Valdmörk forseta - efnið eða andinn Sighvatur Björgvinsson skrifar 6. október 2011 06:00 Í ræðu við setningu Alþingis sl. laugardag ræddi forseti Íslands tillögur stjórnlagaráðs. Um tillögur ráðsins sem varða forseta Íslands sagði hann: „tillögur, sem efla umsvif forsetans á vettvangi stjórnkerfisins, færa embættinu aukna ábyrgð." Ummæli forsetans í ræðunni um þessi efni hafa vakið viðbrögð. „Oftúlkun", er haft eftir sumum. „Misskilningur", segja aðrir. „Ekki í anda tillagnanna", er fullyrt. Nú þekki ég ekki andann – bara efnið. Lítum því á orðin ein í texta tillagnanna og berum saman við tilvitnanir í ræðu forseta. „Tillögurnar… færa embættinu aukna ábyrgð", segir forseti. Þessi texti finnst hvergi hjá stjórnlagaráði. Ekki heldur texti um hið gagnstæða. Því verðum við að bera saman textann í ræðu forseta um tilfærð dæmi og textann í tillögum stjórnlagaráðs. Dæmi sanna ekki – en þau skýra. Óbreyttur málskotsrétturForseti segir: „Stjórnlagaráð leggur til að málskotsréttur forseta, sem kveðið er á um í 26. gr. núverandi stjórnarskrár, verði áfram óbreyttur". Í 60. gr. frumvarps stjórnlaganefndar segir í upphafi 2. mgr.: „Forseti Íslands getur ákveðið innan viku frá móttöku frumvarps að synja því staðfestingar". Umhugsunarfrestur forseta er hér styttur frá núverandi ákvæðum en synjunarréttur hans hvergi takmarkaður. Ég fæ ekki séð að forseti oftúlki né mistúlki orðanna hljóðan. Túlkun hans styðst við efni máls. Ný valdsvið forsetaForseti segir: „Þá þarf forseti að samþykkja val á dómurum og ríkissaksóknara og geta aðeins tveir þriðju hlutar Alþingis hnekkt ákvörðun forseta". Hér er nýtt verkefni falið forseta. Í 3. mgr. 96. gr. í tillögum stjórnlagaráðs segir um þetta: „Þegar ráðherra skipar í embætti dómara og ríkissaksóknara skal skipun borin undir forseta Íslands til staðfestingar. Synji forseti skipun staðfestingar þarf Alþingi að samþykkja skipunina með 2/3 hlutum atkvæða til að hún taki gildi." Ómögulegt er annað en að segja að túlkun forseta styðjist hér nákvæmlega við orðanna hljóðan. Forseti segir: „Sérstakur fulltrúi forsetans skal og gegna formennsku í nefnd sem metur hæfni umsækjenda um önnur embætti og gerir tillögur um þau." Hér er líka nýtt verkefni falið forseta. Um þetta eru ákvæði í 96. gr. frumvarps stjórnarskrárnefndar. Þar er mælt svo fyrir um að sérstök nefnd skuli gera tillögur til ráðherra um skipan embættismanna. „Forseti Íslands skipar formann nefndarinnar" segir þar orðrétt. Ekkert í textanum hindrar að forseti geti tiltekið í skipan sinni að formaðurinn skuli starfa í samvinnu við hann – sem fulltrúi forseta í nefndinni. Ég fæ því ómögulega séð að hér misfari forseti með efnið. Óbundinn við tillögugerðÞá segir forseti: „Hlutverk forseta við myndun ríkisstjórna tekur einnig mikilvægum breytingum; verður mun sjálfstæðara. Í stað þess að formenn stjórnmálaflokka móti valkosti forsetans eins og tíðkast hefur frá lýðveldisstofnun myndi forseti sjálfur hafa frumkvæði að viðræðum við einstaka þingmenn og þingflokka. Hann gerir síðan tillögur til Alþingis um forsætisráðherra og er þá ekki bundinn af því að velja þingmann til þessa embættis. Verði fyrsta tillaga forsetans ekki samþykkt hefur hann að nýju viðræður við þingmenn og þingflokka." Í gildandi stjórnarskrá eru engin fyrirmæli um hvernig forseti eigi að standa að stjórnarmyndunartilraunum enda talar forseti í ræðu sinni hér að framan um þau vinnubrögð sem TÍÐKAST HAFA. Frá þeirri hefð á nú að víkja samkvæmt frásögn forseta. Ný vinnubrögð á að innleiða. Og hver eru þau? Um það eru ákvæði í 90. gr. í frumvarpi stjórnarskrárnefndar. Þar segir í upphafi 2. mgr.: „Eftir að hafa ráðfært sig við þingflokka og þingmenn gerir forseti Íslands tillögur til þingsins um forsætisráðherra". Hvað merkir þessi setning? Hún hlýtur að merkja að það sé alfarið á forræði forseta við hvaða aðila á Alþingi Íslendinga forseti ráðfærir sig – hvort heldur sem er við einstaka þingmenn eða einstaka þingflokka – og líka um hvað. Á forseti að kalla heila þingflokka á sinn fund eða bara t.d. formenn þeirra? Það er á hans valdi. Og um hvað á hann að ráðfæra sig við þá? Því ræður hann. Honum ber t.d. engin skylda til þess að ráðfæra sig við þá um hugsanlegt forsætisráðherraefni, né að miða tillögugerð sína til Alþingis við einhvern eða einhverja þá einstaklinga, sem í ljós hefði komið að einhverjir þingflokkar eða einhverjir þingmenn í viðræðuteymi hans legðu til. Forseti hefur því algerlega óbundnar hendur og getur lagt til við þingið hvaða forsætisráðherraefni sem honum hugkvæmist jafnt utan sem innan þings nákvæmlega eins og forseti segir í þingsetningarræðunni. Ekkert í texta tillagna stjórnlagaráðs mælir gegn því. Um andann í tillögum stjórnlagaráðs ræði ég ekki. Sé hann ekki í textanum. Hvað svo ef forseti gerir slíka tillögu samkvæmt eigin höfði og þingið ekki samþykkir tillöguna. Um það segir stjórnlagaráðið að þá „gerir forseti Íslands (aðra – innskot) tillögu með sama hætti". MEÐ SAMA HÆTTI! Ekki þá heldur er forseti bundinn af neinum ráðleggingum um tillögugerð sína – þarf ekki einu sinni að spyrja – en getur valið að gera tillögu um hvern þann einstakling sem honum hugnast. Og tíminn líður… Uppskrift að átökum Í 3. mgr. umræddrar 90. gr. í frumvarpi stjórnlaganefndar segir svo: „Hafi forsætisráðherra ekki verið kjörinn innan tíu vikna (frá kosningum – innskot) skal Alþingi rofið og boðað til nýrra kosninga." Tíu vikna fortakslaus frestur! Það var og. Engir tímafrestir eru hins vegar gefnir um tillögugerð forseta. Því er honum í lófa lagið – ef hann svo kysi – að miða tillögugerð sína til Alþingis um nýjan forsætisráðherra landsins við að harla lítill eða jafnvel enginn tími yrði eftir til umþóttunar ef ekki yrði gengið að tillögum hans. Þá kæmi til nýrra kosninga! Í þriðju atrennu – ef til kæmi – getur forseti svo gert sína þriðju tillögu en þá geta þingmenn og þingflokkar einnig komið fram með sínar tillögur um forsætisráðherraefni þingsins – en aldrei fyrr. Hér er beinlínis verið að leggja fram uppskrift að átökum forseta og þjóðþings. Uppskrift að því hvernig slíkt gæti orðið. Nú ætla ég engum getum að leiða að því hvort hér er meðvitað verið að auka völd forseta Íslands, skerða þau eða halda í jafnvægi. Læt öðrum það eftir. Ég segi einfaldlega að verið sé að fela forseta mörg ný verkefni og að ég fæ ekki séð neinar brotalamir á tilvitnuðum orðum forseta Íslands í þingsetningarræðu hans og á texta í frumvarpi stjórnlagaráðs. Efnið er þar í fullu samræmi við orð forseta – en um andann kann ég ekki að dæma. Þekki enda hvorki jarðanda né loftanda og er hvorki spíritisti né miðill. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sighvatur Björgvinsson Mest lesið Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Minnkandi ábati stýrivaxta á verðbólgu Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir skrifar Skoðun Víðátta og margbreytni hins sjötta skilningarvits Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frestun á afgreiðslu Samgönguáætlunar er fagnaðarefni Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Blekking goðsagna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í sambandi við Suðurnesin Steinunn Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til ráðherra Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Utanbæjarmaður eða útlendingur… stjórnaðu þér Arnrún María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Samgöngur - Ekki eftir neinu að bíða Hafsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Á undan áætlun í ríkisfjármálum Bjarni Benediktsson skrifar Skoðun Framtíðin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Verndum Yazan og Barnasáttmálann Askur Hrafn Hannesson,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem ætti að hlusta meira Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Samgöngur - Ekki eftir neinu að bíða Hafsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Hver ber ábyrgð á nýjum gluggum sem leka? Þórunn Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Í ræðu við setningu Alþingis sl. laugardag ræddi forseti Íslands tillögur stjórnlagaráðs. Um tillögur ráðsins sem varða forseta Íslands sagði hann: „tillögur, sem efla umsvif forsetans á vettvangi stjórnkerfisins, færa embættinu aukna ábyrgð." Ummæli forsetans í ræðunni um þessi efni hafa vakið viðbrögð. „Oftúlkun", er haft eftir sumum. „Misskilningur", segja aðrir. „Ekki í anda tillagnanna", er fullyrt. Nú þekki ég ekki andann – bara efnið. Lítum því á orðin ein í texta tillagnanna og berum saman við tilvitnanir í ræðu forseta. „Tillögurnar… færa embættinu aukna ábyrgð", segir forseti. Þessi texti finnst hvergi hjá stjórnlagaráði. Ekki heldur texti um hið gagnstæða. Því verðum við að bera saman textann í ræðu forseta um tilfærð dæmi og textann í tillögum stjórnlagaráðs. Dæmi sanna ekki – en þau skýra. Óbreyttur málskotsrétturForseti segir: „Stjórnlagaráð leggur til að málskotsréttur forseta, sem kveðið er á um í 26. gr. núverandi stjórnarskrár, verði áfram óbreyttur". Í 60. gr. frumvarps stjórnlaganefndar segir í upphafi 2. mgr.: „Forseti Íslands getur ákveðið innan viku frá móttöku frumvarps að synja því staðfestingar". Umhugsunarfrestur forseta er hér styttur frá núverandi ákvæðum en synjunarréttur hans hvergi takmarkaður. Ég fæ ekki séð að forseti oftúlki né mistúlki orðanna hljóðan. Túlkun hans styðst við efni máls. Ný valdsvið forsetaForseti segir: „Þá þarf forseti að samþykkja val á dómurum og ríkissaksóknara og geta aðeins tveir þriðju hlutar Alþingis hnekkt ákvörðun forseta". Hér er nýtt verkefni falið forseta. Í 3. mgr. 96. gr. í tillögum stjórnlagaráðs segir um þetta: „Þegar ráðherra skipar í embætti dómara og ríkissaksóknara skal skipun borin undir forseta Íslands til staðfestingar. Synji forseti skipun staðfestingar þarf Alþingi að samþykkja skipunina með 2/3 hlutum atkvæða til að hún taki gildi." Ómögulegt er annað en að segja að túlkun forseta styðjist hér nákvæmlega við orðanna hljóðan. Forseti segir: „Sérstakur fulltrúi forsetans skal og gegna formennsku í nefnd sem metur hæfni umsækjenda um önnur embætti og gerir tillögur um þau." Hér er líka nýtt verkefni falið forseta. Um þetta eru ákvæði í 96. gr. frumvarps stjórnarskrárnefndar. Þar er mælt svo fyrir um að sérstök nefnd skuli gera tillögur til ráðherra um skipan embættismanna. „Forseti Íslands skipar formann nefndarinnar" segir þar orðrétt. Ekkert í textanum hindrar að forseti geti tiltekið í skipan sinni að formaðurinn skuli starfa í samvinnu við hann – sem fulltrúi forseta í nefndinni. Ég fæ því ómögulega séð að hér misfari forseti með efnið. Óbundinn við tillögugerðÞá segir forseti: „Hlutverk forseta við myndun ríkisstjórna tekur einnig mikilvægum breytingum; verður mun sjálfstæðara. Í stað þess að formenn stjórnmálaflokka móti valkosti forsetans eins og tíðkast hefur frá lýðveldisstofnun myndi forseti sjálfur hafa frumkvæði að viðræðum við einstaka þingmenn og þingflokka. Hann gerir síðan tillögur til Alþingis um forsætisráðherra og er þá ekki bundinn af því að velja þingmann til þessa embættis. Verði fyrsta tillaga forsetans ekki samþykkt hefur hann að nýju viðræður við þingmenn og þingflokka." Í gildandi stjórnarskrá eru engin fyrirmæli um hvernig forseti eigi að standa að stjórnarmyndunartilraunum enda talar forseti í ræðu sinni hér að framan um þau vinnubrögð sem TÍÐKAST HAFA. Frá þeirri hefð á nú að víkja samkvæmt frásögn forseta. Ný vinnubrögð á að innleiða. Og hver eru þau? Um það eru ákvæði í 90. gr. í frumvarpi stjórnarskrárnefndar. Þar segir í upphafi 2. mgr.: „Eftir að hafa ráðfært sig við þingflokka og þingmenn gerir forseti Íslands tillögur til þingsins um forsætisráðherra". Hvað merkir þessi setning? Hún hlýtur að merkja að það sé alfarið á forræði forseta við hvaða aðila á Alþingi Íslendinga forseti ráðfærir sig – hvort heldur sem er við einstaka þingmenn eða einstaka þingflokka – og líka um hvað. Á forseti að kalla heila þingflokka á sinn fund eða bara t.d. formenn þeirra? Það er á hans valdi. Og um hvað á hann að ráðfæra sig við þá? Því ræður hann. Honum ber t.d. engin skylda til þess að ráðfæra sig við þá um hugsanlegt forsætisráðherraefni, né að miða tillögugerð sína til Alþingis við einhvern eða einhverja þá einstaklinga, sem í ljós hefði komið að einhverjir þingflokkar eða einhverjir þingmenn í viðræðuteymi hans legðu til. Forseti hefur því algerlega óbundnar hendur og getur lagt til við þingið hvaða forsætisráðherraefni sem honum hugkvæmist jafnt utan sem innan þings nákvæmlega eins og forseti segir í þingsetningarræðunni. Ekkert í texta tillagna stjórnlagaráðs mælir gegn því. Um andann í tillögum stjórnlagaráðs ræði ég ekki. Sé hann ekki í textanum. Hvað svo ef forseti gerir slíka tillögu samkvæmt eigin höfði og þingið ekki samþykkir tillöguna. Um það segir stjórnlagaráðið að þá „gerir forseti Íslands (aðra – innskot) tillögu með sama hætti". MEÐ SAMA HÆTTI! Ekki þá heldur er forseti bundinn af neinum ráðleggingum um tillögugerð sína – þarf ekki einu sinni að spyrja – en getur valið að gera tillögu um hvern þann einstakling sem honum hugnast. Og tíminn líður… Uppskrift að átökum Í 3. mgr. umræddrar 90. gr. í frumvarpi stjórnlaganefndar segir svo: „Hafi forsætisráðherra ekki verið kjörinn innan tíu vikna (frá kosningum – innskot) skal Alþingi rofið og boðað til nýrra kosninga." Tíu vikna fortakslaus frestur! Það var og. Engir tímafrestir eru hins vegar gefnir um tillögugerð forseta. Því er honum í lófa lagið – ef hann svo kysi – að miða tillögugerð sína til Alþingis um nýjan forsætisráðherra landsins við að harla lítill eða jafnvel enginn tími yrði eftir til umþóttunar ef ekki yrði gengið að tillögum hans. Þá kæmi til nýrra kosninga! Í þriðju atrennu – ef til kæmi – getur forseti svo gert sína þriðju tillögu en þá geta þingmenn og þingflokkar einnig komið fram með sínar tillögur um forsætisráðherraefni þingsins – en aldrei fyrr. Hér er beinlínis verið að leggja fram uppskrift að átökum forseta og þjóðþings. Uppskrift að því hvernig slíkt gæti orðið. Nú ætla ég engum getum að leiða að því hvort hér er meðvitað verið að auka völd forseta Íslands, skerða þau eða halda í jafnvægi. Læt öðrum það eftir. Ég segi einfaldlega að verið sé að fela forseta mörg ný verkefni og að ég fæ ekki séð neinar brotalamir á tilvitnuðum orðum forseta Íslands í þingsetningarræðu hans og á texta í frumvarpi stjórnlagaráðs. Efnið er þar í fullu samræmi við orð forseta – en um andann kann ég ekki að dæma. Þekki enda hvorki jarðanda né loftanda og er hvorki spíritisti né miðill.
Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar
Skoðun Verndum Yazan og Barnasáttmálann Askur Hrafn Hannesson,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir skrifar
Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun