Cannes-hátíðin hafin í sextugasta sinn

Í gær hófst kvikmynda­hátíðin í Cannes, sem óhætt er að segja að sé ein virtasta kvikmyndahátíð heims, ef ekki sú virtasta. Hátíðin í ár er sú sextugasta sem haldin er í strandbænum sólríka. Því er ekki úr vegi að seilast í verkfærakistu kvikmyndagerðarmannanna og nýta sér endurlitið til að líta yfir farinn veg.

Kvikmyndahátíðin í Cannes er ekki sú elsta sem árlega fer fram á meginlandi Evrópu. Þar hefur kvikmyndahátíðin í Feneyjum vinninginn, en hún hóf göngu sína árið 1932. Sú feneyska á þó mikinn þátt í því að kvikmyndastjörnurnar flykkjast til Suður-Frakklands á vori hverju.

Árið 1938 ofbauð Jean Zay, þáverandi menntamálaráðherra Frakk­lands, hvernig fasistar og nasistar á Ítalíu og í Þýskalandi höfðu áhrif á keppnina í Feneyjum. Hann ákvað því að koma franskri kvikmyndahátíð á laggirnar. Cannes var valin vegna sólskins og fallegra staðarhátta og átti fyrsta hátíðin að hefjast 1. september 1939.

Fyrstu hátíð frestað

Söguglöggir menn vita að 3. september þetta sama ár varð ansi örlagaríkur dagur. Þá lýstu Frakkar, Bretar, Ástralar og Nýsjálendingar yfir stríði á hendur Þjóðverjum í kjölfar innrásarinnar í Póllands, og seinni heimsstyrjöldin var hafin. Fyrsta kvikmyndahátíðin í Cannes fór því ekki fram fyrr en að stríði loknu, eða 1946.

Árið 2002 fannst skipuleggj­endum óhæft að aldrei hefði komið til verðlaunaafhendingar árið 1939 og því fékk sex manna dómnefnd það hlutverk að fara yfir tilnefndar kvikmyndir frá því ári og velja vinningshafa. Sigurvegarinn varð Union Pacific, í leikstjórn Cecil B. DeMille. Frá árinu 1946 hefur kvikmyndahátíðin verið árlegur viðburður, með örfáum undantekningum.

Árin 1948 og 1950 var hátíðinni aflýst vegna fjárhagsvandræða. 1968 var hún hins vegar í fullum gangi þegar bundinn var ótímabær endi á hátíðahöldin í framhaldi af óróleika og óeirðum í París. Leikstjórar á borð við François Truffaut, Roman Polanski og Jean-Luc Godard lögðu stærsta herbergið í sýningarhöllinni undir sig 18. maí, til að sýna stúdentum og verkamönnum stuðning. Degi síðar var hátíðahöldum hætt.

Campion í minnihlutahópi

Margir frægustu kvikmyndaleikstjórar okkar tíma hafa fengið að hampa Gullpálmanum, aðalverðlaunum hátíðarinnar. Á meðal þeirra eru ekki ómerkari menn en Roberto Rossellini, Orson Welles, Federico Fellini, Francis Ford Coppola og Emir Kusturica. Þeir Martin Scorsese, Akira Kuro­sawa, David Lynch, Coen-bræður og Quentin Tarantino eru heldur ekki óþekktir með öllu, svo örfá dæmi séu tekin. Jane Campion, sem hlaut Gullpálmann fræga árið 1993 fyrir myndina Píanóið, er hins vegar í miklum minnihlutahópi, sem einungis önnur konan til að hljóta verðlaunin. Hátíð fagfólksins

Fyrir utan myndirnar sem keppa um Gullpálmann, Grand Prix og verðlaun fyrir leikstjórn og leik eru þó nokkrar myndir sýndar „out of competition“ eins og það heitir á kvikmyndahátíðarmáli. Í ár er mynd Stevens Soderbergh, Ocean’s Thirteen, á meðal þeirra og munu leikarar í myndinni ljá hátíðinni stjörnuljóma sinn.

Þar sem Cannes er hátíð fagfólksins ganga myndir þar jafnframt kaupum og sölum, fólk úr bransanum gerir mikilvæga samninga sín á milli og ferill stjarnanna getur sveiflast í hvora áttina sem er. Í tilefni af afmælinu í ár verða jafnframt sýndar nokkrar stuttmyndir um bíóferðir. Á meðal þeirra sem hafa gert slíkar myndir eru Roman Polanski, Coen-bræður, Ken Loach, Lars Von Trier, Alejandro González Iñárritu og Jane Campion.

Kvikmyndahátíð fagfólksins hljómar kannski ekki spennandi á pappír. Hitt er víst að allar götur síðan Brigitte Bardot sat fyrir í bikiníi á ströndinni í Cannes, ljósmyndurum til mikillar gleði, hefur stjörnubragur sett svip sinn á hátíðina. Þó að almenningur komist ekki inn í Palais de Festival, þar sem myndirnar eru sýndar, leggja margir leið sína til strandbæjarins á þessum árstíma til að dást að Hollywood-stjörnunum, troða fjögur þúsund blaðamönnum um tær og upplifa andrúmsloft sem fróðir menn segja engu líkt.