Ólíkur skilningur á eðli fjölmiðla Þorbjörn Þórðarson skrifar 26. janúar 2017 07:00 Við upphaf síðasta blaðamannafundar síns í embætti í síðustu viku beindi Barack Obama orðum sínum sérstaklega að fjölmiðlum. „Þið eigið að vera efahyggjufólk, þið eigið að spyrja mig erfiðra spurninga. Þið eigið ekki að hrósa heldur eigið þið að varpa gagnrýnu ljósi á þá sem hafa mikil völd og tryggja að við séum ábyrg gagnvart þeim sem komu okkur í embætti. Og það hafið þið gert,“ sagði Obama. Þessi skilningur hans á fjölmiðlum endurspeglar skilning mannréttindadómstóla á stöðu fjölmiðla. Þannig hefur Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) margsinnis komist að þeirri niðurstöðu í dómum að fjölmiðlar séu „varðhundur almennings“ og það sé aðeins hægt að skerða tjáningarfrelsi fjölmiðla ef skerðingin hafi verið nauðsynleg í lýðræðisþjóðfélagi. Päivi Hirvelä, fyrrverandi dómari við MDE og fyrrverandi ríkissaksóknari Finnlands, sagði í grein sem birtist 2012 að blaða- og fréttamenn „væru ekki eins og venjulegt fólk. Líkt og opinberir embættismenn þjónuðu þeir samfélaginu í heild og væru verndarar lýðræðis.“ Bæði núverandi og fyrrverandi forsætisráðherra Íslands hafa lýst skoðunum sem endurspegla takmarkaðan skilning á stöðu og eðli fjölmiðla. Skoðanir Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar á fjölmiðlum eru vel þekktar. Í mörg ár hefur hann verið sannfærður um að ákveðnir fréttamenn, aðallega starfsmenn RÚV, séu á móti sér persónulega og lýst því viðhorfi í greinum og viðtölum. Í færslu á Facebook á síðasta ári, meðan Bjarni Benediktsson var fjármálaráðherra, lýsti hann fjölmiðlum og þá aðallega þessu blaði sem „tómri skel“ af því að í ritstjórnargreinum birtust ólíkar skoðanir. Bjarni lýsti þessu viðhorfi eftir að hann hafði verið gagnrýndur í Markaðnum, viðskiptablaði Fréttablaðsins. Hann endurtók þetta svo í svari við fyrirspurn Katrínar Jakobsdóttur á Alþingi 18. ágúst 2016. „(Þ)egar maður horfir yfir fjölmiðlaumhverfið á Íslandi í dag finnst manni víða skorta skýra ritstjórnarstefnu þegar birtist þar ein skoðun í dag og önnur á morgun. Ýmsu dengt fram og þá sitja viðkomandi fjölmiðlar eftir sem tóm skel,“ sagði ráðherrann. Í andsvari bætti hann í og sagði: „Menn geta alveg verið í fjölmiðlarekstri á Íslandi mín vegna og skipt um skoðun á hverjum degi og dælt út hvaða dellu sem er, gjörið svo vel.“ New York Times hefur í tvígang notað orðið „lygi“ með áberandi hætti á forsíðu um ummæli Donalds Trump. Í þessu felst skýr yfirlýsing um að blaðið ætli ekki að láta forsetann og hans fólk hræða sig til hlýðni. Gagnrýni Trumps á fjölmiðla verður ekki lögð að jöfnu við athugasemdir Sigmundar og Bjarna. Það er samt óvenjulegt að þjóðarleiðtogar séu svo hörundsárir að þeir þoli ekki gagnrýna umfjöllun. Það er mikilvægt að fjölmiðlar virði viðkvæmni stjórnmálamanna að vettugi og haldi áfram að fjalla með gagnrýnum hætti um störf þeirra. Aðeins þá geta þeir þjónað lesendum sínum.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Forsetakosningar í Bandaríkjunum Þorbjörn Þórðarson Mest lesið Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun Torfþakið varð að mýri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Það sem er ekki sagt um geðheilsumál barna Ásdís Bergþórsdóttir Skoðun Tölum um umferðaröryggi Ágúst Mogensen Skoðun Kom pólitík nálægt Brákarborgarfúskinu? Helgi Áss Grétarsson Skoðun Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Afleiðingar hinna löngu dökku skugga andlegs ofbeldis Matthildur Björnsdóttir Skoðun Yndislestur og fyrirmyndir Vilhjálmur Þór Svansson Skoðun Alvarleg atvik í heilbrigðisþjónustu hafa víðtækar afleiðingar Ásta Kristín Andrésdóttir Skoðun Myndum greiða miklu meira Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun
Við upphaf síðasta blaðamannafundar síns í embætti í síðustu viku beindi Barack Obama orðum sínum sérstaklega að fjölmiðlum. „Þið eigið að vera efahyggjufólk, þið eigið að spyrja mig erfiðra spurninga. Þið eigið ekki að hrósa heldur eigið þið að varpa gagnrýnu ljósi á þá sem hafa mikil völd og tryggja að við séum ábyrg gagnvart þeim sem komu okkur í embætti. Og það hafið þið gert,“ sagði Obama. Þessi skilningur hans á fjölmiðlum endurspeglar skilning mannréttindadómstóla á stöðu fjölmiðla. Þannig hefur Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) margsinnis komist að þeirri niðurstöðu í dómum að fjölmiðlar séu „varðhundur almennings“ og það sé aðeins hægt að skerða tjáningarfrelsi fjölmiðla ef skerðingin hafi verið nauðsynleg í lýðræðisþjóðfélagi. Päivi Hirvelä, fyrrverandi dómari við MDE og fyrrverandi ríkissaksóknari Finnlands, sagði í grein sem birtist 2012 að blaða- og fréttamenn „væru ekki eins og venjulegt fólk. Líkt og opinberir embættismenn þjónuðu þeir samfélaginu í heild og væru verndarar lýðræðis.“ Bæði núverandi og fyrrverandi forsætisráðherra Íslands hafa lýst skoðunum sem endurspegla takmarkaðan skilning á stöðu og eðli fjölmiðla. Skoðanir Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar á fjölmiðlum eru vel þekktar. Í mörg ár hefur hann verið sannfærður um að ákveðnir fréttamenn, aðallega starfsmenn RÚV, séu á móti sér persónulega og lýst því viðhorfi í greinum og viðtölum. Í færslu á Facebook á síðasta ári, meðan Bjarni Benediktsson var fjármálaráðherra, lýsti hann fjölmiðlum og þá aðallega þessu blaði sem „tómri skel“ af því að í ritstjórnargreinum birtust ólíkar skoðanir. Bjarni lýsti þessu viðhorfi eftir að hann hafði verið gagnrýndur í Markaðnum, viðskiptablaði Fréttablaðsins. Hann endurtók þetta svo í svari við fyrirspurn Katrínar Jakobsdóttur á Alþingi 18. ágúst 2016. „(Þ)egar maður horfir yfir fjölmiðlaumhverfið á Íslandi í dag finnst manni víða skorta skýra ritstjórnarstefnu þegar birtist þar ein skoðun í dag og önnur á morgun. Ýmsu dengt fram og þá sitja viðkomandi fjölmiðlar eftir sem tóm skel,“ sagði ráðherrann. Í andsvari bætti hann í og sagði: „Menn geta alveg verið í fjölmiðlarekstri á Íslandi mín vegna og skipt um skoðun á hverjum degi og dælt út hvaða dellu sem er, gjörið svo vel.“ New York Times hefur í tvígang notað orðið „lygi“ með áberandi hætti á forsíðu um ummæli Donalds Trump. Í þessu felst skýr yfirlýsing um að blaðið ætli ekki að láta forsetann og hans fólk hræða sig til hlýðni. Gagnrýni Trumps á fjölmiðla verður ekki lögð að jöfnu við athugasemdir Sigmundar og Bjarna. Það er samt óvenjulegt að þjóðarleiðtogar séu svo hörundsárir að þeir þoli ekki gagnrýna umfjöllun. Það er mikilvægt að fjölmiðlar virði viðkvæmni stjórnmálamanna að vettugi og haldi áfram að fjalla með gagnrýnum hætti um störf þeirra. Aðeins þá geta þeir þjónað lesendum sínum.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun
Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun
Eru nýbakaðar mæður komnar aftur á bak við eldavélina, á TikTok? Ingunn Björk Vilhjálmsdóttir Skoðun
Auðvitað á að treysta fólki sjálfu fyrir því hvert það beinir viðskiptum sínum Sigurður G. Guðjónsson Skoðun