Fagleg endurskoðun heilsugæslunnar Sif Gylfadóttir og Unnur Pétursdóttir sjúkraþjálfarar M.Sc. skrifar 13. janúar 2011 05:45 Af hverju í ósköpunum er þetta ekki kennt áður en maður er búinn að eyðileggja á sér bakið?" var spurt eitt sinn í bakskóla sem sjúkraþjálfarar héldu fyrir þá sem höfðu farið í bakaðgerðir á Borgarspítalanum. Sjúkraþjálfararnir fullyrtu að það stæði til bóta, það væri verið að vinna í því að fá stöðugildi sjúkraþjálfara við heilsugæsluna svo hægt væri að sinna einmitt þessum forvarnarþætti. Þetta var í nóvember árið 1989. Árið 1990 voru sett lög á Alþingi um stöðugildi sjúkraþjálfara í heilsugæslu. Í dag hefur enn ekkert gerst í þeim efnum. Það má e.t.v. segja ráðamönnum til vorkunnar að fjárhagslegan ávinning forvarna hefur ætíð verið vandasamt að reikna út, því hver eru hin raunverulegu verðmæti lífsgæða, heilbrigðis og heilsu? Fagleg endurskoðun og umræða um þjónustuhlutverk og vinnuferla heilsugæslunnar er löngu þörf í ljósi þróunar á heilsufarslegum vanda og afleiddum fjárhagslegum byrðum heilbrigðiskerfisins. Í dag geisar faraldur lífsstílssjúkdóma, s.s. háþrýstings, ákveðinna tegunda krabbameina, sykursýki (gerð II) og ýmissa hjarta- og æðasjúkdóma, auk þunglyndis. Ofnæring, offita og hreyfingarleysi barna og fullorðinna hefur aukist síðustu ár. Þessir þættir auka áhættuna á fyrrnefndum sjúkdómum auk stoðkerfisvandamála og draga í mörgum tilfellum úr starfsorku. Rannsóknir síðasta áratugar hafa sýnt að draga má úr líkum á lífsstílssjúkdómum með heilbrigðum lífsháttum. Þar skiptir mestu máli líkamleg hreyfing, hollt mataræði og reykleysi. Rannsóknir hafa jafnframt sýnt að lyf geta ekki kallað fram jafn víðtæk áhrif og hreyfing til bættrar heilsu. Þó svo að lyf geti verið nauðsynleg og hjálpað til við t.d. að lækka háþrýsting og blóðsykur (áhættuþætti margra sjúkdóma) þá getur regluleg hreyfing ekki einungis gert slíkt hið sama, heldur einnig minnkað áhættu á öðrum lífsstílssjúkdómum svo sem ýmsum krabbameinum og stuðlað almennt að góðri heilsu og bættri líðan. Afleiðingar lífsstílssjúkdóma taka æ stærri toll af útgjöldum til heilbrigðismála. Þegar rætt er um skipulagningu og uppbyggingu heilsugæslunnar þurfa því að koma að fagaðilar með sérþekkingu á fyrsta og annars stigs forvörnum, heilsuhegðun og sértækum leiðum til bættrar heilsu landsmanna. Þar ætti þekking sjúkraþjálfara á almennri og sértækri líkamlegri hreyfingu að koma að góðum notum. Hreyfing, sem ráðlögð er sérstaklega samkvæmt niðurstöðu greiningar, getur snúið við þróun lífsstílssjúkdóma og viðhaldið heilsu fólks sem býr við langvinnan heilsubrest. Sjúkraþjálfarar eiga náið samstarf við lækna og eru þátttakendur í heildrænu mati á heilsufari fólks skv. ICF flokkunarkerfinu (International Classification of Functioning, Disability and Health), sem gefið er út af Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni. Sjúkraþjálfarar virkja fólk til bættrar heilsuhegðunar og ábyrgðar með því að fræða, ráðleggja, meta og greina hlutlægt, leggja upp áætlun í samvinnu við aðra fagaðila og fylgja henni eftir. Úrræðin eru byggð á rannsóknum á aðlögunarhæfni líkamans til bættrar líkamsstarfsemi með breyttri hegðun, hreyfingu og þjálfun. Þannig geta og ættu sjúkraþjálfarar einnig að vinna með öðrum fagaðilum í heilsugæslunni og vera hlekkur í því að veita heildstæða þjónustu sem er raunhæf, árangursrík og í takt við þarfir hvers einstaklings og vandamál 21. aldarinnar. Heilbrigðiskerfið á Íslandi miðast við að veita gæðaþjónustu sem er hagkvæm og árangursrík en kostnaður vegna veikinda og afleiðingar sjúkdóma og fötlunar er hins vegar stigvaxandi. Sjúkraþjálfarar hafa alla tíð notað nálgun sem er án lyfja og án skurðaðgerða, en lyf og skurðaðgerðir eru, eins og þekkt er, meðal dýrustu úrræða heilbrigðiskerfisins. Aðkoma sjúkraþjálfara með hlutlægu mati, fræðslu og leiðbeiningum í samræmi við niðurstöður mælinga, ávísun á skilgreind úrræði, stuðningur og handleiðsla með það að markmiði að fækka lífsstílssjúkdómum, er því í fullu samræmi við hlutverk heilsugæslunnar. Upplýst samfélag, hvetjandi umhverfi og fagleg þjónusta er grunnurinn að því að ná árangri. Sjúkraþjálfarar, með sinni sérþekkingu, geta lagt þung lóð á vogarskálarnar til að bæta heilsu landsmanna og lækka kostnað í heilbrigðiskerfinu. Nauðsynlegt er að nýta þá þekkingu sem er til í landinu til hagsbóta fyrir íbúa þess. Við höfum þá trú að með samstilltu átaki ætti íslenska þjóðin að geta orðið fyrirmynd annarra þjóða hvað varðar heilbrigði. Oft er það svo að þegar breytingar eða hagræðing eru nefndar bregðast heilbrigðisstarfsmenn hart við og mótmæla hástöfum. Það er ekkert undarlegt, gjarnan hefur þeirri umræðu fylgt krafan um aukið vinnuálag samfara kjaraskerðingu. Því er ekki úr vegi að fagstéttirnar taki nú frumkvæðið og ræði hvernig hægt sé að spyrna gegn heilsufarsvandanum, byggja upp þjónustu til bættrar heilsu landsmanna í ljósi takmarkaðra fjármuna, en jafnframt að gera heilsugæsluna að eftirsóknarverðum vinnustað þeirra fagstétta sem þar starfa. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Unnur Pétursdóttir Mest lesið Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Með baunabyssu í kennaraverkfalli Ólafur Hauksson Skoðun Vanvirðing við einkaframtakið og verðmætasköpun Bessí Þóra Jónsdóttir Skoðun Við þurfum að tala um Bálstofuna Matthías Kormáksson Skoðun Það þarf meiri töffara í okkur Davíð Már Sigurðsson Skoðun Samfylkingin ætlar ekki að hækka tekjuskatt Alma D. Möller Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Verðum að rannsaka hvað gerðist í Covid Hildur Þórðardóttir Skoðun Treystir þú konum? Hópur 72 kvenna úr sex stjórnmálaflokkum Skoðun Unga fólkið og frjósemi María Rut Baldursdóttir,Sigríður Auðunsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Lögreglumenn samningslausir mánuðum saman og án verkfallsréttar Fjölnir Sæmundsson skrifar Skoðun Hver vill kenna? Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Við þurfum að tala um Bálstofuna Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Vanvirðing við einkaframtakið og verðmætasköpun Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin ætlar ekki að hækka tekjuskatt Alma D. Möller skrifar Skoðun Hvað eiga eldri borgarar að kjósa? Hjördís Hendriksdóttir skrifar Skoðun Við erum að ná árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Verðum að rannsaka hvað gerðist í Covid Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Ég og amma mín sem er dáin Lovísa Oktovía Eyvindsdóttir skrifar Skoðun Spegill eða stjórntæki? Hlutverk skoðanakannana og almenningsálits í stefnumótun og stjórnmálum Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Með baunabyssu í kennaraverkfalli Ólafur Hauksson skrifar Skoðun Hver tilheyrir hverjum? Kristín Davíðsdóttir skrifar Skoðun Það þarf meiri töffara í okkur Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Unga fólkið og frjósemi María Rut Baldursdóttir,Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum frelsi til handfæraveiða – eflum sjávarbyggðirnar Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verja þarf friðinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Mannsæmandi lífeyrislaun strax Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Munu bara allir fá dánaraðstoð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Billy bókahilla og börnin mín Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Er skárra að kasta upp um dómsniðurstöðuna en að dómarinn dæmi? Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Píratar hafa metnaðarfyllstu umhverfis- og loftslagsstefnuna Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Svör við atvinnuumsóknum – Ákall til atvinnurekenda Valgerður Rut Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umræða á villigötum Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Treystir þú konum? Hópur 72 kvenna úr sex stjórnmálaflokkum skrifar Skoðun Eigum við ekki bara að klára þetta Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Löggilding iðngreina stuðlar að auknum gæðum og öryggi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Sjá meira
Af hverju í ósköpunum er þetta ekki kennt áður en maður er búinn að eyðileggja á sér bakið?" var spurt eitt sinn í bakskóla sem sjúkraþjálfarar héldu fyrir þá sem höfðu farið í bakaðgerðir á Borgarspítalanum. Sjúkraþjálfararnir fullyrtu að það stæði til bóta, það væri verið að vinna í því að fá stöðugildi sjúkraþjálfara við heilsugæsluna svo hægt væri að sinna einmitt þessum forvarnarþætti. Þetta var í nóvember árið 1989. Árið 1990 voru sett lög á Alþingi um stöðugildi sjúkraþjálfara í heilsugæslu. Í dag hefur enn ekkert gerst í þeim efnum. Það má e.t.v. segja ráðamönnum til vorkunnar að fjárhagslegan ávinning forvarna hefur ætíð verið vandasamt að reikna út, því hver eru hin raunverulegu verðmæti lífsgæða, heilbrigðis og heilsu? Fagleg endurskoðun og umræða um þjónustuhlutverk og vinnuferla heilsugæslunnar er löngu þörf í ljósi þróunar á heilsufarslegum vanda og afleiddum fjárhagslegum byrðum heilbrigðiskerfisins. Í dag geisar faraldur lífsstílssjúkdóma, s.s. háþrýstings, ákveðinna tegunda krabbameina, sykursýki (gerð II) og ýmissa hjarta- og æðasjúkdóma, auk þunglyndis. Ofnæring, offita og hreyfingarleysi barna og fullorðinna hefur aukist síðustu ár. Þessir þættir auka áhættuna á fyrrnefndum sjúkdómum auk stoðkerfisvandamála og draga í mörgum tilfellum úr starfsorku. Rannsóknir síðasta áratugar hafa sýnt að draga má úr líkum á lífsstílssjúkdómum með heilbrigðum lífsháttum. Þar skiptir mestu máli líkamleg hreyfing, hollt mataræði og reykleysi. Rannsóknir hafa jafnframt sýnt að lyf geta ekki kallað fram jafn víðtæk áhrif og hreyfing til bættrar heilsu. Þó svo að lyf geti verið nauðsynleg og hjálpað til við t.d. að lækka háþrýsting og blóðsykur (áhættuþætti margra sjúkdóma) þá getur regluleg hreyfing ekki einungis gert slíkt hið sama, heldur einnig minnkað áhættu á öðrum lífsstílssjúkdómum svo sem ýmsum krabbameinum og stuðlað almennt að góðri heilsu og bættri líðan. Afleiðingar lífsstílssjúkdóma taka æ stærri toll af útgjöldum til heilbrigðismála. Þegar rætt er um skipulagningu og uppbyggingu heilsugæslunnar þurfa því að koma að fagaðilar með sérþekkingu á fyrsta og annars stigs forvörnum, heilsuhegðun og sértækum leiðum til bættrar heilsu landsmanna. Þar ætti þekking sjúkraþjálfara á almennri og sértækri líkamlegri hreyfingu að koma að góðum notum. Hreyfing, sem ráðlögð er sérstaklega samkvæmt niðurstöðu greiningar, getur snúið við þróun lífsstílssjúkdóma og viðhaldið heilsu fólks sem býr við langvinnan heilsubrest. Sjúkraþjálfarar eiga náið samstarf við lækna og eru þátttakendur í heildrænu mati á heilsufari fólks skv. ICF flokkunarkerfinu (International Classification of Functioning, Disability and Health), sem gefið er út af Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni. Sjúkraþjálfarar virkja fólk til bættrar heilsuhegðunar og ábyrgðar með því að fræða, ráðleggja, meta og greina hlutlægt, leggja upp áætlun í samvinnu við aðra fagaðila og fylgja henni eftir. Úrræðin eru byggð á rannsóknum á aðlögunarhæfni líkamans til bættrar líkamsstarfsemi með breyttri hegðun, hreyfingu og þjálfun. Þannig geta og ættu sjúkraþjálfarar einnig að vinna með öðrum fagaðilum í heilsugæslunni og vera hlekkur í því að veita heildstæða þjónustu sem er raunhæf, árangursrík og í takt við þarfir hvers einstaklings og vandamál 21. aldarinnar. Heilbrigðiskerfið á Íslandi miðast við að veita gæðaþjónustu sem er hagkvæm og árangursrík en kostnaður vegna veikinda og afleiðingar sjúkdóma og fötlunar er hins vegar stigvaxandi. Sjúkraþjálfarar hafa alla tíð notað nálgun sem er án lyfja og án skurðaðgerða, en lyf og skurðaðgerðir eru, eins og þekkt er, meðal dýrustu úrræða heilbrigðiskerfisins. Aðkoma sjúkraþjálfara með hlutlægu mati, fræðslu og leiðbeiningum í samræmi við niðurstöður mælinga, ávísun á skilgreind úrræði, stuðningur og handleiðsla með það að markmiði að fækka lífsstílssjúkdómum, er því í fullu samræmi við hlutverk heilsugæslunnar. Upplýst samfélag, hvetjandi umhverfi og fagleg þjónusta er grunnurinn að því að ná árangri. Sjúkraþjálfarar, með sinni sérþekkingu, geta lagt þung lóð á vogarskálarnar til að bæta heilsu landsmanna og lækka kostnað í heilbrigðiskerfinu. Nauðsynlegt er að nýta þá þekkingu sem er til í landinu til hagsbóta fyrir íbúa þess. Við höfum þá trú að með samstilltu átaki ætti íslenska þjóðin að geta orðið fyrirmynd annarra þjóða hvað varðar heilbrigði. Oft er það svo að þegar breytingar eða hagræðing eru nefndar bregðast heilbrigðisstarfsmenn hart við og mótmæla hástöfum. Það er ekkert undarlegt, gjarnan hefur þeirri umræðu fylgt krafan um aukið vinnuálag samfara kjaraskerðingu. Því er ekki úr vegi að fagstéttirnar taki nú frumkvæðið og ræði hvernig hægt sé að spyrna gegn heilsufarsvandanum, byggja upp þjónustu til bættrar heilsu landsmanna í ljósi takmarkaðra fjármuna, en jafnframt að gera heilsugæsluna að eftirsóknarverðum vinnustað þeirra fagstétta sem þar starfa.
Skoðun Lögreglumenn samningslausir mánuðum saman og án verkfallsréttar Fjölnir Sæmundsson skrifar
Skoðun Spegill eða stjórntæki? Hlutverk skoðanakannana og almenningsálits í stefnumótun og stjórnmálum Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Er skárra að kasta upp um dómsniðurstöðuna en að dómarinn dæmi? Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Píratar hafa metnaðarfyllstu umhverfis- og loftslagsstefnuna Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Löggilding iðngreina stuðlar að auknum gæðum og öryggi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar