Ríkisstjórnin matreiðir málefnin Þórlindur Kjartansson skrifar 18. mars 2005 00:01 Á undanförnum dögum og vikum hafa sífellt fleiri óþægileg mál komið upp er varða samskipti ríkisstjórnar Bandaríkjanna og fjölmiðla. Bandaríska dagblaðið New York Times greindi frá því á sunnudag að fjöldi ríkisstofnanna hafi á síðustu fjórum árum átt þátt í því að framleiða og dreifa tilbúnum fréttum til að styðja málstað ríkisstjórnarinnar. Þessum fréttum hefur verið komið í dreifingu og fréttamyndir sem sýndar hafa verið í sjónvarpsstöðvum hafa í sumum tilfellum komið beint frá þessum ríkisstofnunum. Umfang fjölmiðlamaskínu Hvíta hússins er mikið. Því er haldið fram að á þriðja hundrað milljónum Bandaríkjadala hafi verið varið til þess að framleiða fréttir um allt hvaðeina sem ríkisstjórnin hefur haft á dagskrá. Hér er ekki aðeins um að tefla fréttamyndir og frásagnir af stríðsátökum heldur hafa stjórnvöld einnig staðið í framleiðslu á fréttum um umdeild innanríkismál eins og ellilífeyriskerfið, öryggi í flugumferð og margt fleira. Fréttin í New York Times kemur fram skömmu eftir mikið fjaðrafok yfir því að ríkisstofnanir höfðu á launaskrá ýmsa dálkahöfunda í dagblöðum sem þáðu greiðslur fyrir að færa rök fyrir málstað ríkisstjórnarinnar án þess að lesendum væri gert það ljóst. Það er þekkt víða um heim að stórfyrirtæki reyna að troða eigin "fréttum" inn í fréttatíma sjónvarpsstöðva en svo virðist sem gengið hafi verið skrefinu lengra í ýmsum af þeim fréttum sem ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig. Fréttirnar hafa birst í fréttatímum og jafnvel og engin grein verið gerð fyrir því að þeir voru í raun ekki fréttamenn heldur almannatengslamenn á fullum launum hjá ríkinu. Sökin liggur þó ekki aðeins hjá ríkinu heldur ekki síður hjá fjölmiðlunum sjálfum sem virðast fegnir að geta sent frá sér fullunnar, og þar með ódýrar, fréttir jafnvel þótt þær séu ekki unnar af fréttamönnunum sjálfum. Í frétt New York Times á sunnudag kemur fram að sú aðferð að senda út tilbúnar fréttir til birtingar hafi verið notuð í forsetatíð Bill Clinton en fullyrt er að aðferðin sé mun útbreiddari nú. Eftir hryðjuverkaárásirnar haustið 2001 hófst mikið stríð um stuðning Bandaríkjamanna við aðgerðir ríkisstjórnarinnar bæði í Afganistan og síðar í Írak. Lítil stofnun sem fram að þvi hafði haft það hlutverk að senda út fréttamannafundi og sinna tæknivinnu til stuðnings fjölmiðlafólki tók að sér nýtt hlutverk og byrjað að framleiða fréttir frá A til Ö. Margar fréttir frá Írak og Afganistan þar sem miklum árangri Bandaríkjamanna er lýst og viðtöl sýnd við þakkláta heimamenn hafa í raun verið framleidd af verktökum bandarískra ráðuneyta í því augnamiði að sýna jákvæða mynd af stöðu mála. Talsmaður stofnunarinnar segir við New York Times: "Okkar markmið er að koma staðreyndum og sannleikanum á framfæri. Við erum ekki áróðursskrifstofa." En það er eflaust ekki huggun fyrir marga að vera þess vissir að "fréttamenn" bandarísku ríkisstjórnarinnar telji sig vera handhafa sannleikans. Fjölmiðlar eru undir stöðugum þrýstingi á birtingu alls kyns upplýsinga. Það er hins vegar ekki til marks um vönduð vinnubrögð á dagblaði að birta fréttatilkynningar í blöðum án þess að geta þess að hún sé komin frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Það er óhætt að fullyrða að engri fréttastofu á Íslandi dytti í hug að taka við slíku efni og birta það óbreytt án þess að geta þess að efnið er sent frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Á stórum markaði eins og þeim bandaríska getur þetta verið meiri vandkvæðum bundið þar sem stór hluti efnisins berst í gegnum miðlægar fréttastofur stórra fréttastofa eins og Reuters og Associated Press. Í að minnsta kosti einu tilviki sem blaðamenn New York skoðuðu brást Associated Press og sendi "frétt" frá bandaríska varnarmálaráðuneytinu án þess að geta upprunans. Fæstar fréttastofur hafa burði til þess að fjalla af sjálfsdáðum um allt sem gerist í heiminum og því er trúverðugleiki stóru fréttamiðlanna, eins og Reuters og AP, mjög mikilvægur. Þessi fyrirtæki eru í raun fréttastofur fyrir fréttastofurnar og gengið er út frá því að þær fylgi ítrustu reglum vandaðrar blaðamennsku. Í flestum tilvikum er það væntanlega röð mistaka sem veldur því að "frétt" sem unnin er af áróðursmeisturum stjórnvalda í Bandaríkjunum endar í sjónvarpstækjum fólks sem fullgilt fréttaefni. Það er hins vegar hæpið að stjórnvöld í Bandaríkjunum verji hundruðum milljóna Bandaríkjadala í að framleiða fréttaeftirlíkingar nema í þeirri von að á endanum fái áhorfandinn það á tilfinninguna að hann sé að fá fréttina frá hlutlausum aðila.Þórlindur Kjartansson - thkjart@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Þórlindur Kjartansson Mest lesið Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna er ungbarnadauði lægstur á Íslandi? Þórður Þórkelsson Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Sjá meira
Á undanförnum dögum og vikum hafa sífellt fleiri óþægileg mál komið upp er varða samskipti ríkisstjórnar Bandaríkjanna og fjölmiðla. Bandaríska dagblaðið New York Times greindi frá því á sunnudag að fjöldi ríkisstofnanna hafi á síðustu fjórum árum átt þátt í því að framleiða og dreifa tilbúnum fréttum til að styðja málstað ríkisstjórnarinnar. Þessum fréttum hefur verið komið í dreifingu og fréttamyndir sem sýndar hafa verið í sjónvarpsstöðvum hafa í sumum tilfellum komið beint frá þessum ríkisstofnunum. Umfang fjölmiðlamaskínu Hvíta hússins er mikið. Því er haldið fram að á þriðja hundrað milljónum Bandaríkjadala hafi verið varið til þess að framleiða fréttir um allt hvaðeina sem ríkisstjórnin hefur haft á dagskrá. Hér er ekki aðeins um að tefla fréttamyndir og frásagnir af stríðsátökum heldur hafa stjórnvöld einnig staðið í framleiðslu á fréttum um umdeild innanríkismál eins og ellilífeyriskerfið, öryggi í flugumferð og margt fleira. Fréttin í New York Times kemur fram skömmu eftir mikið fjaðrafok yfir því að ríkisstofnanir höfðu á launaskrá ýmsa dálkahöfunda í dagblöðum sem þáðu greiðslur fyrir að færa rök fyrir málstað ríkisstjórnarinnar án þess að lesendum væri gert það ljóst. Það er þekkt víða um heim að stórfyrirtæki reyna að troða eigin "fréttum" inn í fréttatíma sjónvarpsstöðva en svo virðist sem gengið hafi verið skrefinu lengra í ýmsum af þeim fréttum sem ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig. Fréttirnar hafa birst í fréttatímum og jafnvel og engin grein verið gerð fyrir því að þeir voru í raun ekki fréttamenn heldur almannatengslamenn á fullum launum hjá ríkinu. Sökin liggur þó ekki aðeins hjá ríkinu heldur ekki síður hjá fjölmiðlunum sjálfum sem virðast fegnir að geta sent frá sér fullunnar, og þar með ódýrar, fréttir jafnvel þótt þær séu ekki unnar af fréttamönnunum sjálfum. Í frétt New York Times á sunnudag kemur fram að sú aðferð að senda út tilbúnar fréttir til birtingar hafi verið notuð í forsetatíð Bill Clinton en fullyrt er að aðferðin sé mun útbreiddari nú. Eftir hryðjuverkaárásirnar haustið 2001 hófst mikið stríð um stuðning Bandaríkjamanna við aðgerðir ríkisstjórnarinnar bæði í Afganistan og síðar í Írak. Lítil stofnun sem fram að þvi hafði haft það hlutverk að senda út fréttamannafundi og sinna tæknivinnu til stuðnings fjölmiðlafólki tók að sér nýtt hlutverk og byrjað að framleiða fréttir frá A til Ö. Margar fréttir frá Írak og Afganistan þar sem miklum árangri Bandaríkjamanna er lýst og viðtöl sýnd við þakkláta heimamenn hafa í raun verið framleidd af verktökum bandarískra ráðuneyta í því augnamiði að sýna jákvæða mynd af stöðu mála. Talsmaður stofnunarinnar segir við New York Times: "Okkar markmið er að koma staðreyndum og sannleikanum á framfæri. Við erum ekki áróðursskrifstofa." En það er eflaust ekki huggun fyrir marga að vera þess vissir að "fréttamenn" bandarísku ríkisstjórnarinnar telji sig vera handhafa sannleikans. Fjölmiðlar eru undir stöðugum þrýstingi á birtingu alls kyns upplýsinga. Það er hins vegar ekki til marks um vönduð vinnubrögð á dagblaði að birta fréttatilkynningar í blöðum án þess að geta þess að hún sé komin frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Það er óhætt að fullyrða að engri fréttastofu á Íslandi dytti í hug að taka við slíku efni og birta það óbreytt án þess að geta þess að efnið er sent frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Á stórum markaði eins og þeim bandaríska getur þetta verið meiri vandkvæðum bundið þar sem stór hluti efnisins berst í gegnum miðlægar fréttastofur stórra fréttastofa eins og Reuters og Associated Press. Í að minnsta kosti einu tilviki sem blaðamenn New York skoðuðu brást Associated Press og sendi "frétt" frá bandaríska varnarmálaráðuneytinu án þess að geta upprunans. Fæstar fréttastofur hafa burði til þess að fjalla af sjálfsdáðum um allt sem gerist í heiminum og því er trúverðugleiki stóru fréttamiðlanna, eins og Reuters og AP, mjög mikilvægur. Þessi fyrirtæki eru í raun fréttastofur fyrir fréttastofurnar og gengið er út frá því að þær fylgi ítrustu reglum vandaðrar blaðamennsku. Í flestum tilvikum er það væntanlega röð mistaka sem veldur því að "frétt" sem unnin er af áróðursmeisturum stjórnvalda í Bandaríkjunum endar í sjónvarpstækjum fólks sem fullgilt fréttaefni. Það er hins vegar hæpið að stjórnvöld í Bandaríkjunum verji hundruðum milljóna Bandaríkjadala í að framleiða fréttaeftirlíkingar nema í þeirri von að á endanum fái áhorfandinn það á tilfinninguna að hann sé að fá fréttina frá hlutlausum aðila.Þórlindur Kjartansson - thkjart@frettabladid.is
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun