.t.t. faglegrar starfsemi og, ekki síður, í fjárhagslegu tilliti. Það er óskandi að forráðamenn þjóðarinnar beri gæfu til að standa vörð um Náttúruminjasafn Íslands og styrki stofnunina í sessi með því að forgangsraða rétt og veita fé til safnsins sem sómi er að. Starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er, líkt og starfsemi hinna höfuðsafnanna tveggja, sannarlega þjóðþrifamál en ekki gæluverkefni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Dagur íslenskra náttúru er haldinn hátíðlegur í dag, 16. september, en hann ber upp á fæðingardag Ómars Ragnarssonar náttúruverndara og upplýsingamiðlara. Það er við hæfi á þessum degi að velta vöngum yfir stöðu Náttúruminjasafns Íslands, sem er höfuðsafn þjóðarinnar í náttúrufræðum, og er gert að sýsla með upplýsingar og miðlun á fróðleik um náttúru landsins, líkt og Þjóðminjasafni Íslands og Listasafni Íslands, hinum höfuðsöfnunum tveimur, er ætlað að fjalla um þjóðminjar og myndlistarmenningu. Enda þótt Náttúruminjasafnið hafi verið stofnsett fyrir aðeins sex árum, vorið 2007, á það álíka langa sögu að baki og Þjóðminjasafnið, sem heldur upp á 150 ára afmæli í ár. Rætur Náttúruminjasafnsins liggja aftur a.m.k. til ársins 1889 þegar Hið íslenska náttúrufræðifélag var stofnað, en eitt meginmarkmið félagsins samkvæmt lögum þess er „að koma upp sem fullkomnustu náttúrugripasafni á Íslandi, sem sé eign landsins og geymt í Reykjavík“. Þetta markmið er enn við lýði í dag þrátt fyrir ríflega aldargamla sögu og sex ára starfsemi Náttúruminjasafnsins. Því enda þótt haldið hafi verið úti náttúrugripasafni á vegum félagsins og ríkisins á ýmsum stöðum í Reykjavík um langt árabil, þ.á m. í Þjóðmenningarhúsinu á blómaskeiði safnsins árin 1908-47, þá hefur Náttúruminjasafn Íslands ekki haft neina sýningaraðstöðu þau síðastliðin sex ár sem stofnunin hefur starfað. Í dag ræður stofnunin ekki einu sinni yfir eigin skrifstofuaðstöðu! Í raun er staðan verri en fyrir 124 árum þegar náttúrugripasafn Hins íslenska náttúrufræðifélags var til sýnis í Gröndalshúsi, húsi Benedikts Gröndals, sem jafnframt var fyrsti formaður félagsins. Það var því mikið gleðiefni þegar til tals kom fyrir rúmu ári síðan að Perlan í Öskjuhlíð kæmi til greina sem aðsetur fyrir Náttúruminjasafn Íslands. Loksins hillti undir að það rættist úr langvarandi húsnæðisvanda Náttúruminjasafnsins. Skriður komst óvænt á málið og snemma á árinu losnaði um Perluna þegar Reykjavíkurborg keypti húsið af Orkuveitunni og ríkið og borgin gerðu mér sér leigusamning um afnot af Perlunni til sýningahalds á vegum Náttúruminjasafnsins. Ekki var það síður mikið gleðiefni þegar síðasta ríkisstjórn samþykkti stofnfé til sýningarhalds í Perlunni að upphæð 500 milljónir kr. Þá lýsti Reykjavíkurborg því yfir að hún myndi kosta nauðsynlegar breytingar á Perlunni vegna sýningarhalds fyrir a.m.k. 100 milljónir kr. Allt virtist vera í höfn en þá bregður bliku á loft. Ný ríkisstjórn tekur við völdum og úr þeim ranni heyrast úrtöluraddir gagnvart menningu og listum á vegum hins opinbera. Náttúruminjasafn Íslands er tilgreint sérstaklega og höfuðsafn landsins á sviði náttúrufræða er kallað „gæluverkefni“ og því hótað að hætt verði við allt saman í nafni forgangsröðunar og nýtingar á opinberu fé. Er þá æði ólíku saman að jafna við Þjóðminjasafn Íslands sem fær sérstaka meðhöndlun og yfirstjórn þess flutt í nýtt ráðuneytið, þar sem það mun vafalaust njóta ríks skilnings og stuðnings vegna brennandi áhuga forsætisráðherra á málaflokkinum. Hlutverk og starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er keimlíkt því sem gildir um hin höfuðsöfnin tvö. Náttúruminjasafnið starfar í samræmi við safnalög nr. 106/2011 og lög um Náttúruminjasafn Íslands nr. 35/2007. Björn Bjarnason, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang safnalaganna og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þáv. menntamálaráðherra, tryggði framgang laganna um Náttúruminjasafn Íslands. Samkvæmt lögunum hefur Náttúruminjasafnið ríkum skyldum að gegna á sviði náttúrufræða og á það að gera náttúru Íslands og náttúrusögu skil og fjalla um náttúruvernd og nýtingu náttúruauðlinda og önnur samskipti manns við náttúru. Hlutverk Náttúruminjasafns Íslands er í hnotskurn það sama og gildir almennt um söfn – að vera musteri fróðleiks um fortíð og nútíð og upplýsingaveitur fyrir farsæla framtíð. Söfn eru menntastofnanir, þó jafnan með óformlegra sniði en innan skólakerfisins. Söfn eru líka gleði- og hamingjugjafar - að lokinni heimsókn eiga gestir að fara heim helst ánægðari og glaðari í bragði en þeir komu. Fyrir þjóð sem státar af jafn einstæðri og fagurri náttúru og einkennir Ísland og á afkomu sína jafn eindregið undir auðlindum náttúrunnar og Íslendingar gera þá er það með ólíkindum að þjóðin hafi ekki enn eignast verðugt og glæsilegt náttúruminjasafn handa sér og þeim fjölmörgu gestum sem hingað koma að njóta íslenskrar náttúru. Athuganir sérfróðra manna, þ. á m. helstu arkitekta landsins, sýningahönnuða, náttúru-, verk- og rekstrarfræðinga, á fýsileika þess að starfrækja Náttúruminjasafn Íslands í Perlunni benda eindregið til þess að Perlan sé góður kostur, bæði m.t.t. faglegrar starfsemi og, ekki síður, í fjárhagslegu tilliti. Það er óskandi að forráðamenn þjóðarinnar beri gæfu til að standa vörð um Náttúruminjasafn Íslands og styrki stofnunina í sessi með því að forgangsraða rétt og veita fé til safnsins sem sómi er að. Starfsemi Náttúruminjasafns Íslands er, líkt og starfsemi hinna höfuðsafnanna tveggja, sannarlega þjóðþrifamál en ekki gæluverkefni.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar