Skilanefndir bankanna - hvaða fyrirbæri eru þetta?

Skilanefndir og slitastjórnir gömlu bankanna hafa verið í kastljósinu allt frá því að þær tóku við stjórn bankanna í gjörningaveðri á alþjóðlegum fjármálamörkuðum í október fyrir tæpum tveimur árum.

Skilanefndirnar voru settar saman í miklu óðagoti sem varð í eftirmála yfirtöku Seðlabankans á Glitni í septemberlok. Í samtölum við þær skín í gegn að skilanefndir og starfsfólk þeirra hafi þurft að hafa sig alla við til að halda fjármálakerfinu gangandi og eru til myndrænar frásagnir af því hvernig nefndarmenn unnu myrkranna á milli við að útvega nægt lausafé til að halda greiðsluflæði órofnu án þess að almenningur yrði þess var þegar erlendar lánalínur lokuðust og bankarnir fóru á hliðina hver á fætur öðrum. Meðferð á þrotabúiVið val á skilanefndarfólki voru sömu viðmið höfð til hliðsjónar og þegar fyrirtæki verður gjaldþrota. Við uppgjör á þrotabúum eru þeir einir taldir lögum samkvæmt hæfir til að taka slík verk að sér að vera sjálfstætt starfandi. Þeir mega ekki vera starfsmenn þess fyrirtækis sem fór á hliðina. Í þessu tilviki máttu þeir ekki vera fyrrverandi starfsmenn bankanna né heldur hjá ríkinu né Fjármálaeftirlitinu, sem tók þá yfir. Þeir sem tóku við bönkunum á sínum tíma voru ýmist allt lögmenn eða löggiltir endurskoðendur. Þeir reka ýmist sínar eigin stofur sjálfir eða með öðrum.

Vinna skilanefnda og slitastjórna er sú sama og við uppgjör á hefðbundnum þrotabúum, hvort heldur er verktakafyrirtæki, fasteignasala eða fjármálafyrirtæki. Hlutverk þeirra er að hámarka endurheimtur og gera upp við kröfuhafa.

Árni Tómasson, formaður skilanefndar Glitnis, lýsti því á kynningarfundi um stöðu bankans fyrr á árinu hvernig erlendir fjárfestar flykktust til landsins í þeim tilgangi að verða sér úti um eignir á tombóluverði. Skilanefndir hafi reynt að tryggja að væntingar fjárfestanna yrðu ekki að veruleika. MilljarðafyrirtækiSamkvæmt síðustu uppgjörum gömlu viðskiptabankanna þriggja námu heildareignir þeirra samtals 3.233 milljörðum króna. Kaupþing er langstærsti bankinn með tæplega 1.600 milljarða króna eignasafn. Útlán vega þungt í eignasöfnum þeirra. Á eftir fylgja eignahlutir í dótturfélögum og innistæður.

Líkt og fram kom á kröfuhafafundi Landsbankans fyrir skömmu mun hann eiga tæpa þrjú hundruð milljarða króna um næstu áramót. Þar af er jafnvirði tæpra hundrað milljarða króna sem losnuðu úr hirslum Englandsbankans, seðlabanka Bretlands, í júlí. Breska fjármálaeftirlitið hafði meinað Landsbankanum að færa féð úr landi og lá það þar á lágum vöxtum.

Tilmælunum var hnekkt í júlí og dreifði skilanefnd og slitastjórn Landsbankans því á banka í nokkrum Evrópulöndum til að dreifa áhættunni auk þess að fá hærri vexti á höfuðstólinn en í Bretlandi. Nokkrir bankanna eiga kröfur á hendur Landsbankanum og varð skilanefnd hans að semja við erlendu bankana í þeim tilgangi að fyrirbyggja að þeir tækju innstæðuna og létu hana ganga upp í kröfur.

Kröfur á Landsbankann nema 3.427 milljörðum króna og er það sambærilegt og hinna bankanna þriggja. Þar af hljóða kröfur fjármálafyrirtækja á hendur Landsbankanum upp á 1.442 milljarða króna, eða í kringum þrefalt það lausafé sem bankinn á í dag. Hálaunafólk?Helsta gagnrýnin gagnvart skilanefndum og slitastjórnum beinist að launakjörum. Fyrir vikið hafa nefndir og stjórnir gömlu bankanna fengið á sig ýmsa stimpla, verið nefndar ríki í ríkinu, jafnvel sjálftökufólk eða hin nýja yfirstétt landsins.

Miðað við síðustu uppgjör Glitnis og Landsbankans námu laun skilanefnda og slitastjórna bankanna að meðaltali tæpum 66 milljónum króna á mánuði. Tíu manns sitja í slitastjórnum Glitnis og Landsbankans. Sé upphæðin brotin frekar niður fær hver þeirra 6,6 milljónir króna á mánuði.

Laun þessara einstaklinga eins og þau birtast í uppgjörum bankanna gömlu segja ekki alla söguna. Líkt og sést á meðfylgjandi töflu eru meðlimir skilanefnda og slitastjórna allra banka og fjármálafyrirtækja sem Fjármálaeftirlitið hefur þurft að taka yfir ýmist hæstaréttarlögmenn, héraðsdómslögmenn eða löggiltir endurskoðendur. Þeir voru nær allir á launaskrá hjá lögfræði- og endurskoðendaskrifstofum þegar þeir voru fengnir til verksins. Sumir þeirra ráku eigin stofur en sumir með öðrum. Vinna á tímakaupiKristinn Bjarnason, aðstoðarmaður í greiðslustöðvun Landsbankans, sem jafnframt á sæti í slitastjórn, segir þá sem tekið hafi við rekstri bankanna koma að þeim eins og hverri annarri vinnu. Í tilviki Landsbankans miðist vinna skilanefndar og slitastjórnar við útselda vinnu lögmanna á klukkustund. „Það tíðkast almennt í gjaldþrotaskiptum og við skiptastjórn að þóknun er tekin fyrir unnar vinnustundir,“ segir hann. Lögmenn haldi tímaskýrslu, gert sé upp á þeim grunni og rukkað í samræmi við það. „Þetta er útseld þjónusta eins og hjá öðrum sérfræðingum,“ segir Kristinn. Á meðal annarrar þjónustu sem fellur undir kostnað skilanefndar er ýmis önnur sérfræðivinna, svo sem við endurskoðun, rekstur tölvukerfa og fleira. Með 30 þúsund á tímannÚtseld vinna hjá lögfræðingum og endurskoðendum samkvæmt gjaldskrá hleypur á fimmtán til þrjátíu þúsund krónum á tímann. Þeir sem rætt hefur verið við í tengslum við þessa umfjöllun segja vinnutímann æði misjafnan. Hefðbundinn vinnudagur geti verið allt frá tíu til tólf klukkustundum. Kostnaður við tíu stunda dag miðað við lægsta taxta nemur því um 150 þúsund krónum. Venjulegur reikningur frá lögfræðiskrifstofu viðkomandi fyrir útselda vinnu getur því hljóðað upp á allt frá rúmum þremur milljónum króna til 6,3 milljóna. Síðasttalda upphæðin er í samræmi við meðalkostnað skilanefnda og slitastjórna gömlu bankanna á mánuði.

Þegar mest lætur fyrir kröfuhafafundi gömlu bankanna koma langar tarnir sem útheimta mjög langan vinnudag, stundum allt upp undir sextán klukkustundir hvern dag. Það skilar sér eðlilega í hærri reikningi. Miða má við að fyrir hvern reikning upp á eina milljón króna fái viðkomandi í kringum fjögur hundruð þúsund krónur í vasann eftir að virðisaukaskattur, gjöld og kostnaður hefur verið dreginn frá. Miðað við það má ætla að sá sem skili reikningi upp á sex milljónir króna fái 2,5 milljónir í vasann.

Það sama á við skilanefndir og slitastjórnir og starfsmenn þeirra. Dagar þeirra geta orðið æði langir og eru launin eftir því há. Starfsmenn skilanefndarinnar eru flestir sérfræðingar á sínu sviði með menntun ýmist í viðskipta- eða hagfræði og endurskoðun. Laun þeirra eru sögð sambærileg og hjá sérfræðingum fjármálafyrirtækja, um og yfir átta hundruð þúsund krónur á mánuði. Allt fer það þó eftir sérhæfingu viðkomandi og starfi hans. Sú vinna sem ekki krefst sérfræðiþekkingar er oftar en ekki keypt af öðrum. Launin eru ekki hærri en svo að til eru dæmi um að starfsmenn skilanefndanna hafi séð hag sínum betur borgið á öðrum vettvangi og því snúið sér annað. Lítið borgað hérLaunakostnaður Glitnis og Landsbankans á fyrsta fjórðungi ársins nam rúmum 1,3 milljörðum króna. Hann fellur mestur á herðar Landsbankans vegna starfsemi hans í Bretlandi en þar hafa jafnan verið greidd mun hærri laun innan fjármálageirans en hér.

Það sama á við um lögfræðikostnað í tengslum við uppgjör á gjaldþrota fyrirtækjum. Sem dæmi geta þeir sem sjá um uppgjörin átt kost á því að fá hlutfall af innheimtum kröfum að viðbættri útseldri vinnu, svo sem í Bandaríkjunum. Slíkt hefur ekki tíðkast hér.

Árni Tómasson bendir á að kostnaður íslensku skilanefndanna sé mjög lágur miðað við uppgjör á föllnum bönkum i öðrum löndum. Hann tekur uppgjör bandaríska fjárfestingarbankans Lehman Brothers í Evrópu sem dæmi. Þótt þrotabú bankans úti sé allt að átta sinnum stærra en Glitnis megi ætla að kostnaðurinn þar sé á bilinu tvisvar til þrisvar sinnum hlutfallslega hærri en hér.