Innlent

Minna menntuð en við héldum

Námsárangur er fráleitt eini þátturinn sem hefur áhrif á brotthvarf úr framhaldsskóla. Um 40 prósent 24 ára ungmenna hafa ekki lokið framhaldsskólanámi hér á landi.
Námsárangur er fráleitt eini þátturinn sem hefur áhrif á brotthvarf úr framhaldsskóla. Um 40 prósent 24 ára ungmenna hafa ekki lokið framhaldsskólanámi hér á landi. fréttablaðið/gva

Íslendingar guma gjarnan af menntun þjóðarinnar og bent var á hana sem eitt af úrræðunum út úr kreppunni. Vissulega er fjöldi fólks vel menntaður, en rannsóknir sýna að íslensk ungmenni eru minna menntuð en jafnaldrar þeirra í samanburðarlöndunum.

Á þessu virðast vera fjölmargar skýringar. Þjóðfélagsgerðin hefur verið ólík hér þegar kemur að atvinnuþátttöku ungmenna og svo virðist sem hér sé óvenjumikill þrýstingur á nemendur að fara í bóknám. Þá er sveigjanleiki í námi hér mikill og síðast, en fráleitt síst, er framhaldsskólinn lengri hér en víða annars staðar.





Brotthvarf helst stöðugt
Kristjana Stella Blöndal

Kristjana Stella Blöndal hefur rannsakað brotthvarf úr framhaldsskólum, meðal annars í samvinnu við Jón Torfa Jónasson, forseta Menntavísindasviðs Háskóla Íslands, og Sigrúnu Aðalbjarnardóttur, prófessor við Háskóla Íslands. Hún segir Ísland skera sig úr þegar kemur að fjölda þeirra sem hverfa frá námi. Athyglisvert sé einnig að brotthvarfið helst stöðugt hér.

„Hér hafa verið rannsakaðir þrír árgangar með tilliti til brotthvarfs með sambærilegum hætti, "69 árgangurinn,"75 árgangurinn og "82 árgangurinn. Það merkilega er að á þessu 13 ára tímabili helst brotthvarfið mjög svipað eða í kringum 40 prósent nemenda. Það er að segja að við 24 ára aldur hafa um 40 prósent þeirra ekki lokið neinu framhaldsskólanámi.

Þetta er í mótsögn við þróunina hjá OECD-löndunum, þar sem brotthvarf fer minnkandi með árunum. Hér helst það hins vegar stöðugt."

Evrópusambandið setti sér árið 2000 markmið um að árið 2010 yrði brotthvarf nemenda úr framhaldsskólum ekki meira en 10 prósent. Það er ljóst að Íslendingar eiga langt í land með að ná þeirri tölu. Þó virðist það fara minnkandi, hefur minnkað um 5 prósent frá árinu 2000.



Menntunar- og atvinnulausir
Katrín Jakobsdóttir menntamálaráðherra

Katrín Jakobsdóttir menntamálaráðherra segir brottfall vera vandamál sem þurfi að taka á. Fólk eigi að geta aflað sér menntunar og tækifæra í lífinu.

„Vandamálið er að stór hluti sækir sér enga menntun umfram grunnskólann og okkur vantar meira framboð af tækifærum fyrir það fólk. Hér hafa lýðskólar til dæmis aldrei dafnað og fólk verið að einblína um of á menntaskólana eða svipaða menntun.

Það skiptir svo miklu máli að virkja einstaklingana og að flestir upplifi það að þeir geti aflað sér frekari menntunar í lífinu. Að þeir eigi frekari tækifæri."

Tölur sýna að stór meirihluti ungmenna á atvinnuleysisskrá hefur aðeins lokið grunnskóla. Í október 2009 átti það við um 67 prósent allra 29 ára og yngri sem voru án atvinnu. Af þeim sem höfðu verið atvinnulausir sex mánuði eða lengur höfðu 72 prósent bara lokið grunnskólanámi.

Þegar allir á atvinnuleysisskrá eru skoðaðir, frá 16 til 70 ára, kemur í ljós að yfir helmingur, eða 52 prósent, hefur einungis lokið grunnskólanámi.



Úrræðin ekki nýtt

Á Íslandi fara næstum allir nemendur í framhaldsskóla, eða yfir 90 prósent. Þannig hefur það verið um langt skeið. Líkt og menntamálaráðherra bendir á hefur ekki verið mikið framboð af annars konar námi. Það hefur hins vegar breyst á undanförnum árum og í bæklingi sem dreift er til grunnskólanema er boðið upp á um 80 starfs- og verknámsbrautir.

Flóran er því fjölbreytt, en athygli vekur að brautirnar eru mjög kynskiptar. Annars vegar er um hefðbundnar karlabrautir að ræða eins og raf- og bíliðnir, en hins vegar förðun og hárgreiðslu. Kannanir sýna að meira brottfall er úr verknáminu heldur en bóknámi og er það í takti við það sem gerist í Evrópu.

Katrín Jakobsdóttir segir að vissulega hafi framboð á verknámi aukist. Framhaldsskólarnir séu hins vegar enn mjög bóknámsmiðaðir. Vandamálið sé að fá nemendur til að nýta sér önnur úrræði sem eru í boði. Það hafi ekki gengið sem skyldi.

Hún bendir á listnámsbrautir sem nýjung sem sé að verða æ vinsælli. Í raun eigi nemendur að geta fundið flest við sitt hæfi, en mörg úrræðin séu vannýtt.



Íslensku aðstæðurnar

Skólakerfið á Íslandi þykir vera mjög sveigjanlegt. Það er kostur en getur um leið boðið hættunni heim ef nemendum er ekki fylgt eftir. Sveigjanleikinn gerir það að verkum að nemendur skipta gjarnan um brautir og ef þeir eru án handleiðslu hættir þeim frekar til að flosna upp.

Þá er það sérstætt hér að framhaldsskólinn er lengri en víðast hvar annars staðar, tekur fjögur ár. Samtök atvinnulífsins hafa bent á þetta í skýrslu og lagt til að skólinn verði styttur. Það myndi draga úr brottfalli og auka menntun fólks á vinnumarkaði.

Raunin er hins vegar sú að þeir sem vilja hafa getað klárað stúdentspróf á þremur árum um langa hríð, áfangakerfið hefur boðið upp á það. Kristjana Stella segir rannsóknir sýna að rúmlega helmingur þeirra sem hættir í námi hafi lokið minna en eins árs námi. Um 80 prósent þeirra sem hverfa á brott hafa lokið minna en tveggja ára námi. Krakkarnir virðast því hætta í upphafi náms, ekki þegar reynt hefur á árin fjögur.

„Þá hefur verið þrýstingur í okkar samfélagi á bóknámið. Það er til dæmis sérstakt hvað margir fara á náttúrufræðibraut hjá okkur, það virðist vera þrýstingur í þá átt. Rannsóknir sýna að meiri líkur eru á að barn flosni upp úr námi ef misræmi er á milli þess sem það vill læra og þess sem foreldrarnir vilja að það læri," segir Kristjana Stella.

Þá hefur það verið sérstakt hve stór hluti íslenskra ungmenna vinnur mikið. Það þekkist ekki annars staðar í Evrópu. Annars vegar vinna þau mikið með náminu, stundum allt að heila vinnuviku samhliða náminu. Hins vegar hafa þau fengið vinnu þegar þau flosna upp úr náminu. Kristjana Stella segir að það verði áhugavert að fylgjast með hvernig breyttar aðstæður í efnahagslífinu hafi áhrif á þennan þátt.



Hefst í grunnskóla

Ólíkt því sem margir gætu haldið þá er námsárangur ekki eina ástæða brotthvarfs. Vissulega hætta fæstir þeirra sem fá hæstu einkunnirnar og fleiri hætta af þeim sem fá lægstu einkunnirnar. Staðreyndin er hins vegar sú að stór hluti þeirra sem eru í meðallagi hverfur frá námi.

Kristjana Stella hefur ásamt Sigrúnu gert rannsóknir á sama hópnum í grunnskóla, 14 og 15 ára gömlum. Í ljós kom að þau tengsl sem krakkarnir finna við skólann og námið skipta máli um framhaldið ekki síður en einkunnirnar.

„Hjá þeim sem voru með góða einkunn í lok grunnskóla en hættu samt í framhaldsskóla minnkuðu tengslin við námið og skólann frá 14 til 15 ára aldurs. Hjá þeim sem voru með slakari einkunn en héldu áfram námi höfðu þessi tengsl hins vegar styrkst."

Rannsóknir benda til þess að skuldbinding gagnvart námi sé breytanleg. „Það er hægt að gera ýmislegt til að auka jákvæð tengsl nemenda við skólann og menntunina. Þannig getur góður kennari gert kraftaverk. Tilfinningarnar gagnvart skólanum og náminu virðast því ráða því hvað gerist varðandi áframhald á náminu."



Langt ferli

Þetta er í samræmi við rannsóknir erlendis sem sýna að þau börn sem bindast skólanum og náminu á jákvæðan hátt, samþykkja reglur skólans og mikilvægi námsins, hætta síður námi. Krakkarnir þurfa að líta á skólann sem stað sem þau eru þátttakendur í og eru sammála því sem þar gerist. Uppeldi virðist einnig skipta miklu um gengi barna í skóla.

„Þau börn sem búa við mikla viðurkenningu og stuðning foreldra, en á sama tíma reglufestu og kröfur, eru líklegri til að ljúka námi en þau sem búa við annars konar uppeldi."

Stella segir kjarnann í sínum rannsóknum vera að ferlið, sem endar í því að ungmenni hverfur brott frá námi, hefjist snemma í skólagöngu barnsins. Skuldbinding nemenda gagnvart námi og skóla sé lykillinn í því ferli.

Til að styðja sem best við krakkana þurfi því að auka náms- og starfsfræðslu í grunnskólum. Krakkarnir þurfi að kynnast vinnumarkaðnum og námi framtíðarinnar betur. „Það þarf að kynna þeim umhverfið og hjálpa þeim að skilja heiminn eins og þau hafa þroska og getu til í gegnum allan grunnskólann. Ekki að halda bara stutt námskeið í lok grunnskóla."

Þá sé mikilvægt að lóðsa nemendur í gegnum framhaldsskólana og þá möguleika sem þar finnast. Til þess þurfi betri náms- og starfsfræðslu.

„Það þarf meiri fræðslu til að hjálpa krökkunum til að fóta sig í öllum sveigjanleikanum."






Fleiri fréttir

Sjá meira


×