„Lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins“ Ellen Geirsdóttir Håkansson skrifar 20. nóvember 2022 21:00 Ólafur Ragnar á Arctic circle ráðstefnunni fyrr í haust. Vísir/Vilhelm Svanhildarstofa var opnuð í dag við hátíðlega athöfn á Hælinu, setri um sögu berklanna á Kristnesi. Stofan er opnuð til minningar um Svanhildi Ólafsdóttur Hjartar, móður fyrrverandi forseta Íslands, Ólafs Ragnars Grímssonar. Hann segir stundina mikilvæga fyrir sig og fjölskylduna. Svanhildur Ólafsdóttir Hjartar glímdi við berkla meirihluta ævi sinnar og er stofan opnuð henni til heiðurs. Í nýja rýminu verða til sýnis upplýsingar og gripir sem tengjast sögu Svanhildar. Ólafur Ragnar flutti á opnuninni ávarp og las upp úr nýútkominni bók sinni sem ber titilinn „Bréfin hennar mömmu.“ Aðspurður hvaða þýðingu opnun stofunnar hefur fyrir hann segir Ólafur Ragnar hana vekja upp minningar um langa baráttu móður sinnar við berkla. „Hún var í sveit þúsunda íslenskra kvenna sem að fyrri hluta síðustu aldar háðu harða glímu við berklana. Margar dóu mjög ungar því að berklarnir herjuðu einkum á yngri konur. Þegar var ákveðið að stofna þetta merkilega safn á Kristnesi um berklana þá þótti mér nú vænt um það og sérstaklega þá ákvörðun að nefna hluta safnsins eftir móður minni og minnast þannig baráttu hennar við þessa miklu farsótt,“ segir Ólafur Ragnar í samtali við fréttastofu. Snertir viðkvæma strengi Hann nefnir að við höfum nú öll reynslu af farsóttum eftir kórónuveirufaraldurinn en berklarnir hafi verið mikið skæðari og hörmulegri. Þúsundir Íslendinga hafi látið lífið en þegar lækning fannst við sjúkdómnum hafi þjóðin virst ákveðið að gleyma farsóttinni. „Þannig að þetta merkilega safn á Kristnesi er eiginlega fyrsta hugvekjan til þess að minna okkur á þessa miklu baráttu og fyrir mig persónulega þá snertir það viðkvæma strengi í mínu brjósti að opna þessa stofu til þess að minnast þessarar miklu baráttu mömmu sem að ég auðvitað kynntist sem ungur drengur,“ segir Ólafur Ragnar. Ólafur Ragnar segist hafa verið sendur í fóstur til afa síns og ömmu á Þingeyri í sjö ár vegna veikinda móður sinnar. Hún hafi árum saman verið á Vífilsstaðahæli og Kristneshæli ásamt því að dvelja á sjúkrahúsinu á Akureyri, án þess að sjá barnið sitt oftar en í örfá skipti. „Það hafa sagt mér konur sem voru með henni á sjúkrastofu að hún hafi horft á myndina af mér, sem var á borðinu við sjúkrarúmið á hverju kvöldi. Þannig að þetta verður mikilvæg stund fyrir mig og fyrir okkur í fjölskyldunni,“ segir Ólafur Ragnar. „Nístandi frásögn“ Þá verði stundin einnig sérstök fyrir þau í ljósi bréfanna sem móðir hans skrifaði á meðan dvöl hennar á hælunum stóð. Bréfin fundust fyrir slysni í blárri málmtösku sem hafði fylgt fjölskyldunni í áratugi en aldrei verið opnuð. Töskuna hafði Ólafur Ragnar sent til Þjóðskjalasafnsins ásamt öðrum skjölum þegar hann lét af embætti sem forseti Íslands og fundust bréfin þá. „Þau lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins. Að því leyti má segja að saga móður minnar sé í raun og veru vitnisburður um sögu þjóðar og þessa þúsunda kvenna. Sérstaklega ungra kvenna sem háðu baráttu við berklana á fyrri hluta síðustu aldar og er nístandi frásögn og eiginlega lærdómsrík fyrir okkur á þessum tímum. Þess vegna ákvað ég að gefa þessi bréf út, þó að þau kannski fyrst og fremst skipti máli fyrir okkur í fjölskyldunni þá eru þau um leið þjóðarsaga og lestur sem getur veitt nýjum kynslóðum innsýn í þessa hræðilegu baráttu þjóðarinnar á æskuárum mínum,“ segir Ólafur Ragnar. Hrein tilviljun að bréfin fundust Hann segir fund bréfanna vera hreina tilviljun en þau hafi veitt sér nýja sýn á líf foreldra sinna. „Þegar ég fór á Þjóðskjalasafnið fyrir rúmu ári síðan, að nálgast áttrætt og fór að lesa þessi bréf í fyrsta sinn þá allt í einu opnaðist mér ný sýn á líf foreldra minna. Til dæmis það sem ég vissi ekki að þegar þau giftu sig árið 1939 á Þingeyri, þá var mamma orðið veik á ný þannig hún var í rúminu þegar þau giftu sig. Presturinn kom heim og hún gat ekki farið með pabba til Ísafjarðar heldur var send á Vífilsstaði þar sem hún var í rúmt ár þannig að þau gátu ekki einu sinni búið saman á fyrstu árum hjónabandsins vegna þess að hún var alltaf á hælum,“ segir Ólafur Ragnar. Hann bætir því við að mikil einvera hafi fylgt sjúkdómnum fyrir berklasjúklingana. Þeir hafi jafnvel þurft að vera árum saman frá ástvinum og fjölskyldu. „Þess vegna voru Vífilsstaðir og Kristneshæli byggð fjarri mannabyggð á sínum tíma. Þetta voru í reynd einskonar fangelsi hinna sjúku vegna þess að það vildi enginn vera innan um berklasjúklingana af ótta við smit,“ segir Ólafur Ragnar að lokum. Ólafur Ragnar Grímsson Eyjafjarðarsveit Söfn Mest lesið Freyja snýr sér að þáttastjórnun Lífið Garðar Gunnlaugs að verða afi Lífið Andrés og Margrét gengin í það heilaga Lífið „Þetta er enginn helvítis félagskvíði, það bara þolir mig enginn“ Áskorun „Ekki fylgja hverju einasta tískutrendi“ Tíska og hönnun Bankaforstjóri selur glæsihýsi í Laugardalnum Lífið Framhjáhöld: Annar rannsóknarlögga en hinn í hundakofann Áskorun Keypti lóð Gylfa og Alexöndru á 225 milljónir Lífið Hefði ekki trúað áhrifunum! Lífið samstarf Einstakt hönnunarhús í Hlíðunum með gufu, heitum potti og útisturtu Lífið Fleiri fréttir Freyja snýr sér að þáttastjórnun Garðar Gunnlaugs að verða afi Andrés og Margrét gengin í það heilaga Bankaforstjóri selur glæsihýsi í Laugardalnum Myndaveisla: Suðræn stemning í afmælisveislu Tres Locos Allt í keng: Varð brátt í brók í vorveiðinni Keypti lóð Gylfa og Alexöndru á 225 milljónir Nostalgía og glænýr sumarsmellur Spænsk sumarveisla að hætti Maríu Gomez Sumarglaðningur Vigdísar og Ara Freys sparkaði sér í heiminn Dóttir Alfreðs og Fríðu komin með nafn Einstakt hönnunarhús í Hlíðunum með gufu, heitum potti og útisturtu Auðveldara að vera aðeins væmnari saman Ætla að fylla Borgarnes með mörgþúsund manns Fimmtán ómissandi hlutir í útileguna Helvítis kokkurinn: Eldbökuð pizzasamloka Damon Younger og Ásdís hætt saman: „Það þarf enginn að efast um hvort ég elski hana“ Frændsystkini á leið í lækninn: „Sá á fjölskyldugrúppunni að hann hafði líka komist inn“ Gústi B fann ástina hjá Hafdísi Sól Lækkuðu hitastigið fyrir leðurklædda kvikmyndaáhugamenn Íslendingur áberandi í bandarískri raunveruleikaseríu Undurfagurt og heillandi einbýli í Mosfellsbæ Jarðhitasýningin í Hellisheiðarvirkjun fékk óvænta heimsókn Vilt þú taka fjármálin þín í gegn? Gummi Emil grípur til sinna ráða eftir fangelsisdóm Pétur G. Markan og Margrét selja einbýli við eina fallegustu götu Hafnarfjarðar Aron Can og Gummi Emil í fullu fjöri með Mari Laufey ástfangin Sumarleg grillveisla að hætti Lindu Ben Féll kylliflatur fyrir einlægni Taylor Swift Sjá meira
Svanhildur Ólafsdóttir Hjartar glímdi við berkla meirihluta ævi sinnar og er stofan opnuð henni til heiðurs. Í nýja rýminu verða til sýnis upplýsingar og gripir sem tengjast sögu Svanhildar. Ólafur Ragnar flutti á opnuninni ávarp og las upp úr nýútkominni bók sinni sem ber titilinn „Bréfin hennar mömmu.“ Aðspurður hvaða þýðingu opnun stofunnar hefur fyrir hann segir Ólafur Ragnar hana vekja upp minningar um langa baráttu móður sinnar við berkla. „Hún var í sveit þúsunda íslenskra kvenna sem að fyrri hluta síðustu aldar háðu harða glímu við berklana. Margar dóu mjög ungar því að berklarnir herjuðu einkum á yngri konur. Þegar var ákveðið að stofna þetta merkilega safn á Kristnesi um berklana þá þótti mér nú vænt um það og sérstaklega þá ákvörðun að nefna hluta safnsins eftir móður minni og minnast þannig baráttu hennar við þessa miklu farsótt,“ segir Ólafur Ragnar í samtali við fréttastofu. Snertir viðkvæma strengi Hann nefnir að við höfum nú öll reynslu af farsóttum eftir kórónuveirufaraldurinn en berklarnir hafi verið mikið skæðari og hörmulegri. Þúsundir Íslendinga hafi látið lífið en þegar lækning fannst við sjúkdómnum hafi þjóðin virst ákveðið að gleyma farsóttinni. „Þannig að þetta merkilega safn á Kristnesi er eiginlega fyrsta hugvekjan til þess að minna okkur á þessa miklu baráttu og fyrir mig persónulega þá snertir það viðkvæma strengi í mínu brjósti að opna þessa stofu til þess að minnast þessarar miklu baráttu mömmu sem að ég auðvitað kynntist sem ungur drengur,“ segir Ólafur Ragnar. Ólafur Ragnar segist hafa verið sendur í fóstur til afa síns og ömmu á Þingeyri í sjö ár vegna veikinda móður sinnar. Hún hafi árum saman verið á Vífilsstaðahæli og Kristneshæli ásamt því að dvelja á sjúkrahúsinu á Akureyri, án þess að sjá barnið sitt oftar en í örfá skipti. „Það hafa sagt mér konur sem voru með henni á sjúkrastofu að hún hafi horft á myndina af mér, sem var á borðinu við sjúkrarúmið á hverju kvöldi. Þannig að þetta verður mikilvæg stund fyrir mig og fyrir okkur í fjölskyldunni,“ segir Ólafur Ragnar. „Nístandi frásögn“ Þá verði stundin einnig sérstök fyrir þau í ljósi bréfanna sem móðir hans skrifaði á meðan dvöl hennar á hælunum stóð. Bréfin fundust fyrir slysni í blárri málmtösku sem hafði fylgt fjölskyldunni í áratugi en aldrei verið opnuð. Töskuna hafði Ólafur Ragnar sent til Þjóðskjalasafnsins ásamt öðrum skjölum þegar hann lét af embætti sem forseti Íslands og fundust bréfin þá. „Þau lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins. Að því leyti má segja að saga móður minnar sé í raun og veru vitnisburður um sögu þjóðar og þessa þúsunda kvenna. Sérstaklega ungra kvenna sem háðu baráttu við berklana á fyrri hluta síðustu aldar og er nístandi frásögn og eiginlega lærdómsrík fyrir okkur á þessum tímum. Þess vegna ákvað ég að gefa þessi bréf út, þó að þau kannski fyrst og fremst skipti máli fyrir okkur í fjölskyldunni þá eru þau um leið þjóðarsaga og lestur sem getur veitt nýjum kynslóðum innsýn í þessa hræðilegu baráttu þjóðarinnar á æskuárum mínum,“ segir Ólafur Ragnar. Hrein tilviljun að bréfin fundust Hann segir fund bréfanna vera hreina tilviljun en þau hafi veitt sér nýja sýn á líf foreldra sinna. „Þegar ég fór á Þjóðskjalasafnið fyrir rúmu ári síðan, að nálgast áttrætt og fór að lesa þessi bréf í fyrsta sinn þá allt í einu opnaðist mér ný sýn á líf foreldra minna. Til dæmis það sem ég vissi ekki að þegar þau giftu sig árið 1939 á Þingeyri, þá var mamma orðið veik á ný þannig hún var í rúminu þegar þau giftu sig. Presturinn kom heim og hún gat ekki farið með pabba til Ísafjarðar heldur var send á Vífilsstaði þar sem hún var í rúmt ár þannig að þau gátu ekki einu sinni búið saman á fyrstu árum hjónabandsins vegna þess að hún var alltaf á hælum,“ segir Ólafur Ragnar. Hann bætir því við að mikil einvera hafi fylgt sjúkdómnum fyrir berklasjúklingana. Þeir hafi jafnvel þurft að vera árum saman frá ástvinum og fjölskyldu. „Þess vegna voru Vífilsstaðir og Kristneshæli byggð fjarri mannabyggð á sínum tíma. Þetta voru í reynd einskonar fangelsi hinna sjúku vegna þess að það vildi enginn vera innan um berklasjúklingana af ótta við smit,“ segir Ólafur Ragnar að lokum.
Ólafur Ragnar Grímsson Eyjafjarðarsveit Söfn Mest lesið Freyja snýr sér að þáttastjórnun Lífið Garðar Gunnlaugs að verða afi Lífið Andrés og Margrét gengin í það heilaga Lífið „Þetta er enginn helvítis félagskvíði, það bara þolir mig enginn“ Áskorun „Ekki fylgja hverju einasta tískutrendi“ Tíska og hönnun Bankaforstjóri selur glæsihýsi í Laugardalnum Lífið Framhjáhöld: Annar rannsóknarlögga en hinn í hundakofann Áskorun Keypti lóð Gylfa og Alexöndru á 225 milljónir Lífið Hefði ekki trúað áhrifunum! Lífið samstarf Einstakt hönnunarhús í Hlíðunum með gufu, heitum potti og útisturtu Lífið Fleiri fréttir Freyja snýr sér að þáttastjórnun Garðar Gunnlaugs að verða afi Andrés og Margrét gengin í það heilaga Bankaforstjóri selur glæsihýsi í Laugardalnum Myndaveisla: Suðræn stemning í afmælisveislu Tres Locos Allt í keng: Varð brátt í brók í vorveiðinni Keypti lóð Gylfa og Alexöndru á 225 milljónir Nostalgía og glænýr sumarsmellur Spænsk sumarveisla að hætti Maríu Gomez Sumarglaðningur Vigdísar og Ara Freys sparkaði sér í heiminn Dóttir Alfreðs og Fríðu komin með nafn Einstakt hönnunarhús í Hlíðunum með gufu, heitum potti og útisturtu Auðveldara að vera aðeins væmnari saman Ætla að fylla Borgarnes með mörgþúsund manns Fimmtán ómissandi hlutir í útileguna Helvítis kokkurinn: Eldbökuð pizzasamloka Damon Younger og Ásdís hætt saman: „Það þarf enginn að efast um hvort ég elski hana“ Frændsystkini á leið í lækninn: „Sá á fjölskyldugrúppunni að hann hafði líka komist inn“ Gústi B fann ástina hjá Hafdísi Sól Lækkuðu hitastigið fyrir leðurklædda kvikmyndaáhugamenn Íslendingur áberandi í bandarískri raunveruleikaseríu Undurfagurt og heillandi einbýli í Mosfellsbæ Jarðhitasýningin í Hellisheiðarvirkjun fékk óvænta heimsókn Vilt þú taka fjármálin þín í gegn? Gummi Emil grípur til sinna ráða eftir fangelsisdóm Pétur G. Markan og Margrét selja einbýli við eina fallegustu götu Hafnarfjarðar Aron Can og Gummi Emil í fullu fjöri með Mari Laufey ástfangin Sumarleg grillveisla að hætti Lindu Ben Féll kylliflatur fyrir einlægni Taylor Swift Sjá meira