Vel heppnað sameiningartákn

200 ár eru í dag síðan Jón Sigurðsson fæddist. Hann hefur löngum skipað stóran sess í samræðu þjóðarinnar enda stefndi hann leynt og ljóst að því. Jóni var hampað í sjálfstæðisbaráttunni og stjórnmálamenn hafa löngum vitnað til hans um hin ólíkustu málefni.

Jón Sigurðsson þekkja allir. Slík staðhæfing hefur verið höfð um marga, en trauðla á hún betur við um nokkurn en Jón. Saga hans er kennd í skólum landsins og íslensk börn læra um sjálfstæðishetjuna frá unga aldri. Stytta af honum stendur á Austurvelli og horfir yfir Alþingi og inni í þingsal horfir Jón yfir þingmenn. Það er enda við hæfi sjálfir eru þeir duglegir við að vitna til Jóns um hin ólíkustu málefni.

Andstæðar fylkingar hafa dregið það tromp fram úr ermi sinni að vitna til Jóns; það á að slá öll vopn úr hendi andstæðinganna. Væri Jón á sama máli og þú er ljóst að þú hefur rétt fyrir þér.

Jón Sigurðsson fæddist á Hrafnseyri við Arnarfjörð 17. júní árið 1811. Hrafnseyri var reyndar löngum kölluð Rafnseyri upp á danska vísu, en að þjóðlegum sið hefur H-inu verið hnýtt aftur framan við staðarnafnið.

Jón fluttist til Reykjavíkur átján ára gamall og lauk stúdentsprófi árið 1829 með ágætiseinkunn. Syðra vann hann í verslun föðurbróður síns, Einars Jónssonar. Þar kynntist hann dóttur Einars, Ingibjörgu, og úr varð, seint og um síðir, hjónaband.

Ingibjörg sat í festum í tólf ár á meðan Jón stundaði nám í Kaupmannahöfn; fyrst í málfræði en síðan í íslenskum bókmenntum og sögu. Hann lauk þó aldrei námi.

Forseti, þó ekki AlþingisJón var löngum kallaður forseti og til að mynda hét fyrsti togarinn sem smíðaður var sérstaklega fyrir Íslendinga því nafni; Jón forseti. Algengur misskilningur er að forsetanafnbótina hafi hann fengið sem forseti Alþingis. Vissulega gegndi Jón því embætti lengi, 1849-1853, einn og hálfan mánuð árið 1857 og síðan 1867-1877.

Viðurnefnið er hins vegar þannig til komið að Jón var frá árinu 1851 forseti Hafnardeildar Hins íslenska bókmenntafélags. Það þótti virðingarstaða á þeim árum og embættisheitið festist við hann.

Bóngóður og iðjusamurJón hafði lifibrauð sitt af ýmsum vísindastörfum og vinnu við Árnasafn, en hann bjó í Kaupmannahöfn frá því að hann hélt ungur utan til náms og til dauðadags. Hann vann að ýmsum störfum, vann við skjalavörslu, ritstörf og fleira. Eitt af þeim verkefnum sem hann kom að var að aðstoða færeyska prestinn Hammershaimb við að koma upp færeysku ritmáli og er haft fyrir satt að hann hafi haft mikið um það að segja að stafsetning þar í landi tekur fremur mið af uppruna orða en framburði.

Jón stofnaði árið 1841 Ný félagsrit og gaf þau út til ársins 1873. Segja má með sanni að þau séu málgagn Jóns, þar er að finna stjórnmálahugleiðingar ásamt greinum um ýmis hugðarefni hans.

Jón var ötull bréfaskrifari og hafa varðveist yfir 6.000 sendibréf til hans frá um 870 bréfriturum. Að auki er til fjöldi bréfa frá Jóni til ýmissa viðtakenda. Jón þótti bóngóður og sinnti ýmsum viðvikum fyrir landa sína og aðstoðaði þá sem á þurftu að halda.

StjórnmálinJón var kjörinn á þing árið 1845, fyrsta árið sem endurreist Alþingi starfaði, sem þingmaður Ísfirðinga, og sat á þingi til dauðadags, árið 1879. Hann sat þó ekki öll þing. Sem forseti hafði hann mikið að segja um mótun starfshátta Alþingis.

Konungur afsalaði sér einveldi árið 1848 í anda þeirrar frjálsræðisbylgju sem reið yfir Evrópu á þeim árum. Við það fóru menn að velta fyrir sér hver staða Íslands væri. Jón Sigurðsson ritaði grein í Ný félagsrit þar sem hann færði rök fyrir því að við þá breytingu hefði stjórnskipuleg staða landsins færst til þess stigs sem hún var fyrir undirritun Gamla sáttmála. Íslendingar hefðu gengið konungi á hönd og hollustan væri því bundin honum en ekki ríkinu sjálfu og við aflagningu einveldisins væri hún fyrir bí.

Jón barðist fyrir sjálfstjórn Íslendinga, en þó undir Danakonungi, ekki fullu sjálfstæði landsins, líkt og hefur reynst lífseig skoðun.

Vér mótmælum allirÁrið 1851 var haldinn þjóðfundur um stjórnskipan Íslands í Lærða skólanum, nú Menntaskólanum í Reykjavík. Þar lagði Trampe greifi, sem stiftamtmaður á Íslandi, fram frumvarp um að Ísland skyldi innlimað að fullu í Danmörku, hafa sömu lög og reglur og Danmörk og Alþingi yrði amtráð en Íslendingar fengju að hafa sex fulltrúa á danska þinginu.

Þegar Trampe greifi sá fram á að frumvarpið yrði fellt ákvað hann að slíta fundi og steig þá Jón Sigurðsson fram og mótmælti í nafni konungs og þjóðarinnar. Í fundargerð Benedikts Gröndal kemur fram að þá hafi allir þjóðkjörnir fulltrúar stigið fram og sagt hin fleygu orð: "Vér mótmælum allir."

Hæ hó jibbíjeiJón lést í Kaupmannahöfn árið 1879 en lík hans var flutt heim og grafið í Hólavallakirkjugarði. Dánarmein Jóns hefur löngum verið mönnum deiluefni og þær raddir að hann hafi látist úr sárasótt hafa verið ansi háværar.

Árið 1911 var afhjúpuð stytta af Jóni, eftir Einar Jónsson myndhöggvara, fyrir framan Stjórnarráðshúsið. Hún var síðan flutt á Austurvöll árið 1931 þar sem hún stendur enn.

Þegar Íslendingar sögðu sig úr lögum við Dani, í mars 1944, og ákváðu að stofna lýðveldi, varð það að ráði að lýðveldisstofnunin færi fram á afmælisdegi Jóns, 17. júní. Síðan er hann þjóðhátíðardagur Íslendinga.