Fastir pennar

Tímaskekkju-tuddaskapur

Auðunn Arnórsson skrifar

Kalt stríð. Þessi uppvaknings-frasi frá síðustu öld tröllreið heimsfréttunum og allri umræðu um alþjóðamál alla síðastliðna viku. Tilefnið er sú atburðarás sem fylgt hefur í kjölfar leifturstríðs Rússa í Georgíu, sem Saakashvili Georgíuforseti gaf þeim ástæðu til að hefja er hann ákvað þann 7. ágúst að freista þess að beita her sínum til að ná aftur yfirráðum yfir aðskilnaðarhéraðinu Suður-Ossetíu.

Hin yfirdrifna beiting hervalds sem Rússar létu dynja á Georgíu­mönnum í refsingarskyni fyrir að reyna að viðhalda einingu ríkis síns og fyrir að freista þess að fá til þess atbeina Vesturveldanna, einkum og sér í lagi Bandaríkjanna, hefur skapað aðstæður sem sumir vilja líkja við kalt stríð. En réttlætir atburðarásin að þessi frasi frá liðnum tímum skuli nú vakinn upp á ný?

Með því mælir hve hörð orð hafa fallið á báða bóga, milli ráðamanna í Moskvu og leiðtoga Vesturlanda.

En það er líka ýmislegt sem mælir á móti því að þessi frasi - sem hingað til hefur eingöngu átt við samskipti risaveldanna tveggja, Sovétríkjanna og Bandaríkjanna, og bandamanna þeirra á þeirri tæplega hálfu öld sem þessar tvær blokkir stóðu kjarnorkuvígbúnar hvor gegn annarri - skuli notaður til að lýsa þeirri auknu hörku sem nú er hlaupin í samskipti Rússlands og Vesturlanda.

Sumir segja að með framgöngu sinni í Georgíu hafi Rússar sýnt mátt sinn og megin og opinberað vanmátt Atlantshafsbandalagsins til að verða að haldbæru liði þjóðum á sögulegu „áhrifasvæði" Moskvuvaldsins, sem sýnt hafa vilja til að ganga í bandalagið. Rússar hafi með öðrum orðum komið skýrum skilaboðum til umheimsins: þeim refsast sem ekki virða vilja ráðamanna í Moskvu.

En hvað hafa Rússar í raun sannað með hernaði sínum í Georgíu? Að þeir geta tuddast með nágranna-smáþjóð? Þjónar það heildarhagsmunum Rússa að sýna umheiminum að þeir hiki ekki við að sýna litlum grannþjóðum tuddaskap? Efla þeir með því tilkall sitt til að vera ein af forystuþjóðum heimsins á 21. öld?

Auðvitað ekki. Raunar liggur nær að skilja þennan tuddaskap Rússa sem vott um allt annað en styrkleika. Að hann beri frekar vott um komplexa sem þjaki valdhafa í Moskvu yfir því að veldi þeirra er aðeins svipur hjá sjón í samanburði við það sem alræðisstjórnin á sovéttímanum réði yfir. Þeim finnst Rússland hafa gengið í gegnum mikið niðurlægingartímabil og telja að leiðin til að reisa landið upp úr því sé að sýna sem mestan hernaðarmátt. Og stunda kalt orðastríð við „óvininn" í vestri, með þennan hernaðarmátt og olíu- og gasauð sér að baki. Sá auður er þó langtímaefnahag Rússlands skammgóður vermir. Á sama tíma er almannaþjónustukerfi landsins í molum, sem endurspeglast meðal annars í snarlækkuðum lífslíkum Rússa og örri fækkun þeirra.

Auðvitað eru það sameiginlegir hagsmunir Rússa, grannþjóða þeirra og Vesturlanda að vinna saman að því að styrkja réttarríkis- og lýðræðisþróun sem og efnahagslega uppbyggingu og viðskipti, ekki sízt í þeim löndum sem áður tilheyrðu Austurblokkinni enda súpa þau enn fátæktarseyðið af arfleifð valdstjórnar og spillts og óskilvirks áætlanabúskapar. Tilhneiging til tuddaskapar í krafti olíuauðs og hernaðarmáttar má ekki byrgja mönnum sýn á þessa sameiginlegu hagsmuni, hvorki í Moskvu né höfuðborgum Vesturlanda.










×