Hér á ég heima

„Það reyndist happ að búa í miðbænum þegar ég hrundi niður af stillansa þegar börnin voru orðin fimm og þurfti að bæta við hæð á húsið okkar á Óðinsgötu. Í sama mund og ég féll fimm metra niður ók lögregla á mótorhjóli fram hjá og hringdi um leið á sjúkrabíl sem kom innan örfárra mínútna því Lansinn var handan við hornið. Það mátti ekki tæpara standa því þá var ég kominn í lostviðbragð,“ segir leikarinn Arnar Jónsson um mikið slys sem hann lenti í árið 1984.

Við fallið brotnuðu báðir hælar hans og ökklar svo hann þurfti að vera í hjólastól í hálft ár á eftir og læra að ganga upp á nýtt. Í spýtu sem virst hafði traust leyndist kvistur í lágbandi þar sem plankinn var lagður ofan á og því fór sem fór. „Slysið varð á fyrsta degi framkvæmdanna, rétt fyrir hádegi. Þórhildur var rétt farin út og hjá henni var efst á lista að tryggja Arnar sinn en fyrst þurfti hún að skjótast niður í Þjóðleikhús, þar sem hún fékk fréttirnar. Þá gleymdist að tryggja svo ég var ótryggður að auki, en svona gengur þetta. Ég hélt að ferill minn sem leikari væri búinn.“

Keyptu hús í fátækrahverfi

Arnar fluttist til Reykjavíkur að norðan árið 1962, þegar hann hóf nám í Þjóðleikhússkólanum. „Það voru gífurleg viðbrigði fyrir ungan mann frá Akureyri að komast í höfuðstaðinn en mér fannst það mjög góð tilfinning og nánast eins og ég væri að koma heim,“ segir Arnar sem kynntist fljótt ástinni sinni, Þórhildi Þorleifsdóttur leikstjóra.

Saman bjuggu þau á Sólvallagötu, í Njörvasundi og á Kleppsvegi áður en þau keyptu hús á Óðinsgötu 9 árið 1972. „Þegar við keyptum Óðinsgötuna hélt fólk að við værum galin,“ segir Arnar og hlær. „Miðbærinn var þá hálfgert fátækrahverfi með fullt af litlu, ódýru og oft niðurníddu húsnæði, og íbúarnir voru fátækar barnafjölskyldur, aldraðir og drykkjufólk. Í bakhúsum var mikið um smáverkstæði og íbúðaverð var í lægri kantinum enda voru Þingholtin þá ekki komin í tísku.“

Húsið á Óðinsgötu 9 var 200 fermetrar á tveimur hæðum og verðið til jafns við 79 fermetra íbúð þeirra Arnars og Þórhildar í Kleppsholtinu þá. „Eftir slysið vorum við nálægt því að missa allt og við bættist kreppan á árunum 1984-5. Þórhildur var skyndilega komin með sex börn, og þar af eitt í hjólastól. Það lifir enginn af leikaralaunum einum saman, og allra síst barnmargar fjölskyldur, en af því að Þórhildur hafði áður verið hótelstjóri á Skógum datt henni það snjallræði í hug, til að bjarga lífi okkar og eignum, að starfrækja „Bed & Breakfast“ heima á Óðinsgötu. Þegar gestkvæmt var sváfum við fjölskyldan á einni flatsæng úti í horni eða ég henti börnunum aftur í skott og fór með þau út á land á meðan Þórhildur var með gistiheimilið. Svona gekk þetta í sautján ár, eða þar til við seldum húsið fyrir einum tólf árum, en þar er enn tekið á móti ferðafólki í gistingu,“ upplýsir Arnar.

Kann vel við túristana

Þau Arnar og Þórhildur búa nú á Skólavörðustíg með glæsilegt útsýni yfir miðbæinn. Þau búa á fjórðu hæð og segir Arnar það halda sér í formi að ganga upp stigana. „Mér tókst ekki að tæla lífsförunautinn lengra en hefði alveg eins viljað færa mig nær næsta golfvelli,“ segir Arnar sem hóf að leika golf um fimmtugt, til að fá blóðflæði í fæturna eftir slysið á Óðinsgötu og varð í kjölfarið keppnismaður í golfi. Hann segir þægilegt að búa á Skólavörðustíg og þótt ferðamannastraumurinn sé þungur kann Arnar því vel, enda vanur því að umgangast ferðamenn síðan á Óðinsgötunni forðum.

„Ferðamenn flæða hér fram og til baka og þeim fylgir líf og fjör. Þegar maður býr svona hátt uppi heyrir maður ekki ysinn af götunni upp. Sífellt kvart og kvein yfir túristum er ástæðulaust og þeir trufla mann ekki nokkurn skapaðan hlut. Ferðafólkið eykur bara fjölbreytni og setur skemmtilegan brag á bæinn, en það sem virkilega truflar alla í miðbænum er bílaumferðin og við erum helst ekki á ferðinni á milli fjögur og sex á daginn því þá situr maður fastur,“ segir Arnar.

Þau Þórhildur leigja ferðafólki enn gistingu í sumarhúsi sínu í Biskupstungum. „Við höfum tekið eitt lán um ævina, sem var lífeyrissjóðslán og fyrir það keyptum við sumarbústað í Úthlíð. Þar erum við eins oft og við mögulega getum og flytjum þangað á sumrin. Þar er golfvöllur á næsta leiti og stórfjölskyldan kemur oft til okkar. Í bústaðinn fór ég til að læra rullurnar þegar ég vann sem mest og nú get ég lesið þar ljóðin og hlustað á fuglasöng, en inn á milli leigjum við húsið út til að hafa örlítið í hnefa þegar okkur er ekki leyft að vinna lengur,“ segir Arnar sem má ekki lengur vera á föstum samningi sem leikari sökum aldurs.

„Það er vegna þess að það kostar örfáar fleiri krónur að fastráða mann. Ástandið er enn verra fyrir konur sem nánast fá á sig skotleyfi eftir fimmtugt og eiga erfitt með að fá vinnu. Þannig hefur Þórhildur ekki neitt að gera og allt er þetta dálítið strembið.“ Arnar er þó síður en svo hættur að leika. Fram undan er kvikmyndaleikur og í sumarbyrjun verður tekin upp sjónvarpsmynd byggð á einleik Þorvalds heitins Þorsteinssonar sem hann skrifaði fyrir Arnar og verður í leikstjórn Þórhildar.

„Við finnum okkur verkefni; það er allt í lagi. Ég á líka mörg líf. Eitt er ljóðalíf mitt því ég er nú að lesa inn ljóð. Mig langar að gera margt í sambandi við túlkun og lestur ljóða, og vera með ljóðvarp á podcast, eins og útvarp, til að útbreiða fagnaðarerindi ljóðsins. Ég má vitaskuld leika enn og það er skrýtið að sminka unglinga upp í gamalmenni þegar þau eru til og í þokkabót kannski ágætis leikarar sem hafa að miðla þekkingu, reynslu og orku. Það er beinlínis asnalegt þegar maður hefur allt þetta til að bera.“

Kærleikur í þorpinu

Í mannlífinu hefur miðbærinn lítið breyst, að sögn Arnars. „Það einkennir miðbæinga að vilja helst vera á þessari þúfu. Hér ríkir notalegur þorpsandi og menn stoppa og spjalla án þess að vera sérstakir vinir. Ég minnist í því sambandi Þorsteins frá Hamri, sem er nýfarinn frá okkur, en það var viss punktur í tilverunni að rekast á hann. Maður þarf ekki stöðugt að hitta vini sína því þeir eru í hjarta manns. En að sjá þá og vita af þeim, heilsa þeim glaðlega og skiptast á nokkrum orðum, er alveg nóg og allt er það töluvert mikils virði.“

Sama eigi við um litlar verslanir í hverfinu þar sem vinalegt andrúmsloft ríki. „Síðan ég kom fyrst til Reykjavíkur hafa orðið gríðarlegar breytingar á miðbænum. Í dag eru Þingholtin eitt af dýrari hverfum borgarinnar og samsetning íbúanna hefur gjörbreyst. Á Skólavörðustíg var einstaka búð sem hélt velli, eins og Fatabúðin á horni Týsgötu, og margir reyndu fyrir sér með rekstur í götunni en sjaldnast gekk neitt. Svo varð allt í einu sprenging, nokkru áður en ferðamannastraumurinn hófst, og Skólavörðustígurinn varð ein af flottustu götum bæjarins þar sem allt blómstrar og dafnar,“ segir Arnar og hlakkar til að átta sig á hvernig miðbærinn muni líta út þegar byggingarkranarnir hverfa.

„Þótt það sé ljómandi gott að þétta byggðina er ég ansi hræddur um að menn séu að fara offari. Það er vont að verið sé að troða stórum byggingum ofan í litla reiti miðbæjarins og mín skoðun að skynsamlegra hefði verið að hafa þetta aðeins opnara. Þegar kemur að nýbyggingum þykir mér alvarlegast að nýr og stærri Landspítali verður til stöðugra vandræða í miðbænum vegna umferðarvandans sem á síst eftir að minnka.“ Frá svölum Arnars er útsýni yfir fangelsisgarðinn við gamla tukthúsið.

„Þar hefði ég getað selt aðgang á sínum tíma,“ segir hann hlæjandi og vonar að fundinn verði góður tilgangur fyrir gamla fangelsið. „Þegar fangarnir köstuðu á körfu í garðinum og misstu hann út fyrir vegginn hljóp ég niður og kastaði honum til baka, því þeir þurftu jú að hafa sinn bolta.“ Arnar segir hættulaust að gera sér ferð í miðbæinn. „Ástandið var miklu verra þegar búllurnar voru opnar til hálf fimm á morgnana. Þá voru göturnar eins og orrustusvæði en eftir að lokað var fyrr hefur allt breyst til batnaðar. Menningin hefur á sér annan blæ og menn eru farnir að hægja á sér í drykkju og látum, enda er mikið af fínum veitingastöðum í bænum. Því ættu allir að drífa sig í miðbæinn. Hér ríkir skemmtilegt og heimsborgaralegt andrúmsloft.“