Þörf á nýrri byggðaúttekt véfengd 23. júní 2011 08:00 í höfn Vikum saman hafa þing og þjóð tekist á um tillögur um breytingar á stjórn fiskveiða. Ljóst er þó að deilurnar til þessa eru aðeins upptakturinn að því sem verður á vetri komanda.fréttablaðið/gva Samþykkt var í sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd Alþingis á þriðjudag að óskað yrði eftir við sjávarútvegsráðuneytið að gerð verði úttekt á áhrifum fiskveiðistjórnunarkerfisins á íslenskt samfélag allt frá árinu 1991. Áhrif á íbúa og byggðaþróun verði skoðuð auk annarra samfélagslegra þátta. Greinargerð sérfræðingahóps sjávarútvegsráðuneytisins um hagræn áhrif breytinga á fiskveiðistjórnuninni voru til umfjöllunar á fundinum. Eins og kunnugt er gefur sérfræðingahópurinn lítið fyrir breytingatillögurnar flestar hverjar, sem felast í frumvörpum Jóns Bjarnasonar sjávarútvegsráðherra. Gerð úttektarinnar er runnin undan rifjum þeirra Lilju Rafneyjar Magnúsdóttur, þingmanns Vinstri grænna og formanns nefndarinnar, og Ólínu Þorvarðardóttur, þingmanns Samfylkingarinnar og varaformanns nefndarinnar. En er þörf á nýrri úttekt á samfélagslegum og hagrænum áhrifum kvótakerfisins? Með og á mótiRök Lilju Rafneyjar og Ólínu fyrir gerð úttektarinnar er að æskilegt sé að fara í slíka vinnu í tengslum við fyrirhugaðar breytingar á fiskveiðistjórnuninni. Einar K. Guðfinnsson, þing- og nefndarmaður úr röðum Sjálfstæðisflokksins, telur að um örvæntingarfulla tilraun sé að ræða til að byggja undir breytingatillögurnar og flest það sem rannsaka skal hafi komið fram áður. „Mikið af þessu er hægt að finna í úttekt sérfræðihóps ráðuneytisins, eins var unnin góð úttekt um stjórn fiskveiða og samfélagsmál fyrir Auðlindanefndina árið 2000. Þá eru ónefndar upplýsingar sem Fiskistofa hefur yfir að ráða, rannsóknir Byggðastofnunar svo eitthvað sé talið.“ Einar segir hins vegar gagnrýniverðast að tillaga um úttektina komi fram þegar frumvörp um breytingar liggja fyrir en slík vinna hefði átt að fara fram áður en breytingatillögurnar voru unnar. Lilja Rafney segir að vissulega séu miklar upplýsingar til en því mikilvægara að draga alla þá vitneskju saman á einn stað til að yfirsýn náist. Um niðurstöður hagfræðiúttekta á samhengi byggðaröskunar og fiskveiðistjórn-unar síðustu ára, þar sem fáir hagfræðingar sjá afdráttarlaust samband á milli, segir Lilja Rafney að ekki þurfi hagfræðing til að sýna fram á það samhengi. „Vitneskjan um afleiðingar kvótakerfisins liggur fyrir. En það er ekki sama með hvaða gleraugum menn skoða þessi mál. Þar eru engin ein sannindi og þeir þekkja þetta manna best sem hafa lifað og starfað í þessu umhverfi. Það þarf enginn hagfræðingur að segja mér eitt eða neitt í þessum efnum. Ég þekki þetta á eigin skinni eins og margir íbúar landsbyggðarinnar. Tölur á blaði geta aldrei sagt fólki til um hvaða áhrif þetta kerfi hefur haft á líf þess.“ Flókið samspilSveinn Agnarsson, forstöðumaður Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands, vann úttektina um stjórnun fiskveiða fyrir Auðlindanefndina árið 2000, sem Einar vísar til. „Það er stjórnmálanna að meta það hvort þörf sé á svona úttekt,“ segir Sveinn. „Þetta hefur verið rannsakað og töluvert verið skrifað, ekki bara frá hendi hagfræðinga heldur einnig mannfræðinga, félagsfræðinga og landfræðingar hafa líka komið að þessu. Á löngum tíma verður til mikið af efni og kannski er tilefni til að taka það saman og gera eitthvað nýtt því til viðbótar.“ Sveinn segir að samband fiskveiðistjórnunar og byggðaröskunar sé flókið. „Margir þættir snertast þegar byggðaþróun er skoðuð og það getur verið erfitt að draga eitthvað eitt þar út sem orsakavald.“ Þjóðhagsstofnun sendi frá sér skýrslu árið 2000 sem ber heitið Stjórnkerfi fiskveiða og byggðaþróun. Þar segir að samband milli búsetuþróunar og kvótakerfisins sé afar flókið. Því sé ósvarað hver sé þáttur kerfisins í þeirri fólksfækkun sem sannarlega hafði átt sér stað í mörgum útgerðarplássum til þess tíma. Enn erfiðara sé að fullyrða nokkuð um hvort annað stjórnkerfi fiskveiða hefði reynst betur hvað varðar byggðaröskun. Til þessarar niðurstöðu vitnaði Birgir Þór Runólfsson, dósent við Hagfræðideild HÍ, í mars síðastliðnum á málþingi áhugahóps háskólamanna um sjávarútvegsmál. Þar kynnti hann rannsóknir sínar þar sem hann fann þess ekki stað að kvótakerfið hefði haft bein áhrif á byggðaþróun. Þó beindi hann rannsóknum sínum sérstaklega að Vestfjörðum sem þráfaldlega eru nefndir í umræðu um fiskveiðistjórnun og meinta upplausn byggða henni fylgjandi. Hann sagði að Vestfirðingum hefði fækkað stöðugt frá stríðslokum, jafnt fyrir og eftir innleiðingu fiskveiðistjórnunarkerfisins. Sigríður Ólafsdóttir, sérfræðingur á sviði auðlindastjórnunar haf- og strandveiða og stundakennari við líf- og umhverfissvið HÍ, gagnrýndi rannsóknir Birgis í grein í Fréttatímanum í apríl og véfengdi niðurstöður hans. Hún sagði gögn Birgis hvorki sanna né afsanna tengsl innleiðingar kvótakerfisins og byggðaröskunar. Þau sýndu einvörðungu margslunginn veruleika sjávarbyggðanna. Hún hnykkti sérstaklega á því að niðurstaðan hefði kannski orðið önnur ef aðferðum annarra fræðigreina en hagfræðinnar hefði verið beitt, sérstaklega félagsfræðinnar. Skammur tími til stefnuLilja Rafney segir að sjávarútvegsráðuneytið muni bera ábyrgð á því hvernig rannsóknarnefndin verði skipuð. Það verði svo Jón Bjarnason, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, sem kveði endanlega upp úr um það hverjir verða fengnir til að vinna verkið. Lilja segir að hún sem formaður nefndarinnar og varaformaður hennar muni gera sínar tillögur um nefndarmenn, ásamt fleirum. Tímarammi vinnunnar er þröngur. Lagt er út frá því að niðurstöður liggi fyrir áður en þing kemur saman í október. Mest lesið Nauðgunarbrandari Patriks féll í grýttan jarðveg Innlent Íslendingar öllu veðri vanir Innlent Beðið eftir eldgosi: Allar vefmyndavélarnar á einum stað Innlent Bílarnir ónýtir og tveir fluttir á sjúkrahús Innlent „Ótrúlegt“ að Halla hafi ekki verið fyrsta frétt RÚV Innlent Kjósendur VG leiti nú til Sósíalista Innlent „Það er í raun og veru allur bransinn sem er í hættu“ Innlent Ganga frá Hallgrímskirkju og spila hljóð frá sprengjuregni Innlent Sló bíl með golfkylfu eftir átök milli fíkniefnasala og kaupanda Innlent Íslendingur vann tæpar 37 milljónir í Eurojackpot Innlent Fleiri fréttir Íslendingar öllu veðri vanir Ganga frá Hallgrímskirkju og spila hljóð frá sprengjuregni Kjósendur VG leiti nú til Sósíalista Bílarnir ónýtir og tveir fluttir á sjúkrahús Sló bíl með golfkylfu eftir átök milli fíkniefnasala og kaupanda Íslendingur vann tæpar 37 milljónir í Eurojackpot „Það er í raun og veru allur bransinn sem er í hættu“ Nauðgunarbrandari Patriks féll í grýttan jarðveg Sósíalistar sem ætla á þing og þjóðhátíð í beinni „Ótrúlegt“ að Halla hafi ekki verið fyrsta frétt RÚV Vara við væntanlegum fjölda netsvika um helgina Beðið eftir eldgosi: Allar vefmyndavélarnar á einum stað Sex sérsveitarmenn í Eyjum og lagt hald á tvo hnífa Meiri umferð um Vesturlandsveg en Suðurlandsveg Hundrað ár í dag frá fyrsta flugi til Íslands Grunuð um að flytja fíkniefni til landsins með tólf ára son í för Það séu vonbrigði ef fyrirtæki hækki verð úr hófi Kveikur frá Stangarlæk fallinn Hvalfjarðargöngin opnuð á ný Strandavegur í sundur og ferðamaður festi sig í flýti Auknar líkur á að eldgos hefjist á næstu dögum Allir ættu að komast leiðar sinnar þrátt fyrir viðvörun Telur stöðu heimsmála hafa áhrif á fylgið Aukin skjálftavirkni, óviðunandi fylgi og óveður í Eyjum Sakborningur í pottamálinu grunaður um tilraun til manndráps Sjálfstæðismenn taki „óviðunandi“ fylgi alvarlega Sérsveitin skarst í leikinn þegar unglingar slógust í Mjódd Auknar líkur á skriðuföllum um helgina Úrkoman í júlí sló met Fólk eigi að gera ráð fyrir innbrotum Sjá meira
Samþykkt var í sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd Alþingis á þriðjudag að óskað yrði eftir við sjávarútvegsráðuneytið að gerð verði úttekt á áhrifum fiskveiðistjórnunarkerfisins á íslenskt samfélag allt frá árinu 1991. Áhrif á íbúa og byggðaþróun verði skoðuð auk annarra samfélagslegra þátta. Greinargerð sérfræðingahóps sjávarútvegsráðuneytisins um hagræn áhrif breytinga á fiskveiðistjórnuninni voru til umfjöllunar á fundinum. Eins og kunnugt er gefur sérfræðingahópurinn lítið fyrir breytingatillögurnar flestar hverjar, sem felast í frumvörpum Jóns Bjarnasonar sjávarútvegsráðherra. Gerð úttektarinnar er runnin undan rifjum þeirra Lilju Rafneyjar Magnúsdóttur, þingmanns Vinstri grænna og formanns nefndarinnar, og Ólínu Þorvarðardóttur, þingmanns Samfylkingarinnar og varaformanns nefndarinnar. En er þörf á nýrri úttekt á samfélagslegum og hagrænum áhrifum kvótakerfisins? Með og á mótiRök Lilju Rafneyjar og Ólínu fyrir gerð úttektarinnar er að æskilegt sé að fara í slíka vinnu í tengslum við fyrirhugaðar breytingar á fiskveiðistjórnuninni. Einar K. Guðfinnsson, þing- og nefndarmaður úr röðum Sjálfstæðisflokksins, telur að um örvæntingarfulla tilraun sé að ræða til að byggja undir breytingatillögurnar og flest það sem rannsaka skal hafi komið fram áður. „Mikið af þessu er hægt að finna í úttekt sérfræðihóps ráðuneytisins, eins var unnin góð úttekt um stjórn fiskveiða og samfélagsmál fyrir Auðlindanefndina árið 2000. Þá eru ónefndar upplýsingar sem Fiskistofa hefur yfir að ráða, rannsóknir Byggðastofnunar svo eitthvað sé talið.“ Einar segir hins vegar gagnrýniverðast að tillaga um úttektina komi fram þegar frumvörp um breytingar liggja fyrir en slík vinna hefði átt að fara fram áður en breytingatillögurnar voru unnar. Lilja Rafney segir að vissulega séu miklar upplýsingar til en því mikilvægara að draga alla þá vitneskju saman á einn stað til að yfirsýn náist. Um niðurstöður hagfræðiúttekta á samhengi byggðaröskunar og fiskveiðistjórn-unar síðustu ára, þar sem fáir hagfræðingar sjá afdráttarlaust samband á milli, segir Lilja Rafney að ekki þurfi hagfræðing til að sýna fram á það samhengi. „Vitneskjan um afleiðingar kvótakerfisins liggur fyrir. En það er ekki sama með hvaða gleraugum menn skoða þessi mál. Þar eru engin ein sannindi og þeir þekkja þetta manna best sem hafa lifað og starfað í þessu umhverfi. Það þarf enginn hagfræðingur að segja mér eitt eða neitt í þessum efnum. Ég þekki þetta á eigin skinni eins og margir íbúar landsbyggðarinnar. Tölur á blaði geta aldrei sagt fólki til um hvaða áhrif þetta kerfi hefur haft á líf þess.“ Flókið samspilSveinn Agnarsson, forstöðumaður Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands, vann úttektina um stjórnun fiskveiða fyrir Auðlindanefndina árið 2000, sem Einar vísar til. „Það er stjórnmálanna að meta það hvort þörf sé á svona úttekt,“ segir Sveinn. „Þetta hefur verið rannsakað og töluvert verið skrifað, ekki bara frá hendi hagfræðinga heldur einnig mannfræðinga, félagsfræðinga og landfræðingar hafa líka komið að þessu. Á löngum tíma verður til mikið af efni og kannski er tilefni til að taka það saman og gera eitthvað nýtt því til viðbótar.“ Sveinn segir að samband fiskveiðistjórnunar og byggðaröskunar sé flókið. „Margir þættir snertast þegar byggðaþróun er skoðuð og það getur verið erfitt að draga eitthvað eitt þar út sem orsakavald.“ Þjóðhagsstofnun sendi frá sér skýrslu árið 2000 sem ber heitið Stjórnkerfi fiskveiða og byggðaþróun. Þar segir að samband milli búsetuþróunar og kvótakerfisins sé afar flókið. Því sé ósvarað hver sé þáttur kerfisins í þeirri fólksfækkun sem sannarlega hafði átt sér stað í mörgum útgerðarplássum til þess tíma. Enn erfiðara sé að fullyrða nokkuð um hvort annað stjórnkerfi fiskveiða hefði reynst betur hvað varðar byggðaröskun. Til þessarar niðurstöðu vitnaði Birgir Þór Runólfsson, dósent við Hagfræðideild HÍ, í mars síðastliðnum á málþingi áhugahóps háskólamanna um sjávarútvegsmál. Þar kynnti hann rannsóknir sínar þar sem hann fann þess ekki stað að kvótakerfið hefði haft bein áhrif á byggðaþróun. Þó beindi hann rannsóknum sínum sérstaklega að Vestfjörðum sem þráfaldlega eru nefndir í umræðu um fiskveiðistjórnun og meinta upplausn byggða henni fylgjandi. Hann sagði að Vestfirðingum hefði fækkað stöðugt frá stríðslokum, jafnt fyrir og eftir innleiðingu fiskveiðistjórnunarkerfisins. Sigríður Ólafsdóttir, sérfræðingur á sviði auðlindastjórnunar haf- og strandveiða og stundakennari við líf- og umhverfissvið HÍ, gagnrýndi rannsóknir Birgis í grein í Fréttatímanum í apríl og véfengdi niðurstöður hans. Hún sagði gögn Birgis hvorki sanna né afsanna tengsl innleiðingar kvótakerfisins og byggðaröskunar. Þau sýndu einvörðungu margslunginn veruleika sjávarbyggðanna. Hún hnykkti sérstaklega á því að niðurstaðan hefði kannski orðið önnur ef aðferðum annarra fræðigreina en hagfræðinnar hefði verið beitt, sérstaklega félagsfræðinnar. Skammur tími til stefnuLilja Rafney segir að sjávarútvegsráðuneytið muni bera ábyrgð á því hvernig rannsóknarnefndin verði skipuð. Það verði svo Jón Bjarnason, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, sem kveði endanlega upp úr um það hverjir verða fengnir til að vinna verkið. Lilja segir að hún sem formaður nefndarinnar og varaformaður hennar muni gera sínar tillögur um nefndarmenn, ásamt fleirum. Tímarammi vinnunnar er þröngur. Lagt er út frá því að niðurstöður liggi fyrir áður en þing kemur saman í október.
Mest lesið Nauðgunarbrandari Patriks féll í grýttan jarðveg Innlent Íslendingar öllu veðri vanir Innlent Beðið eftir eldgosi: Allar vefmyndavélarnar á einum stað Innlent Bílarnir ónýtir og tveir fluttir á sjúkrahús Innlent „Ótrúlegt“ að Halla hafi ekki verið fyrsta frétt RÚV Innlent Kjósendur VG leiti nú til Sósíalista Innlent „Það er í raun og veru allur bransinn sem er í hættu“ Innlent Ganga frá Hallgrímskirkju og spila hljóð frá sprengjuregni Innlent Sló bíl með golfkylfu eftir átök milli fíkniefnasala og kaupanda Innlent Íslendingur vann tæpar 37 milljónir í Eurojackpot Innlent Fleiri fréttir Íslendingar öllu veðri vanir Ganga frá Hallgrímskirkju og spila hljóð frá sprengjuregni Kjósendur VG leiti nú til Sósíalista Bílarnir ónýtir og tveir fluttir á sjúkrahús Sló bíl með golfkylfu eftir átök milli fíkniefnasala og kaupanda Íslendingur vann tæpar 37 milljónir í Eurojackpot „Það er í raun og veru allur bransinn sem er í hættu“ Nauðgunarbrandari Patriks féll í grýttan jarðveg Sósíalistar sem ætla á þing og þjóðhátíð í beinni „Ótrúlegt“ að Halla hafi ekki verið fyrsta frétt RÚV Vara við væntanlegum fjölda netsvika um helgina Beðið eftir eldgosi: Allar vefmyndavélarnar á einum stað Sex sérsveitarmenn í Eyjum og lagt hald á tvo hnífa Meiri umferð um Vesturlandsveg en Suðurlandsveg Hundrað ár í dag frá fyrsta flugi til Íslands Grunuð um að flytja fíkniefni til landsins með tólf ára son í för Það séu vonbrigði ef fyrirtæki hækki verð úr hófi Kveikur frá Stangarlæk fallinn Hvalfjarðargöngin opnuð á ný Strandavegur í sundur og ferðamaður festi sig í flýti Auknar líkur á að eldgos hefjist á næstu dögum Allir ættu að komast leiðar sinnar þrátt fyrir viðvörun Telur stöðu heimsmála hafa áhrif á fylgið Aukin skjálftavirkni, óviðunandi fylgi og óveður í Eyjum Sakborningur í pottamálinu grunaður um tilraun til manndráps Sjálfstæðismenn taki „óviðunandi“ fylgi alvarlega Sérsveitin skarst í leikinn þegar unglingar slógust í Mjódd Auknar líkur á skriðuföllum um helgina Úrkoman í júlí sló met Fólk eigi að gera ráð fyrir innbrotum Sjá meira