Fastir pennar

Óvissa í bland við sigurgleði

Ólafur Þ. Stephensen skrifar
Sigur uppreisnarmanna í Líbíu á einræðisherranum Gaddafí og sveitum hans virðist nú nokkuð öruggur. Innreið uppreisnarherjanna í Trípólí hefur verið fagnað víða um heim. Sá fögnuður er þó blandaður óvissu um hvað tekur við í landinu.

Eins og málin standa nú í Líbíu leikur varla vafi á að það var rétt ákvörðun hjá aðildarríkjum Atlantshafsbandalagsins (NATO) að beita lofthernaði gegn sveitum Gaddafís. Annars er nokkuð víst að einræðisherrann hefði barið uppreisnina í landinu niður af mikilli grimmd og með miklu meira mannfalli en orðið hefur til þessa. Loftárásir NATO gerðu að verkum að her Gaddafís gat ekki beitt sér sem skyldi og auðvelduðu þannig uppreisnarmönnum hernaðinn. Hlutverki NATO í Líbíu er hins vegar áreiðanlega ekki lokið.

Aðstæður í Líbíu eru að mörgu leyti svipaðar og í Írak og Afganistan, þar sem Vesturlönd hafa stuðlað að því að fella einræðisstjórnir úr sessi á undanförnum árum. Þjóðin skiptist í ótal ættbálka sem stundum hafa eldað grátt silfur saman. Á 42 ára valdatíð kom Gaddafí markvisst í veg fyrir að til yrðu í landinu stofnanir eða hreyfingar sem gætu tekið við því hlutverki að stjórna landinu. Þótt uppreisnarmenn hafi getað sameinazt um að koma einræðisherranum frá völdum og lýsi yfir vilja sínum til að koma á lýðræði og réttarríki í Líbíu er ekki víst að samstaðan haldi þegar hinn sameiginlegi óvinur er fallinn.

Hættan á að upp úr sjóði með tilheyrandi innbyrðis átökum er vissulega fyrir hendi.

Vesturlönd þurfa að nýta lærdómana frá Afganistan og Írak til að aðstoða Líbíumenn við endurreisn landsins. Draga þarf Gaddafí og samstarfsmenn hans fyrir alþjóðlegan dómstól og láta þá svara fyrir þá glæpi sem framdir hafa verið í valdatíð hans. Hins vegar þarf að leitast við af fremsta megni að koma í veg fyrir hefndir og hjaðningavíg í landinu.

Líbíumenn munu þurfa aðstoð og ráðgjöf við að byggja upp lýðræðislegar stofnanir, sem þeir hafa enga reynslu af, svo og að reisa efnahagslíf landsins úr rústum. Þá þarf að leysa úr vanda hundraða þúsunda flóttamanna og hjálpa þeim að snúa aftur til heimkynna sinna.

Vesturlönd þurfa nú að ljúka verkinu sem þau byrjuðu á og koma Líbíu hratt og örugglega til aðstoðar. Evrópusambandið verður að líta upp úr eigin vandamálum og skipuleggja stuðning við landið. NATO mun áfram þurfa að leggja sitt af mörkum og ekki er hægt að útiloka að starfrækja þurfi friðargæzlusveitir í Líbíu næstu árin.

Með aðgerðunum gegn Gaddafí sendu Vesturlönd öðrum einræðisherrum í arabaheiminum þau skilaboð að þeir gætu ekki farið sínu fram gegn þegnum sínum. Þau verða líka að sýna lýðræðishreyfingunum í öðrum arabalöndum að þær geti vænzt stuðnings ef þeim tekst að hrekja harðstjórana af höndum sér.






×