Fastir pennar

Nú gildir að standa í ístaðinu

Á þessum vettvangi og víðar hefur verið á það bent að þrýstingur vex nú mjög á fjármálaráðherra að lækka opinber gjöld á eldsneyti. Þetta eru þekkt viðbrögð þegar á þann veg stendur að innflutningsverð á eldsneyti hækkar. Þess eru dæmi að undan slíkum þrýstingi hafi verið látið. Hann kemur því eðlilega upp á ný.

Neytendum sýnist yfirleitt, í fljótu bragði að minnsta kosti, að þetta geti verið einföld og sanngjörn leið til þess að mæta kostnaðarhækkunum. Hagsmunasamtök bifreiðaeigenda gerast jafnan talsmenn þessa. Þingmenn taka gjarnan undir sjónarmið af þessu tagi. Það getur átt við hvort heldur þeir eru í röðum stjórnar eða stjórnarandstöðu.

Þegar meta á hvort skynsamlegt er að bregðast við kostnaðarhækkunum á mikilvægri neysluvöru heimilanna með þessum hætti þarf fyrst að meta hvort bregða eigi á viðfangsefnið mælistiku skammtíma- eða langtímasjónarmiða. Stundum hefur það verið talið réttlætanlegt að eyða augljósum skammtímaverðsveiflum á erlendum eldsneytismörkuðum með tímabundinni lækkun gjalda.

Við ríkjandi aðstæður er fátt sem bendir til þess að erlendar sveiflur séu að uppistöðu til skammvinnar. Enn fremur er ljóst að óhjákvæmileg lækkun á verðgildi íslensku krónunnar vegur þungt í þessu efni. Hvort tveggja gerir það að verkum að skynsamlegt er að horfa á viðfangsefnið út frá langtímasjónarmiðum.

Þær hræringar sem orðið hafa á gengis- og fjármálamörkuðum undanfarnar vikur kalla á öguð og markviss viðbrögð stjórnvalda. Þar verða framtíðarhagsmunir þjóðarbúskaparins, atvinnufyrirtækja og neytenda, að sitja í fyrirrúmi.

Markmiðið hlýtur ofar öðru að vera það að koma á jafnvægi á nýjan leik. Þar fara hagsmunir neytenda og fyrirtækja saman. Í því sambandi er mikilvægt að greina rétt orsakir þess vanda sem þjóðin stendur frammi fyrir. Þar blasa nokkrar einfaldar staðreyndir við.

Gengi íslensku krónunnar hefur um nokkurn tíma verið of hátt skráð. Raunveruleg verðmætasköpun hefur ekki staðið að baki allri þeirri kaupmáttaraukningu sem þjóðin hefur notið. Það hefur leitt til erlendrar skuldasöfnunar; að verulegu leyti vegna einkaneyslu. Þegar markaðsöflin hafa knúið krónuna niður stendur þjóðin frammi fyrir þeim blákalda veruleika að greiða til baka það sem eytt hefur verið umfram efni.

Ef við ætlum að skjóta okkur undan því að bregðast við þessum einföldu staðreyndum er næsta víst að óstöðugleiki og sviptingar muni halda áfram í efnahagslífinu og að verðbólga verður langvarandi en ekki tímabundin.

Bílainnflutningur og þar af leiðandi vaxandi eldsneytisnotkun er ósmár þáttur umframeyðslunnar. Með allt þetta í huga er skynsamlegt við ríkjandi aðstæður að gera þær kröfur til stjórnvalda að þau horfi á viðfangsefnið út frá langtímahagsmunum.

Það þýðir að langtímahagsmunum neytenda jafnt sem atvinnulífs er best borgið með því að stjórnvöld standi fast í ístaðinu og láti ekki stundarhagsmuni ráða þó að kosningar séu í nánd. Eins og sakir standa er fremur þörf á meiri tekjuafgangi ríkissjóðs en minni.

Aðhald í ríkisfjármálum nú getur ráðið úrslitum um hvort hagsmunir almennings verði tryggðir til lengri tíma í kjölfar þess umróts sem orðið hefur.






×