Hvernig eflum við græna hagkerfið Skúli Helgason skrifar 26. október 2011 06:00 Ísland getur orðið grænt hagkerfi með áherslu á hreina náttúru, sjálfbæran orkubúskap, nýsköpun og menntun til sjálfbærni. Það er framtíðarsýn nefndar Alþingis um eflingu græna hagkerfisins. Í þessari grein fjalla ég um nokkrar stefnuáherslur nefndarinnar og hvernig þær birtast í einstökum aðgerðum. Ríki til fyrirmyndarNefndin leggur fram átta almenn stefnumið og 48 aðgerðir. Í fyrsta lagi er lögð áhersla á að ríkið verði fyrirmynd og skapi aðstæður fyrir grænt hagkerfi. Þetta verði gert með stefnumótun og aðgerðum sem undirstrika pólitískan vilja til að setja málefnið í forgang. Lagt er til að efling græns hagkerfis verði grundvallaratriði í atvinnustefnu sem nú er verið að móta og byggir m.a. á Sóknaráætlun 2020. Nefndin leggur áherslu á að forsætisráðuneytið hafi með höndum verkstjórn málaflokksins, fylgi eftir mótun og framkvæmd aðgerðaáætlunar á grundvelli tillagna nefndarinnar og virki önnur ráðuneyti til verka en málaflokkurinn hefur skírskotun til allra málasviða stjórnarráðsins. Jafnframt er nauðsynlegt að efna til samráðs við sveitarfélög um beina aðkomu þeirra að verkefninu, því þau geta ráðið úrslitum um það hversu vel tekst til. Lagt er til að fram fari heildarendurskoðun á löggjöf um opinberar stofnanir í þá veru að flétta áherslur sjálfbærrar þróunar og græns hagkerfis inn í ákvæði um hlutverk einstakra stofnana. Nefndin leggur til að Alþingi og ráðuneyti og opinberar stofnanir taki upp markvisst umhverfisstarf til að bæta nýtingu og draga úr sóun, úrgangi og öðrum neikvæðum áhrifum á umhverfið, m.a. með hliðsjón af ISO 14001 staðlinum. Liður í þessu verkefni ætti að vera að gera Alþingi að pappírslausum vinnustað. Nefndin leggur sérstaka áherslu á vistvæn innkaup en áætlað er að ríkið kaupi á hverju ári vörur og þjónustu fyrir um 100 milljarða króna. Ríkið hefur í krafti þess kaupmáttar sterka stöðu til að ýta undir þróun og útbreiðslu vistvænna lausna á markaðnum. Nefndin leggur m.a. til að öll ráðuneyti og ríkisstofnanir innleiði vistvæn innkaup, að allir rammasamningar ríkisins um innkaup uppfylli viðmið umhverfisskilyrða þar sem slíkt liggur fyrir og að opinber stefna um vistvæn innkaup verði endurskoðuð með það að markmiði að hlutfall vistvænna útboða á vegum ríkisins verði 50% árið 2015 og 80% árið 2020. Hagrænir hvatar Nefndin leggur til að hagrænum hvötum verði beitt til að efla græna hagkerfið. Þar er byggt á þeirri sýn að efnahagsleg umbun sé vænlegri en boð og bönn til að koma á grænu hagkerfi. Nefndin leggur til ýmsar aðgerðir í því efni, t.d. að hvatt verði til vistvænna innkaupa með heimild til að endurgreiða opinberum stofnunum allt að 20% af kostnaðarverði vöru og þjónustu sem uppfyllir skilyrði umhverfismerkja af tegund 1, en norræna umhverfismerkið Svanurinn og evrópska umhverfismerkið Blómið falla í þann flokk. Aðrar tillögur nefndarinnar sem falla undir hagræna hvata eru m.a. tillögur um endurgreiðslu á hluta af kostnaði við innleiðingu vottaðra umhverfisstjórnunarkerfa, endurgreiðslur kostnaðar vegna orkuskipta í skipum, niðurfelling tolla á reiðhjól og tengdan búnað og framlenging á endurgreiðslu vörugjalda til þeirra sem láta breyta bílum í vistvæn ökutæki. Græn störfTölfræðilegar upplýsingar um umfang grænnar atvinnustarfsemi á Íslandi eru mjög af skornum skammti. Nauðsynlegt er að taka atvinnugreinaflokkun og hagtölugerð Hagstofu Íslands til endurskoðunar þannig að hægt verði að greina vægi grænna atvinnugreina og fjölda grænna starfa. Á grundvelli þeirrar gagnaöflunar verði síðan mótuð áætlun um fjölgun grænna starfa sem er eitt hinna almennu stefnumiða sem nefndin leggur til grundvallar. Nefndin telur mikilvæga forsendu atvinnusköpunar í þessum málaflokki að sérstakt átak verði gert í að stuðla að fjárfestingum í umhverfisvænni atvinnustarfsemi í landinu. Þar verði horft bæði til innlendra og erlendra fjárfestinga. Lagt er til að Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins verði falið að undirbúa stofnun Græns fjárfestingarsjóðs með aðkomu innlendra og erlendra fjárfesta. Á undanförnum árum hefur komið fram áhugi norrænna fjárfestingarsjóða á að taka þátt í grænum fjárfestingum á Íslandi og gefst nú gott tækifæri til að láta á það reyna. Grænar fjárfestingarNefndin leggur jafnframt til að efnt verði til sérstaks átaks í að laða til landsins erlendar fjárfestingar í umhverfisvænni atvinnustarfsemi, m.a. með því að nýta heimild í 15. gr. laga nr. 99/2010 um ívilnanir vegna nýfjárfestinga. Þar er fjallað um ýmiss konar ívilnanir vegna umhverfistengdra fjárfestinga, þ.m.t. þeirra sem tengjast orkusparnaði eða samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda. Átakið feli m.a. í sér val áherslusviða, hagræna greiningu málaflokksins, kortlagningu vænlegra fjárfesta, kynningu og markaðssetningu. Þegar hefur verið leitað til Fjárfestingarsviðs Íslandsstofu um að útfæra þetta átak og liggja fyrir fyrstu tillögur þar að lútandi. Enn má nefna sem lið í grænni atvinnusköpun að nefndin leggur til að stofnuð verði deild innan Tækniþróunarsjóðs sem verði helguð styrkveitingum til umhverfisvænna þróunarverkefna en slík ráðstöfun gæti örvað mjög nýsköpun í þessum málaflokki. Í þriðju og síðustu grein minni mun ég fjalla um önnur stefnumið nefndarinnar, sem m.a. tengjast aðgerðum er byggja á grunnreglum umhverfisréttar, varúðarreglunni og mengunarbótareglunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli Helgason Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Sjá meira
Ísland getur orðið grænt hagkerfi með áherslu á hreina náttúru, sjálfbæran orkubúskap, nýsköpun og menntun til sjálfbærni. Það er framtíðarsýn nefndar Alþingis um eflingu græna hagkerfisins. Í þessari grein fjalla ég um nokkrar stefnuáherslur nefndarinnar og hvernig þær birtast í einstökum aðgerðum. Ríki til fyrirmyndarNefndin leggur fram átta almenn stefnumið og 48 aðgerðir. Í fyrsta lagi er lögð áhersla á að ríkið verði fyrirmynd og skapi aðstæður fyrir grænt hagkerfi. Þetta verði gert með stefnumótun og aðgerðum sem undirstrika pólitískan vilja til að setja málefnið í forgang. Lagt er til að efling græns hagkerfis verði grundvallaratriði í atvinnustefnu sem nú er verið að móta og byggir m.a. á Sóknaráætlun 2020. Nefndin leggur áherslu á að forsætisráðuneytið hafi með höndum verkstjórn málaflokksins, fylgi eftir mótun og framkvæmd aðgerðaáætlunar á grundvelli tillagna nefndarinnar og virki önnur ráðuneyti til verka en málaflokkurinn hefur skírskotun til allra málasviða stjórnarráðsins. Jafnframt er nauðsynlegt að efna til samráðs við sveitarfélög um beina aðkomu þeirra að verkefninu, því þau geta ráðið úrslitum um það hversu vel tekst til. Lagt er til að fram fari heildarendurskoðun á löggjöf um opinberar stofnanir í þá veru að flétta áherslur sjálfbærrar þróunar og græns hagkerfis inn í ákvæði um hlutverk einstakra stofnana. Nefndin leggur til að Alþingi og ráðuneyti og opinberar stofnanir taki upp markvisst umhverfisstarf til að bæta nýtingu og draga úr sóun, úrgangi og öðrum neikvæðum áhrifum á umhverfið, m.a. með hliðsjón af ISO 14001 staðlinum. Liður í þessu verkefni ætti að vera að gera Alþingi að pappírslausum vinnustað. Nefndin leggur sérstaka áherslu á vistvæn innkaup en áætlað er að ríkið kaupi á hverju ári vörur og þjónustu fyrir um 100 milljarða króna. Ríkið hefur í krafti þess kaupmáttar sterka stöðu til að ýta undir þróun og útbreiðslu vistvænna lausna á markaðnum. Nefndin leggur m.a. til að öll ráðuneyti og ríkisstofnanir innleiði vistvæn innkaup, að allir rammasamningar ríkisins um innkaup uppfylli viðmið umhverfisskilyrða þar sem slíkt liggur fyrir og að opinber stefna um vistvæn innkaup verði endurskoðuð með það að markmiði að hlutfall vistvænna útboða á vegum ríkisins verði 50% árið 2015 og 80% árið 2020. Hagrænir hvatar Nefndin leggur til að hagrænum hvötum verði beitt til að efla græna hagkerfið. Þar er byggt á þeirri sýn að efnahagsleg umbun sé vænlegri en boð og bönn til að koma á grænu hagkerfi. Nefndin leggur til ýmsar aðgerðir í því efni, t.d. að hvatt verði til vistvænna innkaupa með heimild til að endurgreiða opinberum stofnunum allt að 20% af kostnaðarverði vöru og þjónustu sem uppfyllir skilyrði umhverfismerkja af tegund 1, en norræna umhverfismerkið Svanurinn og evrópska umhverfismerkið Blómið falla í þann flokk. Aðrar tillögur nefndarinnar sem falla undir hagræna hvata eru m.a. tillögur um endurgreiðslu á hluta af kostnaði við innleiðingu vottaðra umhverfisstjórnunarkerfa, endurgreiðslur kostnaðar vegna orkuskipta í skipum, niðurfelling tolla á reiðhjól og tengdan búnað og framlenging á endurgreiðslu vörugjalda til þeirra sem láta breyta bílum í vistvæn ökutæki. Græn störfTölfræðilegar upplýsingar um umfang grænnar atvinnustarfsemi á Íslandi eru mjög af skornum skammti. Nauðsynlegt er að taka atvinnugreinaflokkun og hagtölugerð Hagstofu Íslands til endurskoðunar þannig að hægt verði að greina vægi grænna atvinnugreina og fjölda grænna starfa. Á grundvelli þeirrar gagnaöflunar verði síðan mótuð áætlun um fjölgun grænna starfa sem er eitt hinna almennu stefnumiða sem nefndin leggur til grundvallar. Nefndin telur mikilvæga forsendu atvinnusköpunar í þessum málaflokki að sérstakt átak verði gert í að stuðla að fjárfestingum í umhverfisvænni atvinnustarfsemi í landinu. Þar verði horft bæði til innlendra og erlendra fjárfestinga. Lagt er til að Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins verði falið að undirbúa stofnun Græns fjárfestingarsjóðs með aðkomu innlendra og erlendra fjárfesta. Á undanförnum árum hefur komið fram áhugi norrænna fjárfestingarsjóða á að taka þátt í grænum fjárfestingum á Íslandi og gefst nú gott tækifæri til að láta á það reyna. Grænar fjárfestingarNefndin leggur jafnframt til að efnt verði til sérstaks átaks í að laða til landsins erlendar fjárfestingar í umhverfisvænni atvinnustarfsemi, m.a. með því að nýta heimild í 15. gr. laga nr. 99/2010 um ívilnanir vegna nýfjárfestinga. Þar er fjallað um ýmiss konar ívilnanir vegna umhverfistengdra fjárfestinga, þ.m.t. þeirra sem tengjast orkusparnaði eða samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda. Átakið feli m.a. í sér val áherslusviða, hagræna greiningu málaflokksins, kortlagningu vænlegra fjárfesta, kynningu og markaðssetningu. Þegar hefur verið leitað til Fjárfestingarsviðs Íslandsstofu um að útfæra þetta átak og liggja fyrir fyrstu tillögur þar að lútandi. Enn má nefna sem lið í grænni atvinnusköpun að nefndin leggur til að stofnuð verði deild innan Tækniþróunarsjóðs sem verði helguð styrkveitingum til umhverfisvænna þróunarverkefna en slík ráðstöfun gæti örvað mjög nýsköpun í þessum málaflokki. Í þriðju og síðustu grein minni mun ég fjalla um önnur stefnumið nefndarinnar, sem m.a. tengjast aðgerðum er byggja á grunnreglum umhverfisréttar, varúðarreglunni og mengunarbótareglunni.
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar