Icesave 1. hluti: Svo einfalt í fyrstu

Fallist á meginkröfuna



Þegar bankarnir hrundu í byrjun október 2008, neyðarlögin höfðu verið sett og ljóst var að Landsbankinn gat ekki staðið við skuldbindingar sínar gagnvart innstæðueigendum í Bretlandi og Hollandi höfðu þarlend stjórnvöld hraðar hendur. Þau hófu viðræður við Íslendinga um hvernig vandanum yrði mætt. Vitað var að í Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta var aðeins brot af þeim peningum sem þar áttu að vera og að fjárhæðin dygði hvergi nærri til að bæta tjónið. Því þyrfti sértækar lausnir.

Bretar og Hollendingar beittu fyrir sig Evróputilskipun um innlánatryggingakerfi en hún kveður á um ábyrgð á innstæðum að hámarki rúmlega 20 þúsund evrur á reikning. Í fyrstu féllust íslensk stjórnvöld á það sjónarmið. Til að byrja með var rætt við ríkin í tvennu lagi og strax 11. október var ritað undir yfirlýsingu þess efnis að Hollendingar veittu íslenska tryggingarsjóðnum lán með ríkisábyrgð til að standa undir tryggingunni. Um leið var skýrt frá því að hliðstæðar viðræður við Breta stæðu yfir og gengju vel en þær stöðvuðust tveimur vikum síðar.

Samið

Örskömmu eftir undirritun yfirlýsingarinnar gagnvart Hollendingum breyttu íslensk stjórnvöld um kúrs. Þau voru ekki lengur þeirrar skoðunar að ríkissjóði bæri að ábyrgjast greiðslur til innstæðueigenda umfram það sem Tryggingasjóðurinn gæti staðið straum af. Evróputilskipunin næði ekki til aðstæðna á Íslandi þar sem hér hefði orðið kerfishrun en ekki hefðbundið bankagjaldþrot.

Um það leyti greiddu Bretar og Hollendingar reikningshöfum út og sóttu á Íslendinga um endurgreiðslur.

Í kjölfarið hófust nýjar viðræður og nú fyrir tilstilli Evrópusambandsins. Til urðu svonefnd Brussel-viðmið og samþykkti Alþingi í byrjun desember 2008 að ríkisstjórnin skyldi leiða til lykta samninga um Icesave á grundvelli þeirra. Í þeim var afstöðu Íslendinga til gildisleysis Evróputilskipunarinnar haldið til haga.

Þegar ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur tók við völdum í febrúar 2009 lagði Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra mikla áherslu á lausn Icesave-málsins. Hann fól Svavari Gestssyni að leiða viðræður við Breta og Hollendinga og úr urðu samningar sem kynntir voru í byrjun júní og Steingrímur taldi viðunandi. Alþingi leist hins vegar ekki betur á en svo að það taldi ógjörning að samþykkja þá og eftir mikið pex gerði þingið margvíslega fyrirvara við heimild til fjármálaráðherra um að staðfesta samningana.

Bretar og Hollendingar gátu ekki fallist á þá fyrirvara og samið var að nýju. Enn fór málið fyrir Alþingi og til urðu önnur Icesave-lög í árslok 2009. Þeim synjaði forsetinn staðfestingar og svo þjóðin í atkvæðagreiðslu 6. mars 2010.

Samið aftur

Við synjun forsetans, og þegar ljóst var að allt stefndi í að málið yrði fellt í þjóðaratkvæðagreiðslu, var skipuð ný samninganefnd, nú með aðkomu allra flokka og bandarískan samningalögfræðing í fyrirsvari.

Viðræðunum í þeirri lotu lauk í byrjun desember síðastliðins. Eðli samninganna nú er annað en áður. Er um að ræða svokallaða endurgreiðslu- og skaðleysissamninga en ekki hefðbundna lánasamninga. Munurinn felst í grófum dráttum í því að ekki er samið um endurgreiðslu á láni breskra og hollenskra stjórnvalda til íslenska tryggingasjóðsins heldur að sjóðurinn endurgreiði breskum og hollenskum stjórnvöldum þær fjárhæðir sem þau hafa lagt út en fái í staðinn framseldan samsvarandi hluta krafna þeirra í bú Landsbankans og annist um að innheimta þær. Vissulega líkt en nálgunin er önnur.

Fjármálaráðherra lagði málið fyrir Alþingi um miðjan desember og tóku þingmenn sér almennt tíma að móta sér afstöðu. Nokkur straumhvörf urðu þegar Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, lýsti því yfir í byrjun árs að hann og fulltrúar flokksins í fjárlaganefnd hefðu afráðið að samþykkja málið.

Fór svo við atkvæðagreiðslu að 44 þingmenn voru hlynntir en sextán andvígir og enn ein Icesave-lögin urðu til. Forsetinn ákvað 20. febrúar að synja þeim staðfestingar og fer þjóðaratkvæðagreiðsla um gildi þeirra fram 9. apríl.