Ríkið er langstærsti jarðeigandinn Kolbeinn Óttarsson Proppé og Páll Hilmarsson skrifar 14. febrúar 2013 06:00 Hveragerðisbær er skráður eigandi 21 lögbýlis. Það segir þó lítið um landflæmið í eigu bæjarins, þar sem fjöldi þessara lögbýla er aðeins lóð undir gróðurhúsi. Lítil gögn eru til um það hvað jarðir í landinu eru stórar og aðeins lítill hluti þeirra er hnitsettur. fréttablaðið/rósa Hver á Ísland? Þessi naíva spurning hefur æ oftar skotið upp kollinum eftir því sem umræðan um eignarhald á jörðum verður háværari. Sú umræða hefur lotið sömu lögmálum og svo margar aðrar hér á landi, einstök tilvik hafa komið upp og um skamma hríð hefur öll umræðan snúist um þau og allir haft skoðun á þeim. Nokkuð hefur þó skort á heildstæða umfjöllun um hvernig eignarhaldi á íslensku landi er háttað. Umræðan hefur þannig ráðist af ytri aðstæðum. Kanadískur auðmaður kaupir orkufyrirtæki og þá magnast upp umræðan um eignarhald á auðlindum í jörðu. Kínverskur auðmaður vill kaupa stóra jörð á Norðausturlandi og umræðan snýst um hvort útlendingar megi eiga íslenskar jarðir. Gallinn við umræðu af þessu tagi er sá að hún veltir aðeins upp einum fleti og, líkt og með svo mörg mál hér á landi, hún gleymist fljótt. Fréttablaðið ákvað að reyna að svara þessari einföldu spurningu: Hver á Ísland? Það þarf ekki að fara í grafgötur með það að umræða síðustu mánaða og ára kveikti þá spurningu. Til að gera sér grein fyrir stöðunni þarf hins vegar að kafa dýpra ofan í eignarhald á landi og þá kemur í ljós að það er ansi óljóst.6.500 lögbýli Á Íslandi voru um síðustu áramót skráð 6.449 lögbýli í lögbýlaskrá Þjóðskrár. Þessi tala hefur haldist nokkuð óbreytt undanfarin ár. Í skýrslu Bændasamtaka Íslands um eignarhald á jörðum, framleiðslu og þróun hennar, frá árinu 2006, kemur fram að það ár eru lögbýli 6.496. Sá fjöldi hafði verið nokkurn veginn óbreyttur í einn og hálfan áratug á undan, þau voru 6.469 árið 1990, en hafði þá fjölgað frá árinu 1980 þegar þau voru 6.391. Hér er hins vegar komið að fyrsta vandanum við að komast að eignarhaldi á jörðum. Öll lögbýli eru jarðir, en allar jarðir eru ekki lögbýli. Um þetta eru mismunandi skrár, lögbýla- og fasteignaskrá, og til að flækja hlutina enn frekar hafa jarðir úr þeirri síðarnefndu verið teknar saman í jarðaskrá. Nánar verður komið inn á flækjuna í skráningarmálum síðar í þessum greinaflokki, en hér er talað jöfnum höndum um jarðir og lögbýli þó átt sé við það síðarnefnda. Jarðir í fasteignaskrá eru því fleiri en lögbýlin, eða 7.607 á móti 6.449. Þegar eignarhaldið er skoðað kemur berlega í ljós að langflest lögbýli á Íslandi eru í eigu opinberra aðila. Af þessum tæplega 6.500 lögbýlum eiga þeir 619 að fullu. Þar af á ríkið stærstan hluta, eða 312. Það er þó ekki svo einfalt að svara spurningunni um hver eigi Ísland með svarinu ríkið. Það flækir málin að lögbýli eru skráð á kennitölur, sem segir ekki alla söguna. Á bak við kennitölu eignarhaldsfélags geta verið fjölmargir aðilar, innlendir sem erlendir. Ríkið er til dæmis eigandi að tuttugu jörðum í viðbót, að hluta, og svo á það jarðir, að fullu eða hluta, í gegnum ýmsa sjóði á sínum vegum. Ríkisjörðum hefur fækkað heilmikið, ríkið hefur verið að selja jarðir. Árið 1996 átti ríkið til dæmis 638 jarðir. Ríkisjörðum hefur því fækkað um helming.Meirihluti í eigu margra Í gegnum aldirnar hefur það án efa verið reglan að á bak við hverja jarðeign hafi verið einn eigandi. Sú er ekki raunin í dag. Í skriflegu svari atvinnu- og nýsköpunarráðuneytisins við fyrirspurn Ásmundar Einars Daðasonar, þingmanns Framsóknarflokksins, um eignarhald bújarða, kemur fram að tæplega 39 prósent jarða í fasteignaskrá eru með einn eiganda. Þarna kemur reyndar fram munur á skilgreiningum, eins og áður er komið inn á, fleiri jarðir eru á landinu en lögbýli. Af svarinu má hins vegar sjá að í dag er algengara að jarðir séu í eigu fleiri en eins aðila, líkt og sjá má á töflunni hér fyrir ofan. Þetta flækir málið þegar horft er til breytinga á eignarhaldi. Telst það sala á jörð þegar ættingjar kaupa hlut annars ættingja? Eða þegar eigendum að jörð fækkar úr fimm í fjóra? Mest lesið Segir menn hafa skotið á gröfumann við vinnu Innlent „Hreint og klárt vistmorð sem hér á sér stað“ Innlent Göngumaðurinn fannst látinn Innlent Egill syrgir brottvísun vina sinna Innlent Fannst fyrir botni Birnudals Innlent Viðsnúningur í frönsku þingkosningunum Erlent Ölvaður ökumaður keyrði á umferðareyju og reyndi að flýja Innlent N1-mót og Dyrfjallahlaup í skítaveðri Innlent Kristrún segir mál sem skekið hafa Samfylkinguna ekki svarthvít Innlent Henti barnungum „óþekkum“ sonum sínum í gólfið Innlent Fleiri fréttir KS hafi fest kaup á Kjarnafæði Norðlenska Mikil uppbygging framundan á Borg í Grímsnesi Útkall vegna skútu sem strandaði í Eyjafirði Viðsnúningur í frönsku þingkosningunum Egill syrgir brottvísun vina sinna Þyrla kölluð út vegna bifhjólaslyss á Vestfjörðum Segir Akranes verða svefnbæ Útilokar ekki kosningu en Jón vill kjósa áður en það verður of seint Íbúum í Árborg fjölgar um 600 til 700 á ári Reikna með að hefja formlegar sameiningarviðræður í haust Annríkt hjá lögreglu á stærsta degi Írskra daga Lögregluaðgerðir í Rangárþingi og sameining Skorradals og Borgarbyggðar Lögregla vopnaðist og skotvopn haldlagt Ölvaður ökumaður keyrði á umferðareyju og reyndi að flýja Miklar framkvæmdir á Kirkjubæjarklaustri fyrir unga fólkið Slökkviliðið kallað út vegna reyks á skemmtistað Sjö gistu fangageymslur á höfuðborgarsvæðinu í nótt Eldur kviknaði inni á veitingastað í Ármúla N1-mót og Dyrfjallahlaup í skítaveðri „Hreint og klárt vistmorð sem hér á sér stað“ Tveir í haldi lögreglu vegna meintrar skotárásar Yfirgáfu skarkalann í borginni og gerðust ferðaþjónustubændur Uppgjöf eftir áratugabaráttu við kerfið og meint skotárás í Þykkvabæ Fannst fyrir botni Birnudals Segir menn hafa skotið á gröfumann við vinnu Fluttu sex á slysadeild eftir harðan árekstur í Breiðholti Umdeild starfsemi hafi ekki áhrif á neysluvatn íbúa Mikil stemning á Goslokahátíð í Vestmannaeyjum Göngumaðurinn fannst látinn „Ótrúlegt hvað er hægt ef maður hefur hugmyndaflugið“ Sjá meira
Hver á Ísland? Þessi naíva spurning hefur æ oftar skotið upp kollinum eftir því sem umræðan um eignarhald á jörðum verður háværari. Sú umræða hefur lotið sömu lögmálum og svo margar aðrar hér á landi, einstök tilvik hafa komið upp og um skamma hríð hefur öll umræðan snúist um þau og allir haft skoðun á þeim. Nokkuð hefur þó skort á heildstæða umfjöllun um hvernig eignarhaldi á íslensku landi er háttað. Umræðan hefur þannig ráðist af ytri aðstæðum. Kanadískur auðmaður kaupir orkufyrirtæki og þá magnast upp umræðan um eignarhald á auðlindum í jörðu. Kínverskur auðmaður vill kaupa stóra jörð á Norðausturlandi og umræðan snýst um hvort útlendingar megi eiga íslenskar jarðir. Gallinn við umræðu af þessu tagi er sá að hún veltir aðeins upp einum fleti og, líkt og með svo mörg mál hér á landi, hún gleymist fljótt. Fréttablaðið ákvað að reyna að svara þessari einföldu spurningu: Hver á Ísland? Það þarf ekki að fara í grafgötur með það að umræða síðustu mánaða og ára kveikti þá spurningu. Til að gera sér grein fyrir stöðunni þarf hins vegar að kafa dýpra ofan í eignarhald á landi og þá kemur í ljós að það er ansi óljóst.6.500 lögbýli Á Íslandi voru um síðustu áramót skráð 6.449 lögbýli í lögbýlaskrá Þjóðskrár. Þessi tala hefur haldist nokkuð óbreytt undanfarin ár. Í skýrslu Bændasamtaka Íslands um eignarhald á jörðum, framleiðslu og þróun hennar, frá árinu 2006, kemur fram að það ár eru lögbýli 6.496. Sá fjöldi hafði verið nokkurn veginn óbreyttur í einn og hálfan áratug á undan, þau voru 6.469 árið 1990, en hafði þá fjölgað frá árinu 1980 þegar þau voru 6.391. Hér er hins vegar komið að fyrsta vandanum við að komast að eignarhaldi á jörðum. Öll lögbýli eru jarðir, en allar jarðir eru ekki lögbýli. Um þetta eru mismunandi skrár, lögbýla- og fasteignaskrá, og til að flækja hlutina enn frekar hafa jarðir úr þeirri síðarnefndu verið teknar saman í jarðaskrá. Nánar verður komið inn á flækjuna í skráningarmálum síðar í þessum greinaflokki, en hér er talað jöfnum höndum um jarðir og lögbýli þó átt sé við það síðarnefnda. Jarðir í fasteignaskrá eru því fleiri en lögbýlin, eða 7.607 á móti 6.449. Þegar eignarhaldið er skoðað kemur berlega í ljós að langflest lögbýli á Íslandi eru í eigu opinberra aðila. Af þessum tæplega 6.500 lögbýlum eiga þeir 619 að fullu. Þar af á ríkið stærstan hluta, eða 312. Það er þó ekki svo einfalt að svara spurningunni um hver eigi Ísland með svarinu ríkið. Það flækir málin að lögbýli eru skráð á kennitölur, sem segir ekki alla söguna. Á bak við kennitölu eignarhaldsfélags geta verið fjölmargir aðilar, innlendir sem erlendir. Ríkið er til dæmis eigandi að tuttugu jörðum í viðbót, að hluta, og svo á það jarðir, að fullu eða hluta, í gegnum ýmsa sjóði á sínum vegum. Ríkisjörðum hefur fækkað heilmikið, ríkið hefur verið að selja jarðir. Árið 1996 átti ríkið til dæmis 638 jarðir. Ríkisjörðum hefur því fækkað um helming.Meirihluti í eigu margra Í gegnum aldirnar hefur það án efa verið reglan að á bak við hverja jarðeign hafi verið einn eigandi. Sú er ekki raunin í dag. Í skriflegu svari atvinnu- og nýsköpunarráðuneytisins við fyrirspurn Ásmundar Einars Daðasonar, þingmanns Framsóknarflokksins, um eignarhald bújarða, kemur fram að tæplega 39 prósent jarða í fasteignaskrá eru með einn eiganda. Þarna kemur reyndar fram munur á skilgreiningum, eins og áður er komið inn á, fleiri jarðir eru á landinu en lögbýli. Af svarinu má hins vegar sjá að í dag er algengara að jarðir séu í eigu fleiri en eins aðila, líkt og sjá má á töflunni hér fyrir ofan. Þetta flækir málið þegar horft er til breytinga á eignarhaldi. Telst það sala á jörð þegar ættingjar kaupa hlut annars ættingja? Eða þegar eigendum að jörð fækkar úr fimm í fjóra?
Mest lesið Segir menn hafa skotið á gröfumann við vinnu Innlent „Hreint og klárt vistmorð sem hér á sér stað“ Innlent Göngumaðurinn fannst látinn Innlent Egill syrgir brottvísun vina sinna Innlent Fannst fyrir botni Birnudals Innlent Viðsnúningur í frönsku þingkosningunum Erlent Ölvaður ökumaður keyrði á umferðareyju og reyndi að flýja Innlent N1-mót og Dyrfjallahlaup í skítaveðri Innlent Kristrún segir mál sem skekið hafa Samfylkinguna ekki svarthvít Innlent Henti barnungum „óþekkum“ sonum sínum í gólfið Innlent Fleiri fréttir KS hafi fest kaup á Kjarnafæði Norðlenska Mikil uppbygging framundan á Borg í Grímsnesi Útkall vegna skútu sem strandaði í Eyjafirði Viðsnúningur í frönsku þingkosningunum Egill syrgir brottvísun vina sinna Þyrla kölluð út vegna bifhjólaslyss á Vestfjörðum Segir Akranes verða svefnbæ Útilokar ekki kosningu en Jón vill kjósa áður en það verður of seint Íbúum í Árborg fjölgar um 600 til 700 á ári Reikna með að hefja formlegar sameiningarviðræður í haust Annríkt hjá lögreglu á stærsta degi Írskra daga Lögregluaðgerðir í Rangárþingi og sameining Skorradals og Borgarbyggðar Lögregla vopnaðist og skotvopn haldlagt Ölvaður ökumaður keyrði á umferðareyju og reyndi að flýja Miklar framkvæmdir á Kirkjubæjarklaustri fyrir unga fólkið Slökkviliðið kallað út vegna reyks á skemmtistað Sjö gistu fangageymslur á höfuðborgarsvæðinu í nótt Eldur kviknaði inni á veitingastað í Ármúla N1-mót og Dyrfjallahlaup í skítaveðri „Hreint og klárt vistmorð sem hér á sér stað“ Tveir í haldi lögreglu vegna meintrar skotárásar Yfirgáfu skarkalann í borginni og gerðust ferðaþjónustubændur Uppgjöf eftir áratugabaráttu við kerfið og meint skotárás í Þykkvabæ Fannst fyrir botni Birnudals Segir menn hafa skotið á gröfumann við vinnu Fluttu sex á slysadeild eftir harðan árekstur í Breiðholti Umdeild starfsemi hafi ekki áhrif á neysluvatn íbúa Mikil stemning á Goslokahátíð í Vestmannaeyjum Göngumaðurinn fannst látinn „Ótrúlegt hvað er hægt ef maður hefur hugmyndaflugið“ Sjá meira