Fastir pennar

Kveða þarf upp úr um Þjórsárver

Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra treysti sér ekki til að taka af skarið með eða á móti Norðlingaölduveitu á blaðamannafundinum sem hann hélt á mánudaginn. Hann sagði hins vegar að engar framkvæmdir væru að fara þar í gang og enginn kaupandi hefði gefið sig fram og óskað eftir rafmagni frá veitunni. Kristinn H. Gunnarsson, þingmaður Framsóknarflokksins, les út úr ummælum forsætisráðherra og fleiri áhrifamanna í flokknum að kúvending hafi orðið á afstöðu flokksins til Norðlingaölduveitu. Kristinn er að vanda hreinskilinn og segir berum orðum að þessi stefnubreyting stafi af fylgiskreppu flokksins í Reykjavík. Það er ekki vænlegt til árangurs að berjast fyrir máli sem kjósendur eru á móti, segir hann.

Meiri reisn hefði verið yfir því ef forsætisráðherra hefði kveðið upp úr um Norðlingaölduveitu á blaðamannafundinum heldur en að halda öllu opnu. Það er einmitt hálfkákið og moðið sem veldur því að ráðherrann hefur ekki öðlast þá leiðtogastöðu í augum þjóðarinnar sem fyrirrennari hans hafði. Segja má að með þessu hafi hann gefið boltann til samstarfsmanna sinna í ríkisstjórn. Verða þeir nógu snöggir að ná honum? Og vilja þeir það?

Spurningin um Norðlingaölduveitu er í augum almennings fyrst og fremst spurningin um Þjórsárver, einhverja mestu náttúruperlu Íslands. Þó að Kárahnjúkavirkjun hafi á sínum tíma verið samþykkt á Alþingi með miklum mun hefur hún valdið djúpstæðum klofningi meðal þjóðarinnar. Smám saman er það líka að gerast að erlendar þjóðir eru farnar að skipta sér af náttúruvernd og virkjunum á Íslandi. Í huga margra útlendinga, ekki síst þeirra sem þekkja og dást að náttúru Íslands, eru það ekki einkamál Íslendinga hvernig gengið er um landið heldur varðar það heiminn allan. Á sínum tíma var það metnaðarmál þjóðarinnar að sýna umheiminum að auðlindirnar í hafinu væru betur komnar í okkar höndum en útlendinga. Með sama hætti er það orðið nauðsynlegt og skynsamlegt að sýna öðrum þjóðum að við gerum okkur grein fyrir ábyrgð okkar á íslenskri náttúru gagnvart komandi kynslóðum.

Í nýútkomnum Skírni, tímariti Hins íslenska bókmennta­félags, er að finna forvitnilega samantekt um afstöðu manna til Gullfoss á fyrri hluta 20. aldar. Þegar á 19. öld var fossinn talinn eitt helsta náttúruundur landsins og auglýstur utanlands sem ferðamannastaður. En jafnframt voru að koma fram hugmyndir um að beisla kraftinn úr fossinum í þágu iðnaðar og samgangna. Rifjað er upp að árið 1908 tók ríkisstjórnin Gullfoss á leigu og framleigði hann síðan erlendum athafnamönnum sem áhuga höfðu á að virkja fossinn. Þetta var ekki rætt á Alþingi og telur höfundur Skírnisgreinarinnar, Unnur Birna Lárusdóttir sagnfræðingur, að stjórnvöld hafi með því sýnt mikla skammsýni. Aðeins einn alþingismaður, Sveinn Björnsson, síðar forseti Íslands, deildi á að svo mikilvægum réttindum sem yfirráðum yfir Gullfossi hefði verið fargað.

Til allrar hamingju gengu áform um virkjun Gullfoss úr skaftinu og fossinn er enn í tign sinni og fegurð eitt helsta undur og aðdráttarafl íslenskrar náttúru. Meðan þing og stjórn hafa ekki tekið af skarið um Norðlingaölduveitu er ástæða til að áhyggjur og vera á varðbergi gagnvart Þjórsárverum á sama hátt og menn höfðu réttmætar áhyggjur af Gullfossi forðum. Það var tilviljun sem bjargaði fossinum en framtíð Þjórsárvera á ekki og má ekki ráðast af þeirri hendingu hvort eftirspurn sé eftir rafmagni frá Norðlingaölduveitu.






×