Kaupmáttur hefur lítið breyst þótt laun hafi hækkað Óli Kristján Ármannsson skrifar 2. september 2013 10:10 Á almennum launamarkaði jókst kaupmáttur launa á árunum 2005 til 2013, en dróst saman hjá ríkisstarfsmönnum og starfsmönnum sveitarfélaga. Fréttablaðið/Stefán Þrátt fyrir að regluleg laun á íslenskum vinnumarkaði hafi hækkað um 74,6 prósent frá ársbyrjun 2005 til ársbyrjunar á þessu ári jókst kaupmáttur á tímabilinu bara um 2,8 prósent. Í tölum sem Hagstofa Íslands birti í morgun kemur fram að á þessu átta ára tímabili hafi laun á almennum vinnumarkaði hækkað um 76,8 prósent, um 69,4 prósent hjá ríkisstarfsmönnum og 68,3 prósent hjá starfsmönnum sveitarfélaga. Fram kemur að dregið hafi úr launahækkunum á vinnumarkaði eftir árið 2007, en það ár hafi árshækkun verið 11 prósent. „Árshækkun var minnst árið 2010 þegar laun hækkuðu að meðaltali um 3,5 prósent á milli fyrsta ársfjórðungs 2009 og 2010. Árið 2011 jukust launahækkanir aftur og á fyrsta ársfjórðungi 2012 mældist ársbreyting 10,8 prósent.“ Þá var launaþróun á tímabilinu misjöfn eftir launþegahópum, en það er sagt til komið að hluta vegna kjarasamninga. „Til að mynda hækkuðu starfsmenn sveitarfélaga um 12,7 prósent, starfsmenn ríkis um 10,3 prósent og starfsmenn á almennum vinnumarkaði um 4,1 prósent á fyrsta ársfjórðungi 2009,“ segir í umfjöllun Hagstofunnar. Hækkun launa starfsmanna sveitarfélaga er sagt að megi rekja að hluta til nokkurra ákvæða úr kjarasamningum grunnskólakennara sem komið hafi til framkvæmda á árinu 2008 og á fyrsta ársfjórðungi 2009. „Hjá flestum starfsmönnum sveitarfélaga og ríkis voru einnig ákvæði í kjarasamningum um krónutöluhækkun á launatöflum á árinu 2008 og gætir áhrifa þeirra einnig í árshækkun árið 2009.“ Á sama tímabili hafi engir stórir hópar á almennum vinnumarkaði fengið samningsbundnar hækkanir. Hækkunum sem kveðið var á um í mars 2009 var frestað þangað til seinna á árinu. „Áhrif vegna þeirra komu því ekki að fullu fram fyrr en árið 2010.“ Fram kemur að launabreytingar hafi að stærstum hluta mátt rekja til samningsbundinna hækkana í kjarasamningum. „Þannig var árshækkun frá fyrsta ársfjórðungi 2011 til jafnlengdar 2012 mun meiri en ársins á undan en í þeirri árshækkun komu til framkvæmda tvær samningsbundnar hækkanir.“ Þá hafi kjarasamningar undanfarinna ára jafnframt kveðið á um meiri almennar hækkanir á lægstu launatöxtum. „Til að mynda hækkuðu lægstu launataxtar, samkvæmt kjarasamningum Samtaka Atvinnulífsins og aðildarsamtaka Alþýðusambands Íslands, um 106,3 prósent frá fyrsta ársfjórðungi 2005 til fyrsta ársfjórðungs 2013.“ Verðbólga hefur hefur um leið haft þau áhrif að kaupmáttur hefur lítið aukist á tímabilinu, eða um tæp þrjú prósent. „Þar af jókst kaupmáttur launa um 4,1 prósent á almennum vinnumarkaði en minnkaði um 0,3 prósent hjá ríkisstarfsmönnum og um 0,9 prósent hjá starfsmönnum sveitarfélaga.“ Hagstofan segir kaupmátt launa hafa aukist á árunum 2006 og 2007 en staðið nokkurn veginn í stað árið 2008. „Árin 2009 og 2010 dró úr kaupmætti en frá árinu 2011 hefur hann aukist aftur.“ Mest lesið „Við erum ekki að fara að vinna“ Neytendur Horfurnar versna hjá Play sem kippir afkomuspá úr gildi Neytendur Ódýrara að velja erlenda gjaldmiðilinn í posum erlendis Neytendur Móðurfélag Össurar hagnaðist um 2,8 milljarða á metfjórðungi Viðskipti innlent Fækkun ferðamanna gæti komið íbúðum á markað Viðskipti innlent Áföstu tapparnir stóðust ekki gæðapróf Neytendur Sváfu með fullt af evrum undir koddanum fyrir flugmiðum heim ef þyrfti Atvinnulíf Taylor Swift talin valda verðbólgu í Bretlandi Viðskipti erlent KFC á Íslandi segir meinta ljósmynd viðskiptavinar „falska“ Viðskipti innlent Ástin laðar að: Lúpínugallabuxur markmið næsta árs Atvinnulíf Fleiri fréttir Móðurfélag Össurar hagnaðist um 2,8 milljarða á metfjórðungi Fækkun ferðamanna gæti komið íbúðum á markað Fækkun ferðamanna mögulega leitt til hraðari lækkunar stýrivaxta Fá hundrað milljónir til að þróa gervigreind Styrkás kaupir Kraft Landsliðskokkur kaupir hverfisstaðinn: „Þetta gerðist í rauninni bara mjög hratt“ KFC á Íslandi segir meinta ljósmynd viðskiptavinar „falska“ Komust ekki inn á netbanka vegna bilunar Titringur á bókunarmarkaði: „Í kjörstöðu til að taka yfir þennan markað“ Landsbankinn hagnaðist um 16 milljarða eftir skatt Víkingur skiptir um hlutverk hjá Öskju Einar Hrafn ráðinn markaðsstjóri 1,4 milljarða sparnaður af uppsögnum 140 starfsmanna í maí og júní „Sérkennileg“ hækkun íbúðaverðs á tímum hárra vaxta Leiguverð heldur áfram að hækka „Það er verið að ríkisvæða húsnæðismarkaðinn“ Leggja upp laupana í Lundúnum Annað tilboð borist í Skagann 3X Fasteignakaup fjárfesta vísbending um að fasteignaverð haldi áfram að hækka Skúli í Subway reisir glæsihótel við Jökulsárlón Búið að bjóða í Skagann 3X Brutu sennilega samkeppnislög með ótímabærri markaðssetningu Harpa vill létta lund veðurbugaðra höfuðborgarbúa Atlanta með 600 manna flugútgerð í Sádí-Arabíu Berglind gengin í eigendahópinn Staðan ekki jafnsvört og sumir vilji meina Bjartmar ráðinn aðstoðarframkvæmdastjóri Íbúar Grafarholts geta tekið til matar síns á ný „Við erum bara að reyna að lifa af“ „Komin upp í þak“ í verðlagningu Sjá meira
Þrátt fyrir að regluleg laun á íslenskum vinnumarkaði hafi hækkað um 74,6 prósent frá ársbyrjun 2005 til ársbyrjunar á þessu ári jókst kaupmáttur á tímabilinu bara um 2,8 prósent. Í tölum sem Hagstofa Íslands birti í morgun kemur fram að á þessu átta ára tímabili hafi laun á almennum vinnumarkaði hækkað um 76,8 prósent, um 69,4 prósent hjá ríkisstarfsmönnum og 68,3 prósent hjá starfsmönnum sveitarfélaga. Fram kemur að dregið hafi úr launahækkunum á vinnumarkaði eftir árið 2007, en það ár hafi árshækkun verið 11 prósent. „Árshækkun var minnst árið 2010 þegar laun hækkuðu að meðaltali um 3,5 prósent á milli fyrsta ársfjórðungs 2009 og 2010. Árið 2011 jukust launahækkanir aftur og á fyrsta ársfjórðungi 2012 mældist ársbreyting 10,8 prósent.“ Þá var launaþróun á tímabilinu misjöfn eftir launþegahópum, en það er sagt til komið að hluta vegna kjarasamninga. „Til að mynda hækkuðu starfsmenn sveitarfélaga um 12,7 prósent, starfsmenn ríkis um 10,3 prósent og starfsmenn á almennum vinnumarkaði um 4,1 prósent á fyrsta ársfjórðungi 2009,“ segir í umfjöllun Hagstofunnar. Hækkun launa starfsmanna sveitarfélaga er sagt að megi rekja að hluta til nokkurra ákvæða úr kjarasamningum grunnskólakennara sem komið hafi til framkvæmda á árinu 2008 og á fyrsta ársfjórðungi 2009. „Hjá flestum starfsmönnum sveitarfélaga og ríkis voru einnig ákvæði í kjarasamningum um krónutöluhækkun á launatöflum á árinu 2008 og gætir áhrifa þeirra einnig í árshækkun árið 2009.“ Á sama tímabili hafi engir stórir hópar á almennum vinnumarkaði fengið samningsbundnar hækkanir. Hækkunum sem kveðið var á um í mars 2009 var frestað þangað til seinna á árinu. „Áhrif vegna þeirra komu því ekki að fullu fram fyrr en árið 2010.“ Fram kemur að launabreytingar hafi að stærstum hluta mátt rekja til samningsbundinna hækkana í kjarasamningum. „Þannig var árshækkun frá fyrsta ársfjórðungi 2011 til jafnlengdar 2012 mun meiri en ársins á undan en í þeirri árshækkun komu til framkvæmda tvær samningsbundnar hækkanir.“ Þá hafi kjarasamningar undanfarinna ára jafnframt kveðið á um meiri almennar hækkanir á lægstu launatöxtum. „Til að mynda hækkuðu lægstu launataxtar, samkvæmt kjarasamningum Samtaka Atvinnulífsins og aðildarsamtaka Alþýðusambands Íslands, um 106,3 prósent frá fyrsta ársfjórðungi 2005 til fyrsta ársfjórðungs 2013.“ Verðbólga hefur hefur um leið haft þau áhrif að kaupmáttur hefur lítið aukist á tímabilinu, eða um tæp þrjú prósent. „Þar af jókst kaupmáttur launa um 4,1 prósent á almennum vinnumarkaði en minnkaði um 0,3 prósent hjá ríkisstarfsmönnum og um 0,9 prósent hjá starfsmönnum sveitarfélaga.“ Hagstofan segir kaupmátt launa hafa aukist á árunum 2006 og 2007 en staðið nokkurn veginn í stað árið 2008. „Árin 2009 og 2010 dró úr kaupmætti en frá árinu 2011 hefur hann aukist aftur.“
Mest lesið „Við erum ekki að fara að vinna“ Neytendur Horfurnar versna hjá Play sem kippir afkomuspá úr gildi Neytendur Ódýrara að velja erlenda gjaldmiðilinn í posum erlendis Neytendur Móðurfélag Össurar hagnaðist um 2,8 milljarða á metfjórðungi Viðskipti innlent Fækkun ferðamanna gæti komið íbúðum á markað Viðskipti innlent Áföstu tapparnir stóðust ekki gæðapróf Neytendur Sváfu með fullt af evrum undir koddanum fyrir flugmiðum heim ef þyrfti Atvinnulíf Taylor Swift talin valda verðbólgu í Bretlandi Viðskipti erlent KFC á Íslandi segir meinta ljósmynd viðskiptavinar „falska“ Viðskipti innlent Ástin laðar að: Lúpínugallabuxur markmið næsta árs Atvinnulíf Fleiri fréttir Móðurfélag Össurar hagnaðist um 2,8 milljarða á metfjórðungi Fækkun ferðamanna gæti komið íbúðum á markað Fækkun ferðamanna mögulega leitt til hraðari lækkunar stýrivaxta Fá hundrað milljónir til að þróa gervigreind Styrkás kaupir Kraft Landsliðskokkur kaupir hverfisstaðinn: „Þetta gerðist í rauninni bara mjög hratt“ KFC á Íslandi segir meinta ljósmynd viðskiptavinar „falska“ Komust ekki inn á netbanka vegna bilunar Titringur á bókunarmarkaði: „Í kjörstöðu til að taka yfir þennan markað“ Landsbankinn hagnaðist um 16 milljarða eftir skatt Víkingur skiptir um hlutverk hjá Öskju Einar Hrafn ráðinn markaðsstjóri 1,4 milljarða sparnaður af uppsögnum 140 starfsmanna í maí og júní „Sérkennileg“ hækkun íbúðaverðs á tímum hárra vaxta Leiguverð heldur áfram að hækka „Það er verið að ríkisvæða húsnæðismarkaðinn“ Leggja upp laupana í Lundúnum Annað tilboð borist í Skagann 3X Fasteignakaup fjárfesta vísbending um að fasteignaverð haldi áfram að hækka Skúli í Subway reisir glæsihótel við Jökulsárlón Búið að bjóða í Skagann 3X Brutu sennilega samkeppnislög með ótímabærri markaðssetningu Harpa vill létta lund veðurbugaðra höfuðborgarbúa Atlanta með 600 manna flugútgerð í Sádí-Arabíu Berglind gengin í eigendahópinn Staðan ekki jafnsvört og sumir vilji meina Bjartmar ráðinn aðstoðarframkvæmdastjóri Íbúar Grafarholts geta tekið til matar síns á ný „Við erum bara að reyna að lifa af“ „Komin upp í þak“ í verðlagningu Sjá meira