Bakþankar

Dauðar sálir?

Afnám fyrningarfrests í grófum kynferðisbrotamálum er áfangasigur fyrir þolendur slíkra ódæðisverka og vafalítið heillaskref fyrir íslenskt réttarkerfi. Í byrjun nýliðinnar viku hlustaði ég á nokkra þingmenn í útvarpinu gera upp nýlokið þing og voru þeir allir sammála um hér væri á ferð mikil réttarbót.

Ég hjó hins vegar eftir orðalagi í þá veru að kynferðisofbeldi væri sá glæpur sem gengi hvað næst mannsmorði; það væri verið að myrða sálina í fólki og skemma það fyrir lífstíð.

Þetta er alls ekki í fyrsta sinn sem ég hef heyrt orðið sálarmorð notað í þessu samhengi. Þannig lýstu foreldrar stúlku sem hafði verið misnotuð líðan dóttur sinnar í fréttaviðtali fyrir nokkrum mánuðum. Fyrir tveimur árum eða svo gaf Jónína Benediktsdóttir út bók byggða á minningum stúlkna sem höfðu sætt misnotkun og í sjónvarpsviðtali komst hún svo að orði að kynferðisofbeldi væri eins og að þvo börnum upp úr klósetti.

Fyrir réttri viku sá ég svo Guðnýju Halldórsdóttur segja í Kastljósi að konur sem hefðu orðið fyrir kynferðisofbeldi gætu ekki alið upp börnin sín.

Nú skal tekið fram að ég handviss um að bak við þessi handahófskenndu dæmi sem ég nefni hafi legið góð og velmeinandi hugsun.

Umræðan um kynferðisofbeldi er hins vegar jafn vandmeðfarin og hún er mikilvæg. Stundum fæ ég ekki varist þeirri hugsun að rangar tilfinningar leiði hana á villigötur; í stað þess að hvetja til hluttekningar í garð þeirra sem verða fyrir kynferðisofbeldi sé tilhneiging til að ala fyrst og fremst á reiði í garð ódæðismannanna, jafnvel á kostnað þeirra fyrrnefndu. Hvaða huggun og styrk eiga þolendur kynferðisofbeldis að sækja í til dæmis fullyrðingar annarra um að nú hljóti þeir að vera dauðir að innan og vanhæfir uppalendur eða í sjónrænar myndlíkingar um klósettþvott?

Nú er líka rétt að taka fram að ég er alls ekki að gera lítið úr þeim ömurlegu áhrifum sem kynferðisofbeldi hefur á þá sem fyrir því verða, eða á nokkurn hátt að bera í bætifláka fyrir þá sem fremja slíka glæpi. Punkturinn er einfaldlega sá að enginn nema þeir sem hafa orðið fyrir þeirri ógæfu að vera beittir kynferðisofbeldi geta fjölyrt um áhrif þess á sig. Í ensku er hugtakið "rape survivor" notað og Stígamót leggja áherslu á orðið þolandi frekar en fórnarlamb. Með öðrum orðum virðast þeir sem hafa orðið fyrir þessari óhugnarlegu reynslu vilja skírskota til þess að þeir hafi komist af. Ég legg til að við hin gerum það líka.






×