Smá lán fyrir stóra drauma Stefán Jón Hafstein skrifar 23. maí 2007 06:00 Stórar fjármálastofnanir hjálpa ekki konu eins og Meme Mörthu sem býr í norðurhluta Namibíu. Stórar fjármálastofnanir eins og Alþjóðabankinn eða voldugir höfuðborgabankar í þjóðríkjum hugsa bara í milljörðum og tugum milljarða. Fyrsta lánið sem Meme Martha tók var upp á 5.000 krónur. Þær dugðu til að kaupa efni í föt sem hún saumar og selur, og nú tóku hjólin að snúast. Smálánastarfsemi er eitt af stóru umræðuefnunum í þróunarmálum í dag. Árangurinn af lánunum hefur vakið svo mikla athygli að jafnvel alvöru bankar eru farnir að hugleiða að setja á stofn deildir til að sinna þessu. Smálánastarfsemi felst í því að tryggja einstaklingum og litlum fyrirtækjum uppbyggingarfé eða veltufjármuni gegn lágum vöxtum. Oft eru þetta samvinnufélög, eins og það sem Meme Martha gekk í, þar sem félagar ábyrgjast í raun skilvísar greiðslur hinna. Þetta skapar félagslegan þrýsting á að fólk borgi upp, en líka vettvang til að smárekendur eins og Meme Martha geti miðlað reynslu og lært um leið af öðrum. Lánsfé fór að hluta í að setja upp sölustand fyrir kjóla svo þeir sæust frá veginum og þrátt fyrir harða samkeppni frá innfluttum kínverskum fötum vill fólk heldur saumaskapinn hennar. Saga Meme er ein af fjölmörgum álíka smásögum sem ég hef skemmt mér við að lesa að undanförnu. Hún fæddist 1966, faðir hennar var sjálfsþurftarbóndi. Hún ólst upp með átta alsystkinum og 42 hálfsystkinum enda átti faðir hennar átta konur. Þau bjuggu öll saman í hefðbundum „homestead“, sem er þyrping innan gerðis í afrískum stíl; skepnur og fólk. Það hefur verið kraftur í stelpunni því hún missti ung bæði föður og bræður en fór langleiðina gegnum barnaskóla eigi að síður. Einhvern tímann í lífsbaráttunni miðri lærði hún að sauma og náði slíkri leikni að fatnaður hennar og viðgerðir urðu markaðsvara, nánast óvart. Það sama á við um marga í svipuðum sporum: stúlkuna sem var svo klár að klippa hár og farða konur, fisksalann sem líka selur kökur, bílaviðgerðarmanninn. Þau tóku skrefið frá heimilisiðnaði í alvöru rekstur með smáláni. Saumaskapurinn hjá Mörthu tók flugið. Samvinnuhreyfingin sem stofnaði til smálánastarfsemi í héraðinu hefur líka undið upp á sig. Það voru Þjóðverjar sem komu með fyrstu fjármögnun, en starfsemin stendur undir sér og hefur gert í rúm fimm ár. Alltaf fjölgar þeim sem nýta sér þetta tækifæri. Lánþegum hefur fjölgað úr rúmlega 200 í rúmlega 8.000 á ári, og heildarveltan vaxið úr 500 þúsund krónum í tæpar 20 milljónir árlega. Búist er við tvöföldun í ár. Ennþá hefur ekkert lán verið afskrifað og nú á að færa út kvíarnar með því að meðalsmá fyrirtæki geta fengið lán sem nema allt að 200 þúsund krónum. Af öllum lánunum er aðeins rúmt prósent talið „áhættulán“ hverju sinni, sem sannar skilvísi. Þetta eru ekki háar upphæðir og engin „alvöru“ bankastofnun lítur við þeim. Þetta er samt fjármálastarfsemi sem hefur sannað sig. Hún starfar eftir ströngum reglum þótt viðfangsefnið sé smátt í sniðum. Fyrir hvern lánþega er búinn til „efnahagsreikningur“ þar sem óhjákvæmilegt er að skarist fjöskylduhagir og viðskiptahagsmunir því skilin á milli eru ekki glögg. En eins og einstaklingar í rekstri þroskast yfir á viðskiptabrautina taka hagfræðingar eftir að þessar þróunarstofnanir færast æ nær því að vera fjármálastofnanir. Í sumum tilvikum er jafnvel talað um að hægt sé að setja þær á hlutafélagamarkað. Fjöldi smálánastofnana og -félaga í heiminum hefur margfaldast á liðnum árum, í Afríku, Asíu og Suður-Ameríku. Stórblöð eins og The Economist leggja nú til að „velgjörðarmenn“ hætti afskiptum af þessu, bisnessinn hafi sannað sig og nú eigi einkaframtakið að sjá um málin. Fyrir Meme Mörthu er það bara fræðileg umræða. Hún tók nýlega enn eitt lánið til að auka umsvifin, því vissulega hefur gengið á ýmsu. Henni varð á og offjárfesti í húsnæði svo það tók tíma að rétta sig af, en möguleikarnir liggja í því að fjölga vélum, ráða saumafólk og sölumenn og virkilega færa út kvíarnar. Á meðan nýtir hún líka fast sparnaðarform sem samvinnufélagið býður upp á. Fimm hundruð krónur á mánuði eru lagðar til hliðar. Hvers vegna? Hún og maður hennar vita að þegar dóttirin verður 18 ára þarf að eiga fyrir háskólamenntun handa henni. Það þarf ekki nema smá lán til að stórir draumar verði til. Höfundur starfar fyrir Þróunarsamvinnustofnun í Namibíu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Jón Hafstein Mest lesið ‘Vók’ er djók Alexandra Briem Skoðun Þjóðarmorðið í blokkinni Bjarni Þór Sigurbjörnsson Skoðun Eru græn svæði í útrýmingarhættu í Reykjavík? Sigrún Ásta Einarsdóttir Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir Skoðun Því miður hefur lítið breyst Áslaug Hulda Jónsdóttir Skoðun Ég hataði rafíþróttir! Þorvaldur Daníelsson Skoðun Versta sem Ísland gæti gert Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Látið okkur í friði Vilhjálmur Árnason Skoðun Kattahald Jökull Jörgensen Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun Skoðun Skoðun Tryggja þarf aðkomu sjómanna að fiskveiðiráðgjöfinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard skrifar Skoðun Skjólveggur af körlum og ungum mönnum Ólafur Elínarson skrifar Skoðun Menntamál eru ekki afgangsstærð Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun ‘Vók’ er djók Alexandra Briem skrifar Skoðun Er friður tálsýn eða verkefni? Inga Daníelsdóttir skrifar Skoðun Kattahald Jökull Jörgensen skrifar Skoðun Framtíðin er rafmögnuð Jóhanna Hlín Auðunsdóttir skrifar Skoðun Ekki biðja um undanþágur heldur krefjast réttar samkvæmt EES-samningnum Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þjóðarmorðið í blokkinni Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Ég hataði rafíþróttir! Þorvaldur Daníelsson skrifar Skoðun Því miður hefur lítið breyst Áslaug Hulda Jónsdóttir skrifar Skoðun Versta sem Ísland gæti gert Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Eru græn svæði í útrýmingarhættu í Reykjavík? Sigrún Ásta Einarsdóttir skrifar Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar Skoðun „...ég lærði líka að nota gagnrýna hugsun“ Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar Skoðun Látið okkur í friði Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Gefðu fimmu! Ágúst Arnar Þráinsson skrifar Skoðun Allar hendur á dekk! Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Engin sátt án sannmælis Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að finna rétt veiðigjald... Bolli Héðinsson skrifar Skoðun Hvað viltu að samskiptin á vinnustaðnum kosti? Carmen Maja Valencia skrifar Skoðun Stórt inngrip í rekstur íþróttafélaga! Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Börn voga sér inn í afbrotaheim fullorðinna eða er það öfugt? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Og hvað svo? Eyrún Birna Davíðsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt svar um ótæka stjórnsýslu Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Sannleikurinn í tengdamömmumálinu Ólöf Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Stórar fjármálastofnanir hjálpa ekki konu eins og Meme Mörthu sem býr í norðurhluta Namibíu. Stórar fjármálastofnanir eins og Alþjóðabankinn eða voldugir höfuðborgabankar í þjóðríkjum hugsa bara í milljörðum og tugum milljarða. Fyrsta lánið sem Meme Martha tók var upp á 5.000 krónur. Þær dugðu til að kaupa efni í föt sem hún saumar og selur, og nú tóku hjólin að snúast. Smálánastarfsemi er eitt af stóru umræðuefnunum í þróunarmálum í dag. Árangurinn af lánunum hefur vakið svo mikla athygli að jafnvel alvöru bankar eru farnir að hugleiða að setja á stofn deildir til að sinna þessu. Smálánastarfsemi felst í því að tryggja einstaklingum og litlum fyrirtækjum uppbyggingarfé eða veltufjármuni gegn lágum vöxtum. Oft eru þetta samvinnufélög, eins og það sem Meme Martha gekk í, þar sem félagar ábyrgjast í raun skilvísar greiðslur hinna. Þetta skapar félagslegan þrýsting á að fólk borgi upp, en líka vettvang til að smárekendur eins og Meme Martha geti miðlað reynslu og lært um leið af öðrum. Lánsfé fór að hluta í að setja upp sölustand fyrir kjóla svo þeir sæust frá veginum og þrátt fyrir harða samkeppni frá innfluttum kínverskum fötum vill fólk heldur saumaskapinn hennar. Saga Meme er ein af fjölmörgum álíka smásögum sem ég hef skemmt mér við að lesa að undanförnu. Hún fæddist 1966, faðir hennar var sjálfsþurftarbóndi. Hún ólst upp með átta alsystkinum og 42 hálfsystkinum enda átti faðir hennar átta konur. Þau bjuggu öll saman í hefðbundum „homestead“, sem er þyrping innan gerðis í afrískum stíl; skepnur og fólk. Það hefur verið kraftur í stelpunni því hún missti ung bæði föður og bræður en fór langleiðina gegnum barnaskóla eigi að síður. Einhvern tímann í lífsbaráttunni miðri lærði hún að sauma og náði slíkri leikni að fatnaður hennar og viðgerðir urðu markaðsvara, nánast óvart. Það sama á við um marga í svipuðum sporum: stúlkuna sem var svo klár að klippa hár og farða konur, fisksalann sem líka selur kökur, bílaviðgerðarmanninn. Þau tóku skrefið frá heimilisiðnaði í alvöru rekstur með smáláni. Saumaskapurinn hjá Mörthu tók flugið. Samvinnuhreyfingin sem stofnaði til smálánastarfsemi í héraðinu hefur líka undið upp á sig. Það voru Þjóðverjar sem komu með fyrstu fjármögnun, en starfsemin stendur undir sér og hefur gert í rúm fimm ár. Alltaf fjölgar þeim sem nýta sér þetta tækifæri. Lánþegum hefur fjölgað úr rúmlega 200 í rúmlega 8.000 á ári, og heildarveltan vaxið úr 500 þúsund krónum í tæpar 20 milljónir árlega. Búist er við tvöföldun í ár. Ennþá hefur ekkert lán verið afskrifað og nú á að færa út kvíarnar með því að meðalsmá fyrirtæki geta fengið lán sem nema allt að 200 þúsund krónum. Af öllum lánunum er aðeins rúmt prósent talið „áhættulán“ hverju sinni, sem sannar skilvísi. Þetta eru ekki háar upphæðir og engin „alvöru“ bankastofnun lítur við þeim. Þetta er samt fjármálastarfsemi sem hefur sannað sig. Hún starfar eftir ströngum reglum þótt viðfangsefnið sé smátt í sniðum. Fyrir hvern lánþega er búinn til „efnahagsreikningur“ þar sem óhjákvæmilegt er að skarist fjöskylduhagir og viðskiptahagsmunir því skilin á milli eru ekki glögg. En eins og einstaklingar í rekstri þroskast yfir á viðskiptabrautina taka hagfræðingar eftir að þessar þróunarstofnanir færast æ nær því að vera fjármálastofnanir. Í sumum tilvikum er jafnvel talað um að hægt sé að setja þær á hlutafélagamarkað. Fjöldi smálánastofnana og -félaga í heiminum hefur margfaldast á liðnum árum, í Afríku, Asíu og Suður-Ameríku. Stórblöð eins og The Economist leggja nú til að „velgjörðarmenn“ hætti afskiptum af þessu, bisnessinn hafi sannað sig og nú eigi einkaframtakið að sjá um málin. Fyrir Meme Mörthu er það bara fræðileg umræða. Hún tók nýlega enn eitt lánið til að auka umsvifin, því vissulega hefur gengið á ýmsu. Henni varð á og offjárfesti í húsnæði svo það tók tíma að rétta sig af, en möguleikarnir liggja í því að fjölga vélum, ráða saumafólk og sölumenn og virkilega færa út kvíarnar. Á meðan nýtir hún líka fast sparnaðarform sem samvinnufélagið býður upp á. Fimm hundruð krónur á mánuði eru lagðar til hliðar. Hvers vegna? Hún og maður hennar vita að þegar dóttirin verður 18 ára þarf að eiga fyrir háskólamenntun handa henni. Það þarf ekki nema smá lán til að stórir draumar verði til. Höfundur starfar fyrir Þróunarsamvinnustofnun í Namibíu.
Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun
Skoðun Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard skrifar
Skoðun Ekki biðja um undanþágur heldur krefjast réttar samkvæmt EES-samningnum Erna Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Breiðholtið er frábært! Gerum betur í umfjöllun og orðræðu Kristín Dögg Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði Grímur Atlason skrifar
Skoðun Risastór niðurskurður ríkistjórnarinnar er áfall fyrir foreldra og börn í landinu Sigurður Sigurðsson skrifar
Skoðun Sósíalistaflokkurinn verður að snúast um meira en rassgatið á Gunnari Smára Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar
Opið bréf til Friðriks Þórs Steven Meyers,Guðrún Elsa Bragadóttir,Ása Helga Hjörleifsdóttir,Brúsi Ólason,Erlendur Sveinsson,Heather Millard Skoðun