Lyftum lokinu

Steinsnar frá æskuheimili mínu í prófessorabústöðunum í Reykjavík stóð gulur bær með grænu torfþaki, lítið hús umlukið hlöðnum grjótgarði og undarlega afskekkt og einmanalegt þrátt fyrir nálægðina við aðra mannabústaði. Mér stendur þetta hús í björtu barnsminni. Þarna bjó kunnur verklýðsfrömuður og alþingismaður, Eðvarð Sigurðsson, með aldurhniginni móður sinni. Ég áræddi aldrei að koma nálægt þessu húsi og átti þangað ekki heldur erindi. Ég var þó hagvanur allvíða á Grímsstaðaholtinu, til dæmis heima hjá Sigurði Guðmundssyni ritstjóra Þjóðviljans, sem bjó með barnmargri fjölskyldu sinni í litlu húsi að Fálkagötu 1. Við keyptum stundum egg hjá Jósepi og Sessilíu, þau bjuggu í öðru litlu húsi efst á holtinu. Einu sinni kom ég heim með eggin móður og másandi og sagði við mömmu, að hann væri nú meiri helvítis bölvaður fanturinn hann Jósep: heldurðu að hann hafi ekki bundið hana Sessilíu við rúmið! Sessilía hafði legið fyrir, þegar mig bar að, og hún hafði vísað mér á eggjapokann á eldhúsborðinu og skiptimyntina án þess að rísa upp, sagðist vera bundin við rúmið. Þótt nóg væri af rafmagni og rennandi vatni þarna uppi á holtinu þegar þetta var, datt mér einhvern veginn aldrei í hug, að Eðvarð og móðir hans notuðu svoleiðis. Nú eru þau mæðginin löngu dáin, og húsið þeirra er horfið. Og hvað les ég í blöðunum eftir hálfa öld? Þau höfðu síma. Og hann var hleraður! Þjóðskjalasafnið geymir gögnin.

Álit Alþingis

Alþingi hefði átt að láta það verða eitt af sínum fyrstu verkum um daginn að búast til að svipta hulunni af símahlerunum frá fyrri tíð, úr því að órækar en ófullnægjandi upplýsingar liggja fyrir um málið. Innan við 30 prósent þjóðarinnar treysta Alþingi samkvæmt athugunum Gallups, eins og ég lýsti á þessum stað fyrir viku. Ætla mætti, að nýtt Alþingi með 24 nýja þingmenn innan borðs vildi eitthvað til þess vinna að komast aftur yfir 30 prósenta múrinn, til dæmis með því að lyfta lokinu af gömlu misferli líkt og norska þingið hefur gert. Ekki bólar þó enn á því. Það er erfitt að ímynda sér, að ríkisstjórnin nýja ætli sér ekki að taka á málinu, úr því að varnarmúrinn í kringum meintar símahlerarnir er byrjaður að brotna. Aðgerðarleysi og sinnuleysi um þetta mikilvæga mál væri erfitt að túlka öðruvísi en sem viðurkenningu á sögulegri ábyrgð og samsekt. Símahleranir varða við lög nema að undangengum dómsúrskurði. Það hefur ekki enn verið upplýst, hvort dómsúrskurðir voru ævinlega til staðar og hvort þeir voru réttlætanlegir vegna öryggis ríkisins eða rannsóknar alvarlegra glæpamála. Torfbærinn við rætur Grímsstaðaholts æsku minnar gat varla vakið lögmætar grunsemdir. Þetta mál þarf að upplýsa undanbragðalaust.

Innanhússmál

 Fyrir stuttu barst nokkrum dómurum og öðrum lögfræðingum nafnlaust bréf uppfullt af rógi um nafngreinda hæstaréttardómara og aðra vegna Baugsmálsins. Bréfið var birt á vefnum og virðist varða við hegningarlög. Svo vill til, að höfundar bréfsins, ef þeir eru fleiri en einn, vélrituðu utan á umslögin. Ritvélar eru eins og byssur: engar tvær eru eins. Samt hefur enginn viðtakandi bréfsins beðið um rannsókn á uppruna þess svo vitað sé. Það vekur eftirtekt, að dómarar og lögfræðingar skuli ekki vera hirðusamari en svo um lög og rétt. Hverjum stendur það nær en þeim að greiða fyrir framgangi réttvísinnar, þegar lög eru brotin? Þetta nafnlausa bréf virðist líkt og Baugsmálið í heild og Hafskipsmálið á sínum tíma vera liður í harðvítugum innanhússátökum í Sjálfstæðisflokknum. Framkvæmdastjóri Baugs, nú stjórnarformaður, hefur greint frá því, að málsókninni gegn honum var hrundið af stað eftir að hann reyndi með öðrum að kaupa hlut í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins og Íslandsbanka. Þó hafði hann haft fyrrverandi aðstoðarmann forsætisráðherra með í kaupendahópnum. Þeir höfðu vogað sér inn á yfirráðasvæði annarra. Þessum átökum var vel lýst í , og varð ekki séð, að blaðinu þætti það óeðlilegt, að forsætisráðherrann stæði í slíku stappi. Jóhann Hauksson blaðamaður hefur í lýst öðru nafnlausu innanhússbréfi frá einum máttarstólpa Sjálfstæðisflokksins til annars, einkabréfi, sem virðist varða við lög af lýsingunni að dæma, en bréfið hefur ekki enn verið birt opinberlega. Þessi nafnlausu bréf metta „andrúmsloft dauðans," sem hefur lýst vel úr návígi.

Frumvarp nokkurra Samfylkingarmanna til laga um rannsóknarnefndir, sem gætu hjálpað til að lyfta lokinu af meintum lögbrotum, náði ekki fram að ganga á síðasta þingi. Slíkar nefndir reynast vel í öðrum löndum. Nýtt fólk á Alþingi hlýtur að leysa málið. Hér líðast engin undanbrögð.