Fastir pennar

Stöðugleika beðið

Óli Kristján Ármannsson skrifar
Óvissa um framtíðina setur víða mark sitt á þjóðfélagið. Fyrirtæki og fjárfestar halda að sér höndum og merki um að almenningur geri það líka. Leiðarahöfundur hitti nýverið mann í leit að leiguhúsnæði. Án þess að vera í nokkrum kröggum kvaðst maðurinn alls ekki fremur leita sér að húsnæði til eignar. Slíkt léti hann ekki koma sér í hug fyrr en við værum hér laus við verðtryggingu og komin í eðlilegt vaxtaumhverfi, líkt og þekktist í nágrannalöndunum. Stendur þá bara eftir spurningin um hversu lengi í viðbót hann muni þurfa að bíða.

Efnahagssaga Íslands hefur frá upphafi einkennst af sveiflum. Uppspretta óstöðugleikans er þekkt, en rætur hans eru í gjaldmiðlinum. Fullyrðingar um að ábati sé af því að vera með gjaldmiðil sem geti veikst hafa verið hraktar, meðal annars í skrifum Þórarins G. Péturssonar, aðalhagfræðings Seðlabankans. Kostnaðurinn er meiri en ábatinn og hann ber almenningur í hvert sinn sem honum er smurt ofan á lán hans, áratugi fram í tímann.

Meira að segja í gjaldeyrishöftum virðist ekki hægt að láta íslensku krónuna styðja við almenn lífskjör í landinu. Fyrir helgi benti Greining Íslandsbanka á að nú stæði sem hæst annatími vegna erlendra ferðamanna, gjaldeyrisinnstreymi væri með mesta móti og samt veiktist krónan. Í nýrri þjóðhagsspá Hagstofunnar sem birt var á föstudag er svo gert ráð fyrir verðbólga haldi áfram að aukast. Í lok þessa árs er gert ráð fyrir að hún verði komin yfir fimm prósent.

Um leið er áréttað að fyrst og fremst séu það kostnaðarhækkanir sem einkenni verðbólguna í hagkerfinu, fremur en undirliggjandi verðbólguþrýstingur. Þrátt fyrir það hótar Seðlabankinn vaxtahækkunum til að bregðast við verðbólguþrýstingi í nýlegri greinargerð sinni til ríkisstjórnarinnar. Og það þrátt fyrir þá skoðun Gylfa Zoëga, hagfræðiprófessors og peningastefnunefndarmanns í Seðlabankanum, að hærri vextir komi til með að magna kreppuna. Þeir geri ekki annað en að auka kostnað fyrirtækja, sem þá velti honum út í verðlag, um leið og lántökur verði erfiðari og þar með minna um framkvæmdir.

Má því vera ljóst að ekki sér fyrir endann á þeirri lönguvitleysu sem íslensk efnahagsstjórn er og hefur verið. Helsta ljósglætan í íslenska efnahagsmyrkrinu er falin í aðildarviðræðum landsins við Evrópusambandið. Fái samninganefndir til þess frið kemur þá loksins til með að liggja fyrir að hverju landið gengur og hægt að leggja eitthvað vitrænt mat á kost og löst við aðild.

Um leið liggur fyrir að myntsamstarf við Evrópusambandið og á endanum upptaka evru virðist vænlegust til þess að losa landann undan oki verðtryggingar og okurvaxta, þótt um leið kunni hún að leggja ráðamönnum auknar byrðar á herðar við ábyrga efnahagsstjórn.

Í maílok sagði forsætisráðherra að fullbúinn aðildarsamningur gæti legið fyrir í lok næsta árs. Mögulega gæti maðurinn í leiguhúsnæðinu því farið að huga að íbúðarkaupum innan fárra ára og aðrir hugað að skuldbreytingu í stöðugra efnahagsumhverfi. Enn um sinn mun þó óvissan ríkja, að minnsta kosti þar til samningur liggur fyrir.






×