Eldur og brennisteinn skiptir um kúrs: Mætti heim til Snæbjörns og ætlaði að berja hann Stefán Árni Pálsson skrifar 20. júní 2021 16:43 Eldur og brennisteinn er nú einnig orðið söguhlaðvarp. Hlaðvarpsþátturinn Eldur og brennisteinn fjallar um málefni líðandi stundar og hefur notið töluverðra vinsælda hér á Vísi undanfarin misseri. Nú hafa gestgjafarnir Snæbjörn Brynjarsson og Heiðar Sumarliðason slegið nýjan tón og dembt sér út í söguhlaðvarpsleikinn. „Ég var að hlusta á Draumaliðið, hlaðvarp Jóhanns Skúla, og tók eftir því að hann breytti um kúrs, hætti að tala við fótboltamenn og fór að taka fyrir fótboltaárið í heild sinni og byrjaði á 1993. Hann hefur aðeins verið að taka menningu hvers árs fyrir sig, sem mér þótti alveg jafn áhugavert og fótboltinn. Ég hugsaði með mér að mig langaði til að heyra þannig þátt og var farinn að finna til eilítillar þreytu gagnvart því að fjalla um eldfim þjóðfélagsmál,“ segir Heiðar um tilurð umskiptanna. „Snæbjörn hefur einnig verið með hlaðvarpsþáttinn Saga Japans á Kjarnanum og er mikill sögugrúskari, því þurfti ekki mikið til að sannfæra hann um breyta um kúrs.“ Þeir kalla þennan afleggjara Eldur og brennisteinn: Í skugga sögunnar. „Mér finnst þetta nafn við hæfi, enda var Vera Illugadóttir fyrsti gesturinn sem við fengum í þáttinn og við erum báðir miklir aðdáendur þáttanna hennar.“ Timarit.is gullkista Strákarnir taka fyrir eitt ár í einu og í stað þess að gera það í hefðbundinni töluröð láta þeir forrit á netinu draga út hvaða ár þeir taka fyrir hverju sinni. „Við erum að setja okkar eilítið þröngar skorður, við ætlum ekki aftur fyrir árið 1970, og ekki mikið inn í 10. áratuginn heldur. Ég held ég hafi látið forritið draga tölu á bilinu 1970-1994 og 1971 var það sem kom upp úr pottinum.“ Heiðar segir Timarit.is vera aðal, og í raun eina, vinnutólið. „Það er frábært að búið sé að birta öll þessi dagblöð og tímarit á vefnum. Það væri ekki hægt að gera svona þátt annars, nema með því að vera á Þjóðarbókhlöðunni og í einhverju grúski. Við höfum náttúrulega ekki endalausan tíma, enda að sinna vinnu og börnum, þannig að þetta er eilítið happa-glappa hverju við lendum á. Það er hins vegar ávallt af nægu að taka og hellingur af gleymdum atvikum sem vert er að rifja upp.“ Enn að fást við sömu málin í dag Þeir eru þó ekki aðeins að gera þetta til dægrastyttingar, heldur vilja þeir tengja það sem þeir finna við nútímann. „Það er t.d. áhugavert að árið 1971 vorum við að fást við marga af þeim sömu hlutum og við erum enn að fást við 50 árum síðar. Hjúkrunarfræðingar voru ósáttir við laun sín, Staksteinar Morgunblaðsins skutu í allar áttar, samskipti kynjanna voru í brennidepli og miðaldra karlar voru íhaldssamir. Það sem maður saknar helst eru kommentakerfin, en dagblaðið Vísir var þó duglegt að kanna hug þjóðarinnar til ýmissa málefna og spurning dagsins í sama blaði gaf vísbendingu um hvernig skoðanir fólks voru misjafnar eftir aldri, stöðu og kyni. Það var þessi harði „gamli skóli“ meðal karlmanna, sem mönnum er tíðrætt um nú til dags sem var áberandi hjá svarendum. Sem sagt voðalega mikið íhald og ósérhlífni gagnvart náunganum.“ Eitt af því sem Heiðar rakst á sem hann hafði ekki heyrt af voru hinir svokölluðu Ástralíufarar. „Það var sem sagt töluvert af fólki sem hélt til Ástralíu í leit að betra lífi í lok sjöunda áratugarins. Hins vegar kom á daginn að lífið í Ástralíu var allt annað en dans á rósum, margir komu til baka og þurfti m.a. þjóðarsöfnun til að bjarga einstæðri móður og börnunum hennar þremur úr vistinni. Það hlakkaði í staksteinaritara Morgunblaðsins, sem notaði þetta sem tækifæri til að blása upp afrek Sjálfsstæðisflokksstjórnarinnar sem þá var við lýði, Ísland best í heimi og allt það.“ Maður ætlaði að berja Snæbjörn Það er þó ekki loku fyrir það skotið að hefðbundnir Elds og brennisteinsþættir muni birtast í sumar, en það er ekki tekið út með sældinni að fjalla um eldfim mál. „Þetta er búið að vera svolítið þungt í kjölfarið á nýrri #metoo-bylgju, við tókum fyrir töluvert af ofbeldismálum. Það leggst á sálina á manni að vera að velta sér upp úr öllu því ofbeldi sem viðgengst í samfélaginu, maður hálfpartinn brennur út. Svo er það þannig þegar maður veður í eldfim mál, þá er alltaf eitthvað fólk sem er tilbúið að vaða í þig ef það er ekki sammála þér. T.d. ætlaði einhver náungi að koma heim til Snæbjörns og berja hann um daginn, en var sem betur fer með rangt heimilisfang. Við vitum hins vegar að hann mætti á staðinn því vinur Snæbjörns býr í götunni sem maðurinn taldi hann eiga heima í. Manni stendur ekkert á sama þegar svona á sér stað. Við sjáum því bara til hvort við hendum í hefðbundinn þátt, það fer bara eftir því hvernig við erum stemmdir hverju sinni.“ Hér að neðan er hægt að hlýða á Heiðar og Snæbjörn taka fyrir árið 1971. Einnig er hægt að gerast áskrifandi að Eldi og brennisteini á helstu hlaðvarpsveitum og hlusta á X977-appinu. Eldur og brennisteinn Mest lesið „Ég ætla ekki að þegja lengur“ Lífið Anna Lilja nældi sér í fjárfesti Lífið Íslenskar stjörnur flykkjast í sólina Lífið Borðar ekkert nema kjöt, egg og smjör Lífið Ramsay snæddi á Nebraska og lenti í árekstri á Edition Lífið Gagnrýnir varaforsetaefni Trump fyrir ummæli um barnlausar konur Lífið Græðgi meðleikonu hafi skemmt endurkomuna Lífið Chalamet syngur sem Bob Dylan í nýrri stiklu Lífið Helvítis kokkurinn: Heilög helvítis þrenna Lífið „Smávægileg martröð“ að vinna fyrir Olsen systurnar Lífið Fleiri fréttir „Smávægileg martröð“ að vinna fyrir Olsen systurnar Gagnrýnir varaforsetaefni Trump fyrir ummæli um barnlausar konur Ramsay snæddi á Nebraska og lenti í árekstri á Edition Græðgi meðleikonu hafi skemmt endurkomuna Anna Lilja nældi sér í fjárfesti Íslenskar stjörnur flykkjast í sólina Helvítis kokkurinn: Heilög helvítis þrenna „Ég ætla ekki að þegja lengur“ Borðar ekkert nema kjöt, egg og smjör Chalamet syngur sem Bob Dylan í nýrri stiklu Sex þúsund tapaðar ljósmyndir komust í leitirnar Pönnukökur með karamelliseruðum bönunum Förðunarfræðingur sem hræðist drauga Nýjasta tíska ferðalanga? Að fljúga berbakt um háloftin Hildur Sif og Páll Orri ástfangin í Frakklandi Emil og Ása keyptu 330 milljóna einbýli í Fossvogi Sjónskert Barbie lítur dagsins ljós Sól og sæla á Götubitahátíðinni Glæsihöll Esterar í Pelsinum til sölu á 470 milljónir Engin tilviljun að kaffið bragðaðist „eins og skítur“ Bjóða upp á persónuleg hlaupanúmer í Reykjavíkurmaraþoninu Fjárfestir og jógakennari selja 500 fermetra glæsihús í Garðabæ Datt niður stiga tvisvar sinnum sama daginn Fagna tveimur brúðkaupsafmælum á einu ári Kæruleysiskonan slær í gegn á samfélagsmiðlum Mýkt og mínímalismi í Hlíðunum Væri til í bónorð áður en hún deyr Mótandi að hafa alist upp hjá fósturforeldrum „Þetta var augljóslega slys“ Streitulaus heimferð Egils frá Grikklandi breyttist í martröð Sjá meira
„Ég var að hlusta á Draumaliðið, hlaðvarp Jóhanns Skúla, og tók eftir því að hann breytti um kúrs, hætti að tala við fótboltamenn og fór að taka fyrir fótboltaárið í heild sinni og byrjaði á 1993. Hann hefur aðeins verið að taka menningu hvers árs fyrir sig, sem mér þótti alveg jafn áhugavert og fótboltinn. Ég hugsaði með mér að mig langaði til að heyra þannig þátt og var farinn að finna til eilítillar þreytu gagnvart því að fjalla um eldfim þjóðfélagsmál,“ segir Heiðar um tilurð umskiptanna. „Snæbjörn hefur einnig verið með hlaðvarpsþáttinn Saga Japans á Kjarnanum og er mikill sögugrúskari, því þurfti ekki mikið til að sannfæra hann um breyta um kúrs.“ Þeir kalla þennan afleggjara Eldur og brennisteinn: Í skugga sögunnar. „Mér finnst þetta nafn við hæfi, enda var Vera Illugadóttir fyrsti gesturinn sem við fengum í þáttinn og við erum báðir miklir aðdáendur þáttanna hennar.“ Timarit.is gullkista Strákarnir taka fyrir eitt ár í einu og í stað þess að gera það í hefðbundinni töluröð láta þeir forrit á netinu draga út hvaða ár þeir taka fyrir hverju sinni. „Við erum að setja okkar eilítið þröngar skorður, við ætlum ekki aftur fyrir árið 1970, og ekki mikið inn í 10. áratuginn heldur. Ég held ég hafi látið forritið draga tölu á bilinu 1970-1994 og 1971 var það sem kom upp úr pottinum.“ Heiðar segir Timarit.is vera aðal, og í raun eina, vinnutólið. „Það er frábært að búið sé að birta öll þessi dagblöð og tímarit á vefnum. Það væri ekki hægt að gera svona þátt annars, nema með því að vera á Þjóðarbókhlöðunni og í einhverju grúski. Við höfum náttúrulega ekki endalausan tíma, enda að sinna vinnu og börnum, þannig að þetta er eilítið happa-glappa hverju við lendum á. Það er hins vegar ávallt af nægu að taka og hellingur af gleymdum atvikum sem vert er að rifja upp.“ Enn að fást við sömu málin í dag Þeir eru þó ekki aðeins að gera þetta til dægrastyttingar, heldur vilja þeir tengja það sem þeir finna við nútímann. „Það er t.d. áhugavert að árið 1971 vorum við að fást við marga af þeim sömu hlutum og við erum enn að fást við 50 árum síðar. Hjúkrunarfræðingar voru ósáttir við laun sín, Staksteinar Morgunblaðsins skutu í allar áttar, samskipti kynjanna voru í brennidepli og miðaldra karlar voru íhaldssamir. Það sem maður saknar helst eru kommentakerfin, en dagblaðið Vísir var þó duglegt að kanna hug þjóðarinnar til ýmissa málefna og spurning dagsins í sama blaði gaf vísbendingu um hvernig skoðanir fólks voru misjafnar eftir aldri, stöðu og kyni. Það var þessi harði „gamli skóli“ meðal karlmanna, sem mönnum er tíðrætt um nú til dags sem var áberandi hjá svarendum. Sem sagt voðalega mikið íhald og ósérhlífni gagnvart náunganum.“ Eitt af því sem Heiðar rakst á sem hann hafði ekki heyrt af voru hinir svokölluðu Ástralíufarar. „Það var sem sagt töluvert af fólki sem hélt til Ástralíu í leit að betra lífi í lok sjöunda áratugarins. Hins vegar kom á daginn að lífið í Ástralíu var allt annað en dans á rósum, margir komu til baka og þurfti m.a. þjóðarsöfnun til að bjarga einstæðri móður og börnunum hennar þremur úr vistinni. Það hlakkaði í staksteinaritara Morgunblaðsins, sem notaði þetta sem tækifæri til að blása upp afrek Sjálfsstæðisflokksstjórnarinnar sem þá var við lýði, Ísland best í heimi og allt það.“ Maður ætlaði að berja Snæbjörn Það er þó ekki loku fyrir það skotið að hefðbundnir Elds og brennisteinsþættir muni birtast í sumar, en það er ekki tekið út með sældinni að fjalla um eldfim mál. „Þetta er búið að vera svolítið þungt í kjölfarið á nýrri #metoo-bylgju, við tókum fyrir töluvert af ofbeldismálum. Það leggst á sálina á manni að vera að velta sér upp úr öllu því ofbeldi sem viðgengst í samfélaginu, maður hálfpartinn brennur út. Svo er það þannig þegar maður veður í eldfim mál, þá er alltaf eitthvað fólk sem er tilbúið að vaða í þig ef það er ekki sammála þér. T.d. ætlaði einhver náungi að koma heim til Snæbjörns og berja hann um daginn, en var sem betur fer með rangt heimilisfang. Við vitum hins vegar að hann mætti á staðinn því vinur Snæbjörns býr í götunni sem maðurinn taldi hann eiga heima í. Manni stendur ekkert á sama þegar svona á sér stað. Við sjáum því bara til hvort við hendum í hefðbundinn þátt, það fer bara eftir því hvernig við erum stemmdir hverju sinni.“ Hér að neðan er hægt að hlýða á Heiðar og Snæbjörn taka fyrir árið 1971. Einnig er hægt að gerast áskrifandi að Eldi og brennisteini á helstu hlaðvarpsveitum og hlusta á X977-appinu.
Eldur og brennisteinn Mest lesið „Ég ætla ekki að þegja lengur“ Lífið Anna Lilja nældi sér í fjárfesti Lífið Íslenskar stjörnur flykkjast í sólina Lífið Borðar ekkert nema kjöt, egg og smjör Lífið Ramsay snæddi á Nebraska og lenti í árekstri á Edition Lífið Gagnrýnir varaforsetaefni Trump fyrir ummæli um barnlausar konur Lífið Græðgi meðleikonu hafi skemmt endurkomuna Lífið Chalamet syngur sem Bob Dylan í nýrri stiklu Lífið Helvítis kokkurinn: Heilög helvítis þrenna Lífið „Smávægileg martröð“ að vinna fyrir Olsen systurnar Lífið Fleiri fréttir „Smávægileg martröð“ að vinna fyrir Olsen systurnar Gagnrýnir varaforsetaefni Trump fyrir ummæli um barnlausar konur Ramsay snæddi á Nebraska og lenti í árekstri á Edition Græðgi meðleikonu hafi skemmt endurkomuna Anna Lilja nældi sér í fjárfesti Íslenskar stjörnur flykkjast í sólina Helvítis kokkurinn: Heilög helvítis þrenna „Ég ætla ekki að þegja lengur“ Borðar ekkert nema kjöt, egg og smjör Chalamet syngur sem Bob Dylan í nýrri stiklu Sex þúsund tapaðar ljósmyndir komust í leitirnar Pönnukökur með karamelliseruðum bönunum Förðunarfræðingur sem hræðist drauga Nýjasta tíska ferðalanga? Að fljúga berbakt um háloftin Hildur Sif og Páll Orri ástfangin í Frakklandi Emil og Ása keyptu 330 milljóna einbýli í Fossvogi Sjónskert Barbie lítur dagsins ljós Sól og sæla á Götubitahátíðinni Glæsihöll Esterar í Pelsinum til sölu á 470 milljónir Engin tilviljun að kaffið bragðaðist „eins og skítur“ Bjóða upp á persónuleg hlaupanúmer í Reykjavíkurmaraþoninu Fjárfestir og jógakennari selja 500 fermetra glæsihús í Garðabæ Datt niður stiga tvisvar sinnum sama daginn Fagna tveimur brúðkaupsafmælum á einu ári Kæruleysiskonan slær í gegn á samfélagsmiðlum Mýkt og mínímalismi í Hlíðunum Væri til í bónorð áður en hún deyr Mótandi að hafa alist upp hjá fósturforeldrum „Þetta var augljóslega slys“ Streitulaus heimferð Egils frá Grikklandi breyttist í martröð Sjá meira