Er athvarf í vestrænni samvinnu? Þröstur Ólafsson skrifar 19. janúar 2011 06:00 Þann 8. jan. sl. ritaði ég grein hér í Fréttablaðið þar sem sá kostur var skoðaður að við Íslendingar tækjum kúrsinn einir og óstuddir inn í framtíðina og treystum á mátt okkar og megin, innan vestrænnar samstöðu. Skoðum það nánar því eðlilega er mörgum það hugþekkt. Þau tvö stórveldi sem mest láta að sér kveða í okkar heimshluta eru Bandaríkin og Kína. Í samanburði við þau eru öll einstök Evrópuríki veikburða og þau öflugustu ná ekki meðalstærð. Evrópusambandið rekur enga sameiginlega utanríkispólitík og ríkin tala þar hvert með sínu nefi. Þar er ekkert samþjappað vald til staðar. Allt frá stríðslokum hefur Ísland skilgreint sig sem hluta af hinum vestræna heimi, og einkum hallast að Bandaríkjunum. Við erum vestrænt lýðræðisríki með menningu, tungumál og sið sem á evrópskan uppruna. Vestræn samvinna var lausnarorð margra. Enn heyrast raddir sem telja hagsmunum okkar best borgið við hliðina á Bandaríkjunum, þótt ljóst virðist að áhugi þeirra á norðurslóðum sé nánast enginn. Hvaða hald er í vestrænni samvinnu á tímum hnattvæðingar, er til eitthvert afl sem tekur ákvarðanir í nafni Vesturlanda? Bandaríkin og Kína Vesturlönd voru Vestur-Evrópulöndin, Kanada, Nýja-Sjáland og Ástralía auk forysturíkisins Bandaríkjanna. Kalda stríðið fólst í ágreiningi og átökum þessa ríkjahóps og Sovétríkjanna. Með hruni Sovétríkjanna og falli Berlínarmúrsins breyttist heimsmyndin. Bandaríkin drógu sig fljótlega út úr hópnum og fóru að spila ein. Eftir afar öran vöxt Kína hefur orðið til nýtt valdalegt tvíeyki á heimsvísu. Bandaríkin og Kína takast á en leitast jafnframt eftir málamiðlun. En ólíkt þeim hernaðarlega tvíleik sem einkenndi kalda stríðið og átökin við Sovétríkin þurfa Bandaríkin enga bandamenn í sérlegu sambandi sínu við Kína. Bandaríkin þurfa enga hermenn, ekki skriðdreka, flugvélar eða hernaðaraðstöðu frá vestrænum bandamönnum vegna Kína. Þeir gera samkomulag við Kína þvert á vilja Vestur-Evrópuríkjanna, ef þeim sýnist svo. Öll Vestur-Evrópa finnur fyrir áhugaleysi þeirra á þessum heimshluta, ekki hvað síst Norðmenn. Jafnvel Þjóðverjar, sem ásamt Bretum hafa verið helstu bandamenn Ameríku í Evrópu, finna fyrir því hve hagsmunagæsla Bandaríkjanna færist hratt austur á bóginn. Þótt sameiginlegar varnir séu enn skipulagðar innan NATO er framtíð þess óljós. Samstaða Vesturlanda liðin Þetta segir okkur að ekkert hefðbundið vestrænt bandalag er í boði lengur og ekkert bandarískt skjól til að skríða í. Vestrænt valdsvæði er ekki valkostur sem bandamaður í hvikulum heimi. Það sem við höfum kallað vestræna samvinnu skiptist nú upp í evrópskt samstarf og ameríska einstefnu, sem einbeinir kröftum sínum að Austurlöndum. Fortíðarhyggja má ekki yfirbuga heilbrigða skynsemi. Samstarf um vestræna samvinnu er að daga uppi. Það breytir því ekki að pólitískt gildismat okkar er vestrænt. Þótt sú samstaða vestrænna ríkja sem myndaðist í heimstyrjöldinni og hertist síðan í kalda stríðinu fjari nú út er það vonandi að þessar þjóðir muni áfram bregða sverði og halda skildi fyrir lýðræði og mannréttindi. Vonandi eitrar þráin eftir málamiðlun við Kína ekki vestræna dómgreind svo að farið verði að apa eftir og réttlæta þá harðstjórn sem þar ríkir. Við sáum framan í bandamenn Kínverja á lista þjóða sem lýstu samstöðu með þeim vegna veitingar friðarverðlauna Nóbels. Það var ekki féleg sveit. Það voru ekki þjóðir sem gaman væri að vera í slagtogi með. Skelfilegar eru hugdettur sumra áhrifamanna um Kínaveldi sem vænlegan bandamann. Það er gott að langt er til Kína. Hitt er rétt að við þurfum bandamenn. Athvarf í vinabandalagi Þegar Bandaríkin draga sig úr vestrænni samstöðu, sem við höfum litið á sem utanríkispólitísk heimkynni okkar, eigum við Íslendingar engan annan valkost en Evrópu, sem þrátt fyrir erfiðar fæðingarhríðir er athvarf og von lítilla evrópskra þjóða, sem vilja láta rödd sína heyrast í nýrri og flóknari heimsmynd. Að vera ein á báti, eins og félagarnir lengst til vinstri og hægri telja vænlegast, er heimssýn frumbýlingsins á heiðinni - draumórar. Árið 1949 tók Alþingi ákvörðun um að bindast Vesturveldunum. Sú ákvörðun var umdeild en affarasæl. Við fundum öryggi og fengum viðspyrnu. Við beittum aðild okkar að sameiginlegu bandalagi til að láta rödd okkar heyrast, fá stuðning bæði við meint og mikilvæg hagsmunamál. Annars hefðum við lent í kröppum dansi ein með Sovétið ógnandi og lofandi annars vegar en Bandaríkin hinum megin. Við hefðum orðið hættulegt bitbein. Átök stórvelda eru engir barnaleikir. Þeir verða það heldur ekki á 21. öld. Í þeim átökum, hvert sem form þeirra verður, er betra að vera með vinum og jafningjum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Ólafsson Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Nýbygging þýðir ekki gallalaus eign Annþór Kristján Karlsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun Skoðun Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Sjá meira
Þann 8. jan. sl. ritaði ég grein hér í Fréttablaðið þar sem sá kostur var skoðaður að við Íslendingar tækjum kúrsinn einir og óstuddir inn í framtíðina og treystum á mátt okkar og megin, innan vestrænnar samstöðu. Skoðum það nánar því eðlilega er mörgum það hugþekkt. Þau tvö stórveldi sem mest láta að sér kveða í okkar heimshluta eru Bandaríkin og Kína. Í samanburði við þau eru öll einstök Evrópuríki veikburða og þau öflugustu ná ekki meðalstærð. Evrópusambandið rekur enga sameiginlega utanríkispólitík og ríkin tala þar hvert með sínu nefi. Þar er ekkert samþjappað vald til staðar. Allt frá stríðslokum hefur Ísland skilgreint sig sem hluta af hinum vestræna heimi, og einkum hallast að Bandaríkjunum. Við erum vestrænt lýðræðisríki með menningu, tungumál og sið sem á evrópskan uppruna. Vestræn samvinna var lausnarorð margra. Enn heyrast raddir sem telja hagsmunum okkar best borgið við hliðina á Bandaríkjunum, þótt ljóst virðist að áhugi þeirra á norðurslóðum sé nánast enginn. Hvaða hald er í vestrænni samvinnu á tímum hnattvæðingar, er til eitthvert afl sem tekur ákvarðanir í nafni Vesturlanda? Bandaríkin og Kína Vesturlönd voru Vestur-Evrópulöndin, Kanada, Nýja-Sjáland og Ástralía auk forysturíkisins Bandaríkjanna. Kalda stríðið fólst í ágreiningi og átökum þessa ríkjahóps og Sovétríkjanna. Með hruni Sovétríkjanna og falli Berlínarmúrsins breyttist heimsmyndin. Bandaríkin drógu sig fljótlega út úr hópnum og fóru að spila ein. Eftir afar öran vöxt Kína hefur orðið til nýtt valdalegt tvíeyki á heimsvísu. Bandaríkin og Kína takast á en leitast jafnframt eftir málamiðlun. En ólíkt þeim hernaðarlega tvíleik sem einkenndi kalda stríðið og átökin við Sovétríkin þurfa Bandaríkin enga bandamenn í sérlegu sambandi sínu við Kína. Bandaríkin þurfa enga hermenn, ekki skriðdreka, flugvélar eða hernaðaraðstöðu frá vestrænum bandamönnum vegna Kína. Þeir gera samkomulag við Kína þvert á vilja Vestur-Evrópuríkjanna, ef þeim sýnist svo. Öll Vestur-Evrópa finnur fyrir áhugaleysi þeirra á þessum heimshluta, ekki hvað síst Norðmenn. Jafnvel Þjóðverjar, sem ásamt Bretum hafa verið helstu bandamenn Ameríku í Evrópu, finna fyrir því hve hagsmunagæsla Bandaríkjanna færist hratt austur á bóginn. Þótt sameiginlegar varnir séu enn skipulagðar innan NATO er framtíð þess óljós. Samstaða Vesturlanda liðin Þetta segir okkur að ekkert hefðbundið vestrænt bandalag er í boði lengur og ekkert bandarískt skjól til að skríða í. Vestrænt valdsvæði er ekki valkostur sem bandamaður í hvikulum heimi. Það sem við höfum kallað vestræna samvinnu skiptist nú upp í evrópskt samstarf og ameríska einstefnu, sem einbeinir kröftum sínum að Austurlöndum. Fortíðarhyggja má ekki yfirbuga heilbrigða skynsemi. Samstarf um vestræna samvinnu er að daga uppi. Það breytir því ekki að pólitískt gildismat okkar er vestrænt. Þótt sú samstaða vestrænna ríkja sem myndaðist í heimstyrjöldinni og hertist síðan í kalda stríðinu fjari nú út er það vonandi að þessar þjóðir muni áfram bregða sverði og halda skildi fyrir lýðræði og mannréttindi. Vonandi eitrar þráin eftir málamiðlun við Kína ekki vestræna dómgreind svo að farið verði að apa eftir og réttlæta þá harðstjórn sem þar ríkir. Við sáum framan í bandamenn Kínverja á lista þjóða sem lýstu samstöðu með þeim vegna veitingar friðarverðlauna Nóbels. Það var ekki féleg sveit. Það voru ekki þjóðir sem gaman væri að vera í slagtogi með. Skelfilegar eru hugdettur sumra áhrifamanna um Kínaveldi sem vænlegan bandamann. Það er gott að langt er til Kína. Hitt er rétt að við þurfum bandamenn. Athvarf í vinabandalagi Þegar Bandaríkin draga sig úr vestrænni samstöðu, sem við höfum litið á sem utanríkispólitísk heimkynni okkar, eigum við Íslendingar engan annan valkost en Evrópu, sem þrátt fyrir erfiðar fæðingarhríðir er athvarf og von lítilla evrópskra þjóða, sem vilja láta rödd sína heyrast í nýrri og flóknari heimsmynd. Að vera ein á báti, eins og félagarnir lengst til vinstri og hægri telja vænlegast, er heimssýn frumbýlingsins á heiðinni - draumórar. Árið 1949 tók Alþingi ákvörðun um að bindast Vesturveldunum. Sú ákvörðun var umdeild en affarasæl. Við fundum öryggi og fengum viðspyrnu. Við beittum aðild okkar að sameiginlegu bandalagi til að láta rödd okkar heyrast, fá stuðning bæði við meint og mikilvæg hagsmunamál. Annars hefðum við lent í kröppum dansi ein með Sovétið ógnandi og lofandi annars vegar en Bandaríkin hinum megin. Við hefðum orðið hættulegt bitbein. Átök stórvelda eru engir barnaleikir. Þeir verða það heldur ekki á 21. öld. Í þeim átökum, hvert sem form þeirra verður, er betra að vera með vinum og jafningjum.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar