Besta afmælisgjöfin Sigursteinn Másson skrifar 4. maí 2011 06:00 Í ár er haldið upp á 75 ára afmæli Tryggingastofnunar ríkisins og hálfrar aldar afmæli Öryrkjabandalags Íslands. Sem stjórnarmaður í TR til fjögurra ára og fyrrverandi formaður ÖBÍ finnst mér rétt að stinga niður penna á þessum tímamótum. Það var gríðarlegt framfaraspor í velferðarmálum á Íslandi þegar TR var stofnað. Margir þekkja þá sögu mun betur en ég en það er engum blöðum um það að fletta að lög um almannatryggingar á Íslandi gjörbreyttu á nokkrum árum stöðu atvinnulausra, sjúkra, fatlaðra og aldraðra á Íslandi. Ísland er í röð þeirra ríkja í heiminum sem fremst standa á sviði velferðarmála þótt margt megi betur fara. Stofnun ÖBÍ var sömuleiðis framfaraspor og þá sérstaklega til að byrja með í húsnæðismálum fatlaðra því fyrir fimmtíu árum var Hússjóður ÖBÍ einnig stofnaður en sem nú er orðinn barn síns tíma. Síðan þá hafa ýmsir sigrar unnist í réttindamálum og varðandi viðhorf til fólks með fötlun. Á stórafmælum er til siðs að líta um öxl en það er líka gott að skoða hvar maður er staddur og hugsa til framtíðar. Það er ekkert sjálfsagt mál að TR verði til um aldur og ævi og það sama á við um ÖBÍ. Hvert er erindi þessara stofnana við almenning á Íslandi í dag og til íslensks samfélags? Hvernig hefur til tekist að ná markmiðum um jöfnuð, öryggi og réttlæti? Sumt hefur tekist vel, annað ekki. Ég hef verið þeirrar skoðunar að rétt sé að sameina TR og Vinnumálastofnun í eina velferðar- og virknistofnun. Með þessu má ná fram hagkvæmni en umfram allt faglegri og öflugri þjónustu þar sem litið væri heildstætt á stöðu og möguleika fólks. Það er löngu tímabært að farið sé að horfa á virkni og þátttöku sem grundvöll velferðar enda sjáum við nú hvað er að gerast með þann hóp ungs fólks sem búið hefur við langtíma atvinnuleysi. Þeir einstaklingar verða margir að öryrkjum þótt réttur til atvinnuleysisbóta hafi tímabundið verið lengdur í fjögur ár. Það sama hefur blasað við um áratugaskeið hjá öryrkjum sem verða óvirkir í samfélaginu enda sáralítill hvati til nokkurrar þátttöku. Ég er líka þeirrar skoðunar að hugtakið örorka og stimpillinn öryrki sé ekki gagnlegt fyrir viðkomandi einstaklinga eða lýsandi fyrir stöðu þeirra og því sé rétt að hætta að nota þessi orð. Við eigum að hverfa frá því að raða fólki sífellt í einhverja kassa. Við erum öll fólk, einstaklingar með réttindi og skyldur í þessu samfélagi hvort sem við erum veik, með fötlun, erum börn, öldruð eða annað en ekki fé í réttum. Fötlun eða veikindi eiga ekki að vera sjálfkrafa ávísun á einhvers konar stéttarfélag. ÖBÍ hefur oftsinnis háð harða baráttu fyrir kjörum fólks með fötlun og náð markverðum árangri. En hugmyndafræðilega hefur ÖBÍ staðnað. Þrátt fyrir að fyrir liggi sáttmáli Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðra sem er alþjóðleg tímamótasamþykkt er umræða um málefni fatlaðra að miklu leyti föst í gömlu stéttar- og kjarabaráttufari. Eins miklu máli og það skiptir að allir landsmenn búi við fjárhagslegt öryggi þá verður að rjúfa þann vítahring einangrunar og óvirkni sem fyrirkomulag almannatrygginga ýtir beinlínis undir með tekjutengingum sínum og flækjustigi. Hver ný ákvörðun stjórnvalda um breytingar á undanförnum árum hefur flækt og ruglað kerfið enn meira. Það er ótrúlegt að enn í dag skuli vera ríkjandi ótti við að skera upp þetta margstagbætta og úr sér gengna kerfi frá grunni og einfalda það verulega. En undan því verður ekki lengur vikist. Nú er að störfum nefnd velferðarráðherra sem á að vinna að einföldun kerfisins og vonandi er að þar komi fram róttækar tillögur til breytinga. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem slík nefnd starfar á vegum stjórnvalda að þessu verkefni en það er vonandi að nú takist betur til en áður enda væri það ein besta afmælisgjöfin til lífeyrisþega þessa lands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigursteinn Másson Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Nýbygging þýðir ekki gallalaus eign Annþór Kristján Karlsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun Skoðun Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Sjá meira
Í ár er haldið upp á 75 ára afmæli Tryggingastofnunar ríkisins og hálfrar aldar afmæli Öryrkjabandalags Íslands. Sem stjórnarmaður í TR til fjögurra ára og fyrrverandi formaður ÖBÍ finnst mér rétt að stinga niður penna á þessum tímamótum. Það var gríðarlegt framfaraspor í velferðarmálum á Íslandi þegar TR var stofnað. Margir þekkja þá sögu mun betur en ég en það er engum blöðum um það að fletta að lög um almannatryggingar á Íslandi gjörbreyttu á nokkrum árum stöðu atvinnulausra, sjúkra, fatlaðra og aldraðra á Íslandi. Ísland er í röð þeirra ríkja í heiminum sem fremst standa á sviði velferðarmála þótt margt megi betur fara. Stofnun ÖBÍ var sömuleiðis framfaraspor og þá sérstaklega til að byrja með í húsnæðismálum fatlaðra því fyrir fimmtíu árum var Hússjóður ÖBÍ einnig stofnaður en sem nú er orðinn barn síns tíma. Síðan þá hafa ýmsir sigrar unnist í réttindamálum og varðandi viðhorf til fólks með fötlun. Á stórafmælum er til siðs að líta um öxl en það er líka gott að skoða hvar maður er staddur og hugsa til framtíðar. Það er ekkert sjálfsagt mál að TR verði til um aldur og ævi og það sama á við um ÖBÍ. Hvert er erindi þessara stofnana við almenning á Íslandi í dag og til íslensks samfélags? Hvernig hefur til tekist að ná markmiðum um jöfnuð, öryggi og réttlæti? Sumt hefur tekist vel, annað ekki. Ég hef verið þeirrar skoðunar að rétt sé að sameina TR og Vinnumálastofnun í eina velferðar- og virknistofnun. Með þessu má ná fram hagkvæmni en umfram allt faglegri og öflugri þjónustu þar sem litið væri heildstætt á stöðu og möguleika fólks. Það er löngu tímabært að farið sé að horfa á virkni og þátttöku sem grundvöll velferðar enda sjáum við nú hvað er að gerast með þann hóp ungs fólks sem búið hefur við langtíma atvinnuleysi. Þeir einstaklingar verða margir að öryrkjum þótt réttur til atvinnuleysisbóta hafi tímabundið verið lengdur í fjögur ár. Það sama hefur blasað við um áratugaskeið hjá öryrkjum sem verða óvirkir í samfélaginu enda sáralítill hvati til nokkurrar þátttöku. Ég er líka þeirrar skoðunar að hugtakið örorka og stimpillinn öryrki sé ekki gagnlegt fyrir viðkomandi einstaklinga eða lýsandi fyrir stöðu þeirra og því sé rétt að hætta að nota þessi orð. Við eigum að hverfa frá því að raða fólki sífellt í einhverja kassa. Við erum öll fólk, einstaklingar með réttindi og skyldur í þessu samfélagi hvort sem við erum veik, með fötlun, erum börn, öldruð eða annað en ekki fé í réttum. Fötlun eða veikindi eiga ekki að vera sjálfkrafa ávísun á einhvers konar stéttarfélag. ÖBÍ hefur oftsinnis háð harða baráttu fyrir kjörum fólks með fötlun og náð markverðum árangri. En hugmyndafræðilega hefur ÖBÍ staðnað. Þrátt fyrir að fyrir liggi sáttmáli Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðra sem er alþjóðleg tímamótasamþykkt er umræða um málefni fatlaðra að miklu leyti föst í gömlu stéttar- og kjarabaráttufari. Eins miklu máli og það skiptir að allir landsmenn búi við fjárhagslegt öryggi þá verður að rjúfa þann vítahring einangrunar og óvirkni sem fyrirkomulag almannatrygginga ýtir beinlínis undir með tekjutengingum sínum og flækjustigi. Hver ný ákvörðun stjórnvalda um breytingar á undanförnum árum hefur flækt og ruglað kerfið enn meira. Það er ótrúlegt að enn í dag skuli vera ríkjandi ótti við að skera upp þetta margstagbætta og úr sér gengna kerfi frá grunni og einfalda það verulega. En undan því verður ekki lengur vikist. Nú er að störfum nefnd velferðarráðherra sem á að vinna að einföldun kerfisins og vonandi er að þar komi fram róttækar tillögur til breytinga. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem slík nefnd starfar á vegum stjórnvalda að þessu verkefni en það er vonandi að nú takist betur til en áður enda væri það ein besta afmælisgjöfin til lífeyrisþega þessa lands.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar